Morgunblaðið - 27.08.1991, Blaðsíða 13

£L
i \
íngraðs. Þann 13. janúar 1991 lýsti
svokölluð „þjóðfrelsisnefnd“ því
yfir í Vilnius, að hún hefði tekið
völdin í lýðveldinu. Því til árétting-
ar komu skriðdrekar þangað skutu
á mannfjölda við sjónvarpsstöð
borgarinnar og felldu 14 manns.
Slíkar „þjóðfrelsisnefndir" áttu svo
að taka völdin í Lettlandi og Eistl-
andi. Drög voru lögð að því, að
koma Boris Jeltsín fyrir kattarnef.
Síðan átti að hrekja borgarstjórnir
Moskvu og Leníngraðs frá völdum.
Þar með átti aðgerðinni að ljúka
sigursællega. Það átti að endur-
reisa miðstýringarvaldið í anda
Stalíns og Brésnéfs, alræði valda-
klíkunnar. En einhverra hluta
vegna fór þetta í handaskolum.
Valdaklíkunni tókst aldrei að fá
fólk til að trúa því, að lýðræðissinn-
ar ættu sök á vöruskortinum,
þeirra hyldýpisörbirgð, sem þjóðir
Sovétríkjanna máttu nú sæta sig
við. Hatrið á Gorbatsjov fór dag-
vaxandi, og menn báðu þess heitt
og innilega um öll sovézk lönd, að
hann færi sem fyrst þangað sem
hann ætti heima.
Gorbatsjov sá, að hann átti í
fullu tré við þau öfl, sem nú höfðu
leystst úr læðingi. Hann harpaðist
um tíma við að gefa út tilskipanir,
sem menn virtu að vettugi. Ein-
ræðið í höndum hans hélzt í hend-
ur við glundroða í stjórnmálaefnum
hinna 15 lýðvelda. Hann fann ráð
til að Stöðva sigurgöngu lýðveld-
anna til sjálfstæðis. í apríl 1991
samdi hann við leiðtoga níu lýð-
velda, þ. á m. Boris Jeltsín, um að
gerður yrði nýr sáttmáli milli lýð-
velda Sovétríkjanna um nýtt band-
alag. Með þessu hugðist Gorb-
atsjov bjarga eigin skinni. En hann
öðlaðist hvorki traust almennings
né lýðræðisaflanna. Það slaknaði
á því einlæga trausti, sem valdak-
líkan hafði borið til hans.
Næsta skref valdaklíkunnar var
að afla sér vinsæla með því að víkja
Gorbatsjov frá völdum og taka
völdin sjálf. Vinir, samverkamenn
og félagar Mikhaíls Sérgéevits
tóku til sinna ráða (og breyttust
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. ÁGÚST 1991
13
við það í einum vetfangi á máli
fjölmiðlanna úr péréstrojku-hetjum
í ,,harðlínumenn“). En með valda-
ránstilrauninni 19. til 21. ágúst
1991 undirritaði forréttindastéttin
sinn eigin dauðadóm.
Um gorbomaníu
Þegar hillti undir það að Lenín
næði völdum í nær öllu rússnenska
keisaradæminu stóð ekki á stuðn-
ingi fólks á Vesturlöndum. Hvar-
vetna voru stofnaðir kommúnista-
flokkar til að vinna að því að koma
á sovétskipulagi í löndum þeirra.
Lloyd George, forsætisráðherra
Bretlands, gerði allt sem hann gat
til að koma í veg fyrir að Pólveijar
sigruðu Rauða herinn, þegar hann
réðst inn í Pólland 1920. Mennta-
menn um allar jarðir hylltu hið
nýja aþjóðaskipulag og jusu þá
menn auri, sem þorðu að segja
sannleikann. Þó lá það í augum
uppi, hvert var inntak bolsivism-
ans: Hann hugðist þurrka út öll
gildi vestrænnar menningar,
hundsa mannréttindi. í sovétríkinu
voru menn réttdræpir að
geðþótta valdhafanna.
Mikhaíl Gorbatsjov hlaut ekki
aðeins stuðning kommúnista og
sósíalista víða um jarðir. Nú brá
svo við að leiðtogar lýðræðisríkj-
anna hylltu hann sem gloríukrýnda
hetju. „Við verðum að styðja Gorb-
atsjov og umbótastefnu hans,“ var
viðkvæðið. Ef við gerum það ekki,
er hætta á að „harðlínumenn"
komist til valda. Þetta þýðir: Ef
við styðjum ekki foringja harðlínu-
manna, þá komast harðlínumenn
til valda. Þetta þýddi einnig það,
að svokölluð lýðræðisríki Vestur-
landa börðust gegn lýðrðisöflunum
í Sovétríkjunum, gegn þjóðfrelsis-
öflunum, studdu valdaklíkuna, því
að annars kæmi hún ekki „umbót-
um“ sínum fram. í þessu máli er
tvennt til: Gorbomaníakkar
Vesturlanda hafa annaðhvort ekki
vitað hvað var að gerast í Sovét-
ríkjunum, (og þá eru þeir fífl), eða
þá að þeir hafa vitað það en samt
stutt Gorbatsjov (og þá eru þeir
n—1 r-:—m—"r-- .t-t,——’—n
hræsnarar). Það þurfti ekki annað
en að hafa augun opin til að sjá,
að Boris Jeltsín var leiðtogi lýðræð-
isaflanna í Rússlandi (og þar með
áhrifamaður um lýðræðisþróun í
öðrum sovétlýðveldum). Samttóku
áhrifamenn á Vesturlöndum, menn
sem halda að þeir séu einlægir
lýðræðissinnar, undir lygaáróður
KGB um Jeltsín,_og fóru um hann
niðrandi orðum. Ýmsir „sovétfræð-
ingar“ voru sama sinnis og stöpp-
uðu stálinu í pólitíkusana með
röngum hugmyndum og upplýsing-
um. Það þurfti valdaránstilraun í
Moskvu til að koma vitinu fyrir
þetta fólk.
Það er ekki furða að fjölmiðlar
dönsuðu eftir pípu stjórnmála-
manna. Orðarfarið „Gorbatsjov og
umbætur hans“ mátti heyra nær
því í hveijum fréttatíma. Gorbo-
maníakkar birtust á skjánum með
innfjálgar ræður. Þeir sem vissu,
hvað var að gerast og vildu segja
frá því, fengu lítið rými og því var
ekki trúað, sem þeir sögðu. Það
var ekki áhugi á því að fá að vita,
hvað var í raun og veru að gerast.
Kommúnistar um allan heim
hafa helgað líf sitt því að boða
mannhatur og kúgun. Þeir hafa
helgað líf sitt þeirri lygi að Sov-
étríkin væru ríki framtíðarinnar.
Eg hef frétt af einungis einum
kommúnista, sem hefur bjargað
heiðri sínum. Sá heitir Marteinn
Gunnar Knutsen og var formaður
Kommúnistaflokks Noregs. Hann
bað þjóð sína fyrirgefningar á því
að hafa haldið að henni lygi og
missögnum og að hafa trúað áróðri
kúgunaraflanna. Þeir eru orðnir
nokkuð margir, sem ættu að gera
hið sama, sé þeim annt um eigin
orðstír og heiður. Og ekki aðeins
stjómmálamenn og þeir allir, sem
hafa hallazt undir þeirra málstað.
Einnig blaðamenn, fjölmiðlamenn,
fréttastjórar.
Höfundur er prófessor í heimspeki
við Háskóla Isiands.
Norska operan í Osló:
Tveir íslenskir söng-
varar syngja í Aidu
TVEIR íslenskir óperusöngvarar fara með hlutverk í
óperunni Aidu sem frumflutt var í Norsku óperunni í
Osló sl. laugardag, þeir Garðar Cortes og Guðjón Óskars-
son. Onnur sýning verður í dag en alls verður óperan
flutt fimm sinnum. Að sögn Guðjóns tókst frumsýningin
vel en óperan er færð upp á nýstárlegan hátt og eru
skoðanir fólks nokkuð skiptar um ágæti uppfærslunnar.
Norska blaðið, Aftenposten,
hafi verið að ræða.
Guðjón Óskarsson sem fer
með hlutverk kóngsins í sýning-
unni hefur starfað við óperuna
í Osló í eitt ár en Garðar Cortes
hefur dvalið þar undanfarinn
mánuð við æfíngar á Aidu.
Hann syngur aðalkarlhlutverkið
í óperanni, Radames. Með hlut-
verk Aidu fer sovésk sópran-
söngkona, Galina Kalinina.
Sýningin er skemmtileg en
óvenjuleg, að sögn Guðjóns. „í
stað hins hefðbundna egypska
bakgrunns gerist þessi Aida í
alræðissamfélagi, búningarnir
eru öðruvísi og sviðið annað.
Hún hefur stundum verið kölluð
„Star Wars“ útgáfa af óper-
unni,“ sagði Guðjón í samtali
við Morgunblaðið.
„Það eru skiptar skoðanir um
uppfærsluna en meirihlutinn
virðist þó vera hlynntur henni.
Hún gengur alveg upp og tekst
prýðilega,“ sagði Guðjón.
í Aftenposten sagði eftir
frumsýninguna: „Fyrsta sýning
norsku óperunnar á laugardag-
inn á þessu tímbili vakti mikinn
fögnuð enda var um tónlistaraf-
rek að ræða. Hljómsveitin undir
stjóm Antonio Pappano var í
segir að um tónlistarafrek
Garðar Guðjón
Cortes. Óskarsson.
ham. Forleikurinn var svolítið
varfærnislegur en þegar í fyrsta
þætti var ljóst að menn lögðu
sig mjög fram. Flutningurinn
var ekki gallalaus en hreyfan-
leikinn og krafturinn voru sann-
arlega á sínum stað.
Um frammistöðu söngvarans
í aðalkarlhlutverkinu, Garðars
Cortes sagði: „Hann var varkár
í fyrsta þætti og röddin virkaði
ójöfn á hinum ólíku raddsviðum.
Þetta breyttist þó smám saman
þegar hann náði tökum á að-
stæðum.“
í AX-leik íslenskra getrauna gefst vinnufélögum,
kunningjum og fjölskyldum kostur á að tippa
saman í hóp - og auka vinningslíkurnar og
ánægjuna með því að vinna saman í Getraunum!
Til mikils að vínna!
Að venju verða grciddir út vinningar fyrir 10, 11 og 12 rétta og á hópurinn
því möguleika á að vinna umtalsverðar fjárhæðir í hverri viku. Auk þess er
glæsilégur Citroen AX frá Globus að verðmæti um 700 þúsund krönur í
fyrstu verðlaun. Og þeir sem verða í öðru til fimmta sæti fá mótald frá
Heímilislækjum að verðmæti um 33 þúsund krónur.
10 vikna keppnistlmabíl
Keppt verður í 10 vikur - eða frá laugardeginum 31. ágúst til 2. nóvembcrs
- og verða átta árangursríkustu vikur hópsins látnar gilda. Sá hópur sem
liefur samtals flesta rétta í átta bestu vikunum stendur uppi sem
sigurvegari. Ef tveir eða fleiri hópar verða efstir og jafnir fer fram
bráðabani og verður fyrirkomulag hans kynnt síðar.
Hvernig á að stofna hóp?
Nokkrir aðilar ákveða að lippa saman f hóp og auka þannig
vinningslíkurnar sínar. Gefa þarf hópnum nafn (ekki fleiri en 10 stafir) og
tilkynna það til Önnu hjá Islenskum getraunum í síma 688322. Hún mun
þá úlhluta ykkur hópnúmeri sem verður einkenni hópsins á
getraunaseðlinum. Þegar hópurinn lippar færir hann hópnúmerið alltaf inn
í þartilgerðan reit á getraunaseðlinum og tölvukerfið skráir þá árangur
hópsins. Hópurinn sjálfur getur einnig fært árangurinn jafnóðum inn á
plakat sem liggur frammi á öllum lottósölustöðum landsins.
Hvað kostar að taka þátt í hópleiknum?
Það kostar ekkert að fá hópnúmer. Hópurinn ræður hvað hann tippar fyrir
—fýrir þig og þina fjölskyldu!