Morgunblaðið - 26.11.1988, Blaðsíða 55

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. NÓVEMBER 1988
55
Minning:
Guðmundur Kr. Guðna-
son póstur og organisti
Fæddur 11. mars 1923
Dáinn 20. nóvember 1988
Bak við Lang-adalsfjöllin í Húna-
vatnssýslu liggur dalur til sömu
átta og Langidalur og heitir þar
Laxárdalur.
Fyrir aðeins nokkrum áratugum
voru á Laxárdal mörg býli sem nú
eru komin í eyði og sér lítinn stað.
Dalurinn allur er nú sumarland
hrossa og kinda í fríríki þess eina
bónda sem enn er á dalnum, en sá
er Jón Haraldsson í Gautsdal.
Meðal fyrri bæja á Laxárdal voru
Kárahlíð, Vesturá og Hvammur.
Pyrir því eru þessir bæir nefndir
að þeir koma allir við sögu í ævi
Guðmundar Kr. Guðnasonar, sem
hér er kvaddur, að sinni.
Guðmundur fæddist 11. mars
1923 í Kárahlíð. Foreldrar hans
voru Klemenssína Klemensdóttir og
Guðni Sveinsson. Auk Guðmundar
áttu þau hjón þijá syni, þá Yngva
Svein, Pálma og Rósberg Snædal.
Það hefur löngum þótt snjóþungt
á Laxárdal og varla hafa útmánuð-
ir 1923 verið undantekning frá
þeirri reglu, enda voru vetumir í
þann tíð sannkallaðir vetur með
vikulöngum stórhríðum og tilheyr-
andi fannfergi.
Sveinninn ungi í Kárahlíð fædd-
ist ekki inní blíða veröld. Hann var
sonur bláfátækra hjóna, sem
bjuggu á hjáleigujörð með nokkrar
kindur, hest og kú sem trúlega
hefur átt að bera um vorið og því
nærri geld í mars. Guðmundur bar
þess enda líkamleg merki alla ævi,
að hafa liðið næringarskort í frum-
bemsku, að eiga líf sitt fyrst og
fremst að þakka umhyggju móður,
sem gætti hans eins og sjáaldurs
auga síns, alla þá tíð sem hennar
naut við, fram á fullorðinsár hans.
Hér verða ártöl ekki nákvæmlega
rakin, en Guðmundur flytur með
foreldrum sínum frá Káirahlíð að
Vesturá og síðan Hvammi og þar-
átti hann heima þegar ég man hann
fyrst. Þá hétu flestir menn í Ból-
staðarhlíðarhreppi annaðhvort Guð-
mundur eða Sigurður og vom kall-
aðir Mundi eða Siggi. Guðmundur
Kr. Guðnason var þá Mundi í
Hvammi.
Mundi í Hvammi var tíður gestur
á Æsustoðum á uppvaxtarárum
mínum, sérstaklega á vetuma og
dvaldi þá oft nokkra daga í senn.
Það er raunar ekki rétt að orði
komist að hann hafí verið gestur,
hann var miklu fremur félagi og
vinur okkar allra á heimilinu. Mundi
kom jafnan gangandi ofan frá
Hvammi og þegar vitað var að
væri von á.honum var gjaman far-
ið á móti honum uppí Auðólfsstaða-
skarðið til að fylgja honum heim í
hlað, svo velkominn var hann. Og
meðan hann dvaldi var skrafað og
hlegið, spilað á spil og Mundi æfði
sig á orgelið og þá var sungið með,
raddað.
Skólaganga Munda var hvorki
löng né ströng, því vakti það að-
dáun hvað hann hafði fallega rit-
hönd, skrifaði góðan stíl og réttrit-
un var honum í blóð borin. Annað
sem honum var í blóð borið var
músíkin. Hann lærði undirstöðuat-
riði orgelleiks hjá Munda, Guð-
mundi Sigfússyni, á Eiríksstöðum
og spilaði síðan alla tíð eins og
aðstæður leyfðu hveiju sinni.
Snemma eignaðist hann harmon-
ikku og spilaði lengi fyrir dansi á
böllum. Glögg er sú minning frá
þeim tíma — sem var tiltölulega
snemma — , að vera orðinn gjald-
gengur í karlmannahnappinn við
dymar inná dansgólfíð í þinghúsinu
í Bólstaðarhlíð, þegar böll vom
haldin. Þá sat Mundi uppá sen-
unni, spilaði á harmonikkuna og sló
taktinn með fætinum ofan á gólfíð,
það var tromma þeirra daga. Marg-
ir munu eiga Munda að þakka fyrir
sinn ljúfasta vangadans, undir loka-
lagi balls um 16. helgi sumars og
oftar.
Ég ætla að það hafí verið 1948
að fjölskyldan í Hvammi yfírgaf
Laxárdalinn og flutti út á Skaga-
strönd en Hvammur fór þá í eyði.
Á Skagaströnd hafði Pálmi keypt
hús með túni og hét staðurinn
Ægissíða, sá bústaður hefúr nú
verið jafnaður við jörðu. Á fyrstu
ámm sínum á Skagaströnd stund-
aði Mundi almenna daglaunavinnu
en fljótlega réðst hann til starfa við
pósthúsið og þar með réðst hann
til síns ævistarfs, að færa Skag-
strendingum heim í hús bréf þeirra,
blöð og tímarit. Það starf stundaði
hann af einskærri trúmennsku til
dauðadags. Það hefur víst ekki enn
verið mæld upp sú vegalengd, sem
Mundi varð að ganga dag hvem,
svo allir Skagstrendingar fengju
póstinn sinn á réttum tíma. Þeir
kílómetrar, sem þar liggja að baki,
verða ekki taldir í tugum eða hundr-
uðum heldur þúsundum, en þeir
kílómetrar vöm gengnir veikburða
fótum í trúnaði við starfið og póst-
þjónustuna. Mundi hafði fleiri járn
í eldinum. Hann söng lengi í Karla-
kór Bólstaðarhlíðarhrepps, í kirkju-
kór Hólaneskirkju alla vem sína á
Skagaströnd, var um árabil organ-
isti við Höskuldsstaðakirkju og
Hofskirkju í Skagahr. og oft var
hann fenginn til að spila við sumar-
messu í Ábæjarkirkju í Austurdal.
Mundi var í eðli sínu safnari og
grúskari. Hann skrifaði dagbækur
og til er eftir hann einstæð skrá
um guðsþjónustur í útvarpi allt frá
árinu 1940, þar sem fram koma
nöfn presta og organista, pistill,
guðspjall og texti hverrar athafnar
og þeir sálmar sem sungnir vom
og nú var hann með í samantekt
organistatal í öllum kirkjum lands-
ins.
Mundi varð aldrei ríkur á verald-
legan mælikvarða og það var ekki
fyrr en á seinni ámm að hann gat
leyft sér ofurlítinn munað. Sá mun-
aður var að ferðast um landið í
sumarfrí'um, en þess naut hann líka
í ríkum mæli, að skoða landið, og
hitta fólk. Hann átti sérstaklega
auðvelt með tengjast kunningsskap
við þá sem hann hitti og skipti þá
aldursmunur engu. Og það kom
enginn að tómum kofunum hjá
Munda um það, hvað hann hafði
farið, hvað hann hafði séð og hveija
hann hafði hitt, enda var hann
ósínkur á að taka myndir og geyma
þannig minningar sínar, hann átti
fyrstu myndavélina sem ég sá, það
var kassavél sem stendur mér enn
fyrir hugskotssjónum, þegar ég
hugsa til þess.
Uppáhaldssamkomuhús Munda
voru kirkjur. Messur og aðrar
kirkjulegar athafnir voru honum
ákaflega hjartfólgnar og eiga marg-
ir prestar honum þakkir að gjalda
látssemi við sjálfan sig var ekki til
í orðaforða þessarar góðu konu
heldur tekist á við lífíð og raun-
verulegar hetjudáðir unnar hvem
dag. Þó fór svo að lokum að hún
fékkst til að flytja á Hrafnistu, sem
er í nágrenni við hennar gömlu
sveit, og þar dvaldi hún í góðu yfir-
læti nú undir hið síðasta, sátt við
Guð og menn og alltaf jafn jákvæð
gagnvart umheiminum.
Sá sem umgengst slíkar mann-
eskjur getur ekki annað en batnað
af því sjálfur. Með eilífri þökk fyrir
allt hið liðna.
Egill Viggósson
fyrir dygga aðstoð og þjónustu. Þó
vissi ég aldrei hvort hann væri sér-
staklega trúaður, ég man aldrei
eftir því að hann ta'.aði um Guð,
ég held hann hafí gefið honum
ímynd þess Guðs sem nú hefur birst
honum.
Þegar Mundi fluttist úr sveitinni
var langt framan úr dölum út á
Skagaströnd. Vináttuböndin brustu
þó aldrei og héldust þótt fjarlægð-
imar yrðu enn meiri, í tímans rás.
„Kallið mig Munda," sagði hann við
konuna mína og bömin þegar hann
fór að koma í heimsóknir hingað
suður. Þau orð segja ókunnugum
kannski ekki mikið, en fyrir mér
vora þau staðfesting traustrar vin-
áttu, sem hann á einfaldan hátt
færði yfír til allrar fjölskyldunnar.
Nokkur seinustu ár sín bjó Mundi
einn í íbúð í Bankastræti 10 á
Skagaströnd. Þar var hvorki hátt
til lofts né vítt til veggja. Fyrir um
mánuði skoðuðum við saman nýjar
íbúðir, sem byggðar hafa verið fýr-
ir aldraða á Skagaströnd. Það era
í dag er til moldar borin Þórunn
Böðvarsdóttir frá Butru í Fljótshlíð
en hún lést á nítugasta og níunda
aldursári. Tóta, eins og hún var
kölluð, reyndist mér ákaflega vel
og var mér sem önnur móðir þau
sumur sem ég dvaldi á Butru. Er
mér því bæði ljúft og skylt að skrifa
nokkur minningarorð um þessa
sómakonu sem nú hefur lokið hér-
vist sinni eftir langa ævi.
Tóta fæddist að Þorleifsstöðum
á RangárvöIIum 29. júní 1890. For-
eldrar hennar voru hjónin Böðvar
Jónsson og Bóel Sigurðardóttir. Var
hún á Þorleifsstöðum til tuttugu og
átta ára aldurs en þá flutti hún að
Butru ásamt móður sinni og þremur
af systkinum sínum, þeim Magn-
úsínu, Sveini og Valdimar. Þau
Tóta og Valdimar bjuggu á Butru
yfir fjöratíu ár en Magnúsína dó
ung að árum. Tvo systkinasyni ólu
þau upp, þá nafna Böðvar Kristj-
ánsson og Böðvar Gíslason, en sá
síðamefndi er nú bóndi á Butru.
Tóta var vel gefín kona og minn-
ug svo eftir var tekið og hélt hún
sínu góða minni fram undir það
síðasta. Vinnusemi var henni í blóð
borin og trúverðug og traust á alla
lund.
•Þegar stríðið braust út var reynt
að koma sem flestum bömum í
sveit á sumrin og varð mín gæfa
sú að komast undir vemdarvæng
Tótu og Valdimars. Var ég sex ára
fyrsta sumarið sem ég dvaldi á
Butru og alveg frá fyrstu tíð tók
Tóta mig að sér og veitti mér alla
þá hlýju og ást sem móðir getur
veitt bami sínu. Vera kann að ég
hafí notið þeirrar móðurástar sem
Ásta Jónsdóttir dóttir Tótu fékk
ekki notið en hún lést um ferm-
ingu. Varð ég þess oft vör að Tóta
syrgði og saknaði alla tíð dóttur
sinnar.
Nú þegar Tóta hefur lokið löng-
um starfsdegi vil ég þakka fyrir
með fátæklegum orðum þá góðvild
og ást sem ég hef orðið aðnjótandi
frá henni og Valdimar fyrr og síðar.
Blessuð sé minning þeirra og megi
þau hvíla í friði.
Helga Torfadóttir
Lækkar lífdaga sól.
Iöng er orðin mín ferð.
Fauk í faranda skjól,
fegin hvíldinni verð.
Guð minn, gefðu þinn frið,
gleddu’ og biessaðu þá,
sem lögðu mér lið.
Ljósið kveiktu mér hji
(Herdís Andrésdóttir)
Þórann Böðvarsdóttir fæddist
þann 29. júní 1890 að Þorleifsstöð-
um á Rangárvöllum, dóttir hjón-
anna Bóelar Sigurðardóttur og
Böðvars Jónssonar. Lengst af bjó
hún að Butru í Fljótshlíð, þar sem
hún hélt heimili með Valdimar bróð-
ur sínum. Þau ólu upp tvo frændur
sína, sem báðir bera nafn föður
fallegar íbúðir tengdar háreistum
sölum til sameiginlegra þarfa íbú-
anna. Mundi horfði til þess með
mikilli tilhlökkun að flytja þangað
inn, hvort heldur sem það yrði nú
fljótlega eða eftir rúmlega ár, þegar
hann hefði til þess náð löggilturh
aldri. Það gat enginn ímyndað sér
þá, að svo stutt væri í, sem raun
ber vitni, að hann flytti til enn há-
reistari sala. Fullvíst er að þar hef-
ur honum verið vel fagnað og eng-
an veit ég betur að þeim hægindum
kominn, sem þar er boðið upp á,
en hann.
Allir eru tengdir æskustöðvum
sínum, ótal þráðum. Einn slíkur
hefur nú slitnað með nokkram sárs-
auka. Mundi í Hvammi er kvaddur
af okkur öllum, sem þekktum hann,
með miklum söknuði en jafnframt—
fullvissu þess, og það fyllir okkur
gleði, að víst mun hann syngja
bassa í kirkjukór einhverrar kirkju
himnaríkis, við messurnar þar um
næstu jól.
Stefán M. Gunnarsson
þeirra. Seinna flutti hún svo til
Þorlákshafnar með bróður sínum,
Böðvari Kristjánssyni, og sá um
heimili hans f mörg ár á Egilsbraut
20, í næsta húsi við mig og þá
hófust okkar kynni. Þá var ég barn,
en fann fljótt að þarna hafði ég
eignast traustan og góðan vin.
Margar ljúfar minningar koma
upp í hugann þegar ég minnist þess-
arar elskulegu, góðu konu. Ég fór
„út til Tótu“ í tíma og ótíma, alltaf—
var mér jafn ljúfmannlega tekið og
vora þær ófáar stundimar sem við
sátum og spjölluðum um allt milli
himins og jarðar, hún skildi bams-
hugann svo vel. Aldrei fann ég að
hún yrði leið á þessum tíðu heim-
sóknum mínum og var hún óþreyt-
andi við að spila, segja sögur og
sýna mér myndir. Þessi vinátta
entist okkur fram á síðustu stund.
Já, hún elskaði börn, það fann líka
8 ára sonur minn, sem veit að hann
átti sér stað hjá henni.
Hún eignaðist eina dóttur, Sigríði
Ástu. Stundum sýndi hún mér
handavinnuna hennar og þá var
eins ög hún færi höndum um helga
dóma. Stúlkan hennar dó úr berkl-
um aðeins 15 ára, sá skæði sjúk-
dómur skildi eftir sig sorgir og sár.
Ekki ætla ég frekar að rekja
lífshlaup hennar hér, til þess var
ég ekki nógu kunnug, en með þess-
um fáu orðum vil ég þakka henni
samfylgdina og þá hlýju og ástúð
sem hún lét mér í té alla tíð.
Hún lést á Landspítalanum að
kvöldi 20. nóvember sl., sárþjáð en
æðrulaus. Ég veit að ef hún mætti
mæla nú, þá yrðu það þakkir til
þeirra sem líknuðu henni þegar
neyðin var stærst. __
Við Gísli litli biðjum Guð að
blessa minningu góðrar konu.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt
(Valdimar Briem)
Jónína Björgvinsdóttir
Þórdís Sigurgeirs-
dóttir - Minning
Fædd31.júlí 1902
Dáin 18. nóvember 1988
í gær kvaddi ég eftir löng kynni
mæta og góða konu, Þórdísi Sigur-
geirsdóttur frá Háteigi. Kynni okk-
ar hófust þegar ég sem sex ára
patti fór í sveit til þeirra hjóna,
Dísu, eins og hún var alltaf kölluð,
og Guðbjöms heitins Ásmundsson-
ar. Ástæða þess að ég fór til þeirra
var sú að Dísa og afí minn voru
gamlir sveitungar bæði fædd i
Miklaholtshreppi á Snæfellsnesi,
hún á Svarfhóli og hann í Gröf.
Strax og ég kom að Háteigi var
mér tekið eins og ég væri afkom-
andi þeirra hjóna svo góð og elsku-
leg voru þau bæði og langlundar-
geðið óendanlegt þótt drengurinn
væri hálfgerður prakkari, enda varð
fyrsta sumarið að öllum sumrum
fram á unglingsár. Lífið á Háteigi
var öðravísi en á tæknivæddum
stórbýlum samtímans. Þegar ég
kom að Háteigi var enginn traktor-
inn heldur var slegið með orfi og
ljá, þó vora hjálpsamir nágrannar
sem áttu traktor sem slógu aðaltún-
ið, síðan vora það hestamir sem
beitt var fyrir rakstrarvélar og fyr-
ir vagna er heyið var orðið þurrt
og oft var farið langa leið með hest-
ana og vagnana vegna þess að jörð-
unum á Garðaholtinu fylgdu tún
sem eru við sjóinn milli Amamess
og Stálvíkur í Garðabæ. Bústofninn
á Háteigi var ekki stór heldur sam-
anstóð oftast af 4 til 5 kúm, 30 til
40 kindum og 80 hænsnum og síðan
voru kartöflugarðar. Þegar ég kom
í sveit að Háteigi var byijað að
byggja nýtt íbúðarhús en ennþá
búið í gamla húsinu. Þar var eldað
á kolaeldavél, þar var skilvinda til
að skilja mjólk og strokkur til að
strokka smjör og allt það unnið
heima sem hægt var. Sambúð þeirra
Guðbjöms og Dísu var mjög góð.
Bæði voru elskulegar og góðar
manneskjur af gamla skólanum sem
ekki máttu vamm sitt vita að neinu
leyti. Guðbjörn heitinn dó árið 1967.
Ekki sló Dísa slöku við eftir fráfall
Guðbjöms heldur hélt áfram að búa
sama búinu eftir sem áður, þá orð-
in ein og hefur oft verið erfitt á
vetrum í vondum veðrum til dæmis
að bera vatn langa leið í fjárhúsin,
sérstaklega á seinni tímum þegar
heilsan var farin að gefa sig og
sjónin að bila. En uppgjöf og undan-
Þórunn Böðvarsdóttir
frá Butru - Minning