Morgunblaðið - 20.10.1987, Qupperneq 48

Pi
48
riflo
H
MORGUNBLAÐIÐ, - ÞRIÐJUDAGUR 20. OKTÓBER 1987
Smitleiðir alnæmis:
Smokkurinn útilokar
ekki smit en er þó
öruggasta vörnin
- segir Ólafur Ólafsson, landlæknir
Ekki víst að smokkar veiti
örugga vöm gegn alnæmi
„ÞAÐ hefur auðvitað verið ljóst
frá upphafi að smokkurinn er
ekki 100% örugjjur, hvorki
hvað varðar getnað eða smit,
en hann er tvímælalaust örugg-
asta vömin sem við getum
boðið upp á,“ sagði Ólafur Ól-
afsson, landlæknir, er hann var
inntur álits á grein i fræðslu-
riti um alnæmi, sem bandaríska
menntamálaráðuneytið hefur
gefið út, þar sem segir að
smokkurinn geti dregið úr, en
ekki útilokað alnæmissmit.
Landlæknisembættið hefur,
eins og kunnugt er, beitt sér
fyrir áróðursherferð þar sem
fólk er hvatt til að nota smokk
við kynmök, til að draga úr
áhættunni, og sagði landlæknir
að það byggðist á þvi að smokk-
urinn væri, fyrir utan auðvitað
algört hreinlífi, öruggasta
vörnin.
„Það má auðvitað segja eins og
er, að það er enginn vígbúnaður
fullkominn í heiminum, ekki einu
sinni Pentagon," sagði Ólafur enn-
fremur. „Það er ekkert lyf og
engin bólusetning 100% örugg.
Eins er það með smokkinn, sem
flestir hafa sjálfsagt vitað, enda
höfum við aldrei haldið því fram
að hann sé 100% örugg vöm gegn
alnæmi, þótt við séum hins vegar
sannfærðir um að hann sé besta
vömin sem við getum boðið upp á
eins og sakir standa.“
Landlæknir sagði að miklu máli
skipti að smokkamir væra af við-
urkenndum tegnundum, og æski-
legt væri að þeir væra undir
gæðaeftirliti. Embætti landlæknis
hefði farið fram á fjárveitingu til
að koma upp gæðaeftirliti á
smokkum, en það hefði ekki náð
fram að ganga enn sem komið er.
„Við höfum hins vegar barist fyrir
því og ítrekaðað það við innflytj-
endur, að þeir smokkar sem fluttir
era hingað til lands séu af viður-
kenndum tegundum og teljum að
því hafi verið fylgt nokkuð vel,“
sagði landlæknir.
SAMKVÆMT fræðsluriti um
alnæmi, sem bandaríska
menntamálaráðuneytið gaf út I
síðustu viku, er „varkárni í
kynlífi öruggasta og skynsam-
legasta leiðin til að koma í veg
fyrir sýkingu". Á hinn hinn
bóginn geta veijur „dregið úr
en ekki útilokað áhættu“. „Eng-
inn getur sagt fyrir um það
með neinni vissu, hversu mikla
vörn smokkurinn veitir.“
Smokkurinn er betri vöm en
engin. Þar að auki stafar tiltölu-
lega fáum þeirra, sem lifa kynlífí,
hætta af alnæmi; flest fómarlömb
sjúkdómsins era hommar eða eit-
urlyfjaneytendur, sem sprauta sig.
En hafí maður valið þann kost að
nota smokka til að draga sem allra
mest úr smithættunni, er nauðsyn-
legt að vita, á hvaða rökum slík
ákvörðun er reist.
Smokkar era búnir til úr gúmmíi
eða himnu úr dýraveíjum — um-
búðir þeirra era greinilega merkt-
ar að því er þetta varðar. Við
samfarir er notkun gúmmísmokka
(sem era mun almennari en
himnusmokkamir) öraggari en
engar varúðarráðstafanir. Himnu-
smokkamir (sem era nokkram
sinnum dýrari en gúmmísmokk-
amir) hafa miklu meiri áhættu í
för með sér. Sumar rannsóknir
benda til þess, að veiraagnir geti
komist í gegnum þá. En hversu
öraggir era gúmmísmokkamir?
Gúmmísmokkar era ekki öragg
getnaðarvöm, þar sem þeir bregð-
ast í 10-15% tilfella. Og til að
koma í veg fyrir útbreiðslu alnæm-
is verða smokkamir að vera tíu
sinnum öraggari. Kona er frjó í
um það bil 36 daga á ári, en sá
sem er haldinn alnæmi getur borið
smit 365 daga á ári. Það er þann-
ig miklu erfíðara að veijast
alnæmi en þungun.
Niðurstöður rannsóknar-
skýrslna frá háskólanum í Massac-
husetts og háskólanum í Colorado
benda til, að veirar komist ekki í
gegnum gúmmísmokka — a.m.k.
ekki í tilraunum á rannsóknastof-
um. Tilraunir þessara sömu aðila
hafa leitt í ljós, að sæðiseyðirinn
nonoxynol-9 drepur veirana — enn
sem fyrr er árangurinn einskorð-
aður við tilraunaglös — og enda
þótt rifa komi á smokk, sem hefur
fyrmefndan sæðiseyði í totunni,
drepur efnið veirana í tveimur til-
fellum af þremur. Læknamir, sem
stóðu fyrir þessum tilraunum, dr.
Nelson Gantz og dr. Franklyn Jud-
son, segja, að hyggilegt sé að
nota gúmmísmokk, sem smurður
hafí verið með nonoxynol-9.
En tilraunir á rannsóknastofum
segja ekkert til um, hvemig fólk
notar smokka. í rannsóknum, sem
gerðar vora á vændiskonum í
Danmörku, Vestur-Þýskalandi,
Zaire og Bandaríkjunum, sýndi
það sig, að komið var í veg fyrir
sýkingu, þar sem notkun smokka
Smokkaumræðan gæti
veitt fólki falskt öryggi
- segir Margrét Guðnadóttir, prófessor í sýklafræði
„ÉG hef talið mig vita það allt
frá því er þessi umræða hófst
að smokkurinn er ekki örugg
vörn. Sérstaklega vil ég vara
fólk við því að treysta þeim á
vændishúsum erlendis eða á öðr-
um slíkum stöðum, þar sem
smithætta er mikil,“ sagði
Margrét Guðnadóttir, prófessor
í sýklafræði, er hún var spurð
um grein i bandarísku fræðslu-
riti um alnæmi, þar sem segir
að smokkurinn sé ekki örugg
vörn gegn sjúkdómnum. Margrét
kvaðst telja, að með smokkaum-
ræðunni hefði fólki verið veitt
falskt öryggi.
„Smokkamir verða aldrei betri
sóttvöm en þeir era getnaðarvöm
og það vita allir fullorðnir menn að
samfarir era svolítið flóknari en
bara síðasta stigið. Hins vegar má
segja með réttu að smokkamir
draga úr hættunni, og þá kannski
sérstaklega fyrir kvenfólk sem er
með sýktum mönnum," sagði
Margrét ennfremur. „Þetta er hins
vegar engan veginn einhlítt og sý-
klamir fara sínar eigin leiðir og
geta komist út með ýmsum hætti.
Samfarir era það margþætt fyrir-
bæri að smitaðir líkamsvessar geta
svo sannarlega borist á milli manna
með öðram hætti en með sæði.
Fólk ætti því alls ekki að treysta
smokkunum, til dæmis menn sem
fara á vændishús í þeirri góðu trú
að allt sé f lagi, sé smokkurinn
notaður. Það hefur verið þekkt í
langan tíma að smit getur orðið á
vændishúsum þó að smokkar séu
notaðir, og vitað er að meirihluti
vændiskvenna á Vesturlöndum er
sýktur af alnæmi. Þess vegna hef
ég óttast það að þessi smokkaher-
ferð gerði fólk kærulaust í þessum
efnum. Eina raunveralega sóttvöm-
in er að hafa kynmök við fáa og
velja þá mjög vel,“ sagði Margrét.
SIMI
18936
frumsýnir
Hver man ekki eftir lögunum LA BAMBA, DONNA og COME ON LET’S GO!
Seint á sjötta áratugnum skaust 17 ára gamall strákur með ógnarhraða upp
á stjörnuhimininn og varð einn vinsælasti rokksöngvari allra tíma.
Það var RITCHIE VALENS
Lög hans hljóma enn og nýlega var lagið LA BAMBA efst
á vinsældarlistum víða um heim.
CARLOS SANTANA og LOS LOBOS, LITTLE RICHARD, CHUCK BERRY,
LA VERN BAKER, THE PLATTERS o.fl. flytja tónlistina.
Leikstjóri er Luis Valdes og framleiðendur Taylor Hackford og Bill Borden.
rra........ii...i.i'i 11. i.ii i ttiwtiu.
m[ DOLBY STEREO