Morgunblaðið - 29.07.1995, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 29. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Kjarnavopn, varnarlið
og fjölmiðlafúsk
Vigfús Geirdal
TOP srca rr
LS5JJsai.Y agsxRicrrn n.^.
TO.
UÍEC, ;•
—o.r„„75
HHSHr-r
rtíur« ■ -m-dnlcrnB.,:t iqthorlxctlm r«p»«*t» aktrald ladothi pl»nD
íor tvra Q»cii Tlui dsploymMC. %«tímrL»otd.An r*qu«»t íor FY
•jsá TT 1977 liould bc nbzait£«ij ívt tb« ?t—lArn,» mvpron 1 Ln Tm\xramry
1975. lt sbould r«H«c; tb« *tndf z«c«ntlf dir«md by dm S*cr«t*ry of
PcivZI* ra tic bro»d
HnJxry JL OCUrU^cr
~y"A
Atuck=iait«
: Appaadlx A
Appiadk 9
App«adia C
App«ndU O
Excrrpti from íhe ftrsi aad last poge-ff Kissin^er'i carer Itti*r
HAF og endir á minnisblaði Kissingers frá 1974.
ÞEGAR utanríkis-
ráðherra hefur verið
spurður í fjölmiðlum
hvort Bandaríkin hafi
eitthvað frekar virt
kjarnorkuvopnabann
íslands en Danmerkur
og Noregs hefur hann
komist upp með að
segja að engin ástæða
sé til að draga heilindi
Bandaríkjanna í efa.
Allar fullyrðingar um
annað hafi hingað til
verið hraktar.
Laugardaginn 22.
júlí birti Morgunblaðið
langa samantekt eftir
Ómar Friðriksson, Deilumar um
kjamavopn á íslandi. Þar er leit-
ast við að rekja, hvað sagt hefur
verið og ritað á undanförnum
árum um hugsanlega ,,staðsetn-
ingu“ kjamavopna á Islandi og
yfirlýsingar stjórnvalda um kjam-
orkuvopnabann.
Bandaríkin áskilja
sér allan rétt
Þrátt fyrir langt mál tekst
Ómari gersamlega að sneiða hjá
kjama málsins. Alvarlegast er þó
það metnaðarleysi blaðamannsins
að éta gagnrýnislaust upp ósvífna
rangtúlkun Bjöms Bjarnasonar á
orðum og upplýsingum Williams
Arkins.
Deilumar um hvort bandarísk
kjarnavopn væru flutt inn í lög-
sögu annars ríkis vom ekkert sér-
íslenskt mál um miðjan síðasta
áratug. Þetta var alþjóðlegt deilu-
efni og verður að skoðast í því
samhengi.
Skömmu áður en Arkin kom til
íslands hafði Nýja Sjáland neitað
bandarísku herskipi um að koma
inn í nýsjálenska lögsögu nema
lýst væri yfir að skipið bæri ekki
kjamavopn. Svar Bandaríkjanna
var að slíta hemaðarsamvinnu við
Nýja Sjáland og beita landið efna-
hagsþvingunum.
Þessar deilur snemst í raun
ekki um varanlega staðsetningu
kjamavopna á íslandi eins og hald-
ið er fram í grein Ómars Friðriks-
sonar.
Deilumar voru um þá grund-
vallarstefnu Bandaríkjahers að
áskilja sér fullan rétt til að flytja
kjamavopn um borð í skipum og
flugvélum hvert á land sem er og
hafa þar viðdvöl eftir því sem þeim
þóknaðist. (Þessi
stefna var t.a.m.
áréttuð í bréfi banda-
ríska utanríkisráðu-
neytisins til Lögfræð-
ingafélags. Puerto
Rico, 20. des. 1983.)
Eina ríkið sem með
skýrum hætti hefur
bragðist gegn þessari
stefnu er Nýja Sjá-
land. Yfirlýsingar
Norðurlandanna og
fleiri landa um að
leyfa ekki kjamavopn
í lögsögu sinni voru
aldrei ótvíræðar (með
allri virðingu fyrir yf-
irlýsingu Geirs Hallgrímssonar 16.
apríl 1985). Þær voru alltaf með
þeim fyrirvara að kjarnorkuveld-
unum væri „treyst“.
Orion-vélarnar utan
varnarsamningsins
Það er rangt að William Arkin
hafi „fullyrt" að kjamavopn væru
geymd að staðaldri á íslandi.
Árið 1980 benti hann einfald-
lega á það með tilvísan í upplýs-
ingabæíding varnarliðsins í Kefla-
vík (frá 1978) að hér væm land-
gönguliðar sem þjálfaðir væru í
að meðhöndla kjamavopn. Þetta
er skjalfest staðreynd sem aldrei
hefur verið hrakin.
Af þessu dró hann þá eðlilegu
ályktun að Keflavíkurstöðinni væri
ætlað hlutverk í kjamorkuhernaði
á norðurslóðum og hér væri gert
ráð fyrir að taka á móti kjarna-
vopnum.
Þau svör, sem Bandaríkin hafa
gefið íslendingum varðandi
kjarnavopn, eru sniðin með þeim
hætti að þau bijóta í engu gegn
þessari gmndvallarstefnu Banda-
ríkjahers að áskilja sér allan rétt
til að flytja og hafa viðdvöl með
kjarnavopn hvar í heiminum sem
er.
Það er eitt vopnakerfi á Kefla-
víkurflugvelli sem ætlað er að bera
kjarnavopn; það em Orion P3C
kafbátaleitarvélarnar eins og rétti-
lega er getið í grein Ómars.
Þeim er ætlað að bera 2 kjarn-
orkudjúpsprengjur af gerðinni
B57. Orion-flugsveitimar em ekki
hluti af varnarliðinu (og því spurn-
ing hvort þær falli undir varnar-
samninginn); þær era bara í sex
mánaða „heimsókn“ hverju sinni.
Heimaherstöðvar þeirra em í
Bandaríska herráðið
hefur um áratuga skeið,
segir Vigfús Geirdal,
gert áætlun um flutning
kjarnavopna til íslands
á hættutímun.
Bmnswick í Maine og í nokkmm
tilvikum Moffet Field í Kaliforníu.
í báðum þessum stöðvum eru
geymslur fyrir B57 kjarnasprengj-
ur og einnig í Machrihanish í Skot-
landi.
Bandarísk stjórnvöld hafa aldrei
svaraðþví hvort þessar vélar flytji
hingað kjamavopn til tímabund-
innar dvalar.
Heimild forseta
Bandaríkjanna
í desemberbyijun 1984 kom
William Arkin til íslands og af-
henti Geir Hallgrímssyni ljósrit af
skjali frá 1975 (Nuclear Weapons
Deployment Authorization Plan)
sem sýndi að Gerald Ford hafði
undirritað heimild til að flytja á
hættutímum kjarnadjúpsprengjur
til átta landa, þeirra á meðal ís-
lands. Samkvæmt áætluninni
skyldu fluttar 48 B57 sprengjur
til Islands. (Hin löndin vora:
Spánn, Kanada, Azoreyjar,
Filippseyjar, Diego Garcia, Puerto
Rico og Bermuda.)
Þessar upplýsingar komu ís-
lenskum stjórnvöldum algerlega í
opna skjöldu. Bæði Geir Hall-
grímsson utanríkisráðherra og
Steingrímur Hermannsson forsæt-
isráðherra sögðust ekkert hafa
vitað um tilvist þessarar áætlunar.
Hún væri brot á vamarsamningn-
um, ef hún væri til.
Svör bandarískra stjórnvalda
birtust í Mbl. 20. desember þetta
ár og voru með jieim hætti sem
lýst er í grein Omars, þ.e. játa
hvorki né neita, vísa í 3. gr.
vamarsamningsins og samþykkt
leiðtogafundar Nató frá 1957. Við
þetta tækifæri lýsti Geir Hall-
grímsson yfir að þessi svör Banda-
ríkjastjórnar afsönnuðu fullkom-
Iega „staðhæfíngar“ Williams
Arkins.
í sjónvarpsviðtali 19. febrúar
1985 viðurkenndi Geir hins vegar
að skjalið kynni að vera til; það
væru svo margar áætlanirnar sem
undirsátar í varnarmálaráðuneyti
Bandaríkjanna semdu án þess að
nokkur hefði hugmynd um; forset-
inn hefði aldrei undirritað þessa
heimild.
Heimildarmaður Geirs að þess-
um upplýsingum var Richard Burt,
þáverandi aðstoðarutanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, sem um
þetta leyti var í heimsókn á ís-
landi í fylgdarliði George Schultz
utanríkisráðherra.
Tímaritið National Journal
komst á snoðir um þessar fullyrð-
ingar Burts og birti grein (6. apríl
1985) ásamt mynd af öðru leyni-
skjali, „National Decision Memor-
andum 274“.
Þetta var minnisblað sem Henry
Kissinger, öryggisráðgjafi og
utanríkisráðherra, hafði undirritað
í október 1974 þar sem staðfest
var að forsetinn hafði undirritað
þessa kjamorkuvopnaheimild. í
grein National Journal kom einnig
fram að höfundur þessarar áætl-
unar var ekki neinn undirsáti,
heldur sjálft Sameinað herráð
Bandaríkjahers!
Það er ósæmileg hártogun hjá
Ómari Friðrikssyni að gera það
að aðalatriði að Arkin hafi haldið
því fram að ætlunin væri að flytja
þessi kjarnavopn hingað til lands
án vitundar íslenskra stjómvalda.
Treystu en
sannreyndu
Kjami þessa máls og staðreynd
er: Sameinað herráð Bandaríkj-
anna hefur, án vitundar íslenskra
stjórnvalda, um áratuga skeið gert
áætlun (undirritaða af forseta
Bandaríkjanna) um að flytja
kjarnavopn til Islands á hættutím-
um!
Þetta er ekki aðeins brot á yfir-
lýstu kjarnorkuvopnabanni ís-
lands, heldur skýlaust brot á
sjálfsforræði íslensku þjóðarinnar.
Bandarísk stjórnvöld hafa aldrei
lýst því yfír að þau séu hætt að
gera þessa neyðaráætlun. Þau
hafa aldrei afsalað sér áskildum
rétti til að flytja hingað kjarna-
vopn.
Ronald Reagan hafði mikið dá-
læti á gömlu rússnesku orðtaki:
„Doveryai, no proveryai", þ.e.
treystu en sannreyndu. Hvernig
væri að fjölmiðlar gengju eftir því
að íslenskir ráðamenn færu eftir
þessu mottói?
Höfundur er fyrrverandi áhuga-
maður um vamar- og vígbúnaðar-
mál.
Elsti atvinnuvegnr
kvenkyns
UNDAN
SKILNINGSTRJENU
ELSTI atvinnuvegur mannkyns er
kvenkyns og eldri en mannkynið. Flestir
hallast að því að hann sé jafngamall kven-
kyninu. Við hlutlausa athugun á mann-
dýrinu og hegðan kvendýrsins meðal dýra
geta menn farið að hallast að því að
vændi sé eðlislægara, eldra og djúpstæð-
ara fyrirbrigði en vér siðferðilegir vand-
lætarar nútímans höldum. Rannsóknir á
því dýri, sem kjarnasýrur kveða líkast
okkur, dvergsimpansanum, sýna að með
honum þrífst vændið í sinni tærustu
mynd. Þessi api er líkastur því dýri er
maðurinn þróaðist af fyrir nokkrum ár-
milljónum. Hann er jafnframt svo háþró-
aður að þróun hans í átt til manns er að
sumu leyti hningnun. Dvergsimpansinn
gerir hitt á háftíma fresti frá vöggu til
grafar og er þrettán sekúndur að. Vænd-
ið stundar hann á þann veg að konum
þessa mannlega apa þykir sykurreyr betri
en allt annað — til átu. En körlum einn-
ig, sykurreyr betri öllu öðru, til þess brúks
að komast yfír það sem er enn betra
sykurreyr. Eftir þrettán sekúndumar af-
hendir karlinn konunni búnt af syk-
urreyr. Hún er farin að éta hann á seytj-
ándu sekúndunni frá því að athöfnin
hófst. Síðan hefur kariinn tæpan háltíma
til að safna kröftum og næsta hneppi af
sykurreyr. Við hér á norðurslóðum getum
ekki ræktað sykurreyr. Einhveijir eiga
þó smáhýru i veski. Dvergsimpansinn var
meira að segja búinn að finna upp trú-
boðastellinguna, gagnstætt kenningum
Desmond Morris um nakta apann, sem
gerir upfinningu mannsins á þessari mik-
ilvægu stellingu að lykilatriði í þróun
mannins. Vændi eða ekki? Er það til á
íslandi eða ekki? Er það ekki skilgreingar-
atriði? í frægri íslenskri kennslubók í
félagsfræði, þar sem er auglýst á baksíðu
að sé rituð af víðsýni, þekkingu og fjöri,
má lesa eftirfarandi:
„Sumar konur giftast aldrei. Þær verða
því að sjá fyrir sér með öðrum hætti.“
Altént er þetta viðurkenning félags-
fræðinnar á að gifting sé atvinnuvegur.
Meira fullyrði ég ekki. Ekkert lát er á
því að giftingin sé blómlegasti atvinnu-
vegur þjóðarinnar. Líklega hafa um átta-
tíu þúsund konur valið á sjá fyrir sér
þannig.
Hvernig sjá þær konur fyrir sér sem
giftast aldrei? Er t.d. skipulagt vændi á
Islandi? Margir hafa neitað því með þeim
rökum að áhugamennskan á því sviði
hafi alltaf drepið niður atvinnumennsk-
una. Þó er ei örgrannt um að slík atvinnu-
starfsemi, í ógiftu formi, hafí náð að
skjóta rótum hér og þar. Hver man ekki
Norðurpólinn á Akureyri, sem var fjar-
lægður? Á því húsi lá slæmt orð, þó að
sjaldan sannaðist neitt beinlínis af því.
Hér sunnan heiða er ekki örgrannt um
ekki sé allt með felldu. Er ég þá meðal
annars að hugsa um kríuna, sem fann
upp vændið á undan dvergsimpansanum.
Hver sem á leið hjá kríuvarpi Seltirninga
getur séð í seinni part maí hvernig allt
hjónalíf kríanna hefst á einu síli, sem
karlinn ber um völlinn á lokkandi hátt.
Sílið gegnir sama hlutverki og sykurreyr
dvergsimpansans eða peningar karl-
mannsins. Karlfuglinn hleypur þessa
daga, þegar þetta er ritað, með girnilegt
smásíli í nefi fram og aftur um golfvöll
Seltirninga, líkt og þeir fjáðari meðal
karlmanna láta glitta í vesírið á börum.
í rauninni þarf ekki að útvíkka mikið
skilning sinn á hugtakinu vændi til að
sjá að það er algeng líffræðileg nauðsyn
í náttúrunni, mannlegri sem og dýrs-
legri. Hvað varðar mannlega þáttinn er
þá nokkuð eðlilegra en að konur hljóti
að íhuga hvaða tromp þær hafi á hendi
meðan það ástand helst óbreytt að vér
kalmennirnir ráðum yfir sykurreyr heims-
ins. Ekki er aðeins virðingarvert að
stunda starf sem er hefð fyrir, eldra en
bæði mannkynið og apakynið, sbr. kríuna,
heldur hneigist ég til þeirrar skoðunar
að ekkert sé virðingarverðara en það sem
krefst að sál manns og sæmd sé öll lögð
undir. Er nokkuð starf meir kreíjandi en
það sem skilur ekkert eftir ósnortið af
persónu manns? Er ei hin algera fórn
virðingarverðust alls? EgillEgilsson