Morgunblaðið - 20.10.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. OKTÓBER 1987
AF INNLENDUM
VETTVANGI
HELGI BJARNASON
Ullarrisinn verður annað
stærsta iðnfyrirtæki landsins
Sameining Álafoss og ullariðnaðar
SÍS sögulegur atburður í íslenska
viðskiptalífinu
SAMEINING Álafoss hf. og uU-
ariðnaðar SÍS á Akureyri í eitt
ullariðnaðarfyrirtæki hlýtur að
teljast til stórtíðinda í islenska
viðskiptaheiminum. Nýja ullar-
fyrirtækið verður næst stærsta
iðnfyrirtæki landsins, líklega
heldur stærra en járnblendi-
verksmiðjan á Grundartanga
og aðeins álverið í Straumsvík
er stærra. Áætluð velta er 1,5
milljarðar kr. á ári og starfs-
fólk um 600 manns. í þessu
nýja fyrirtæki koma saman
tveir andstæðir pólar í viðskipt-
alífinu, samvinnugeirinn og sá
frjálsi, sem tekist hafa á á
ýmsum sviðum á undanfömum
árum. Nægir að nefna sam-
keppnina um Útvegsbankamál-
ið f þessu sambandi. Er þetta
fyrsta stórsameining fyrir-
tækja á vegum þessara aðila,
hliðstæð tilraun mistókst þegar
reynt var að sameina Hafskip
og skipadeild SÍS, og verður
fróðlegt að sjá hvernig til tekst
með reksturinn.
Fæðingarhríðir í
hálft annað ár
Samningur á milli Fram-
kvæmdasjóðs íslands, sem er
aðaleigandi Álafoss hf., og Sam-
bands íslenskra samvinnufélaga
um nýja fýrirtækið var undirritað-
ur á föstudag. Hugmyndin er
hálfs annars árs gömul en þá var
farið að sverfa að báðum aðilum
vegna slæmra rekstrarskilyrða
fyrir atvinnugreinina. Haldnir
voru 2—3 fundir um málið í apríl
ogmaí 1986. Samningaumleitanir
lágu síðan niðri þar til í byrjun
þessa árs að þær hófust aftur.
Samkomulag náðist um stofnun
og rekstur sameiginlegrar ullar-
þvottastöðvar, en vegna þess hvað
samningar um sameiningu fyrir-
tækjanna voru komnir vel áleiðis
var endanlegri ákvörðun um
stofnun sérstaks hlutafélags um
rekstur ullarþvottastöðvar frest-
að. Samningamenn voru þögulir
en fyrir nokkru fór að hvískrast
út úr samningaherbergjunum að
samkomulag væri nánast í höfn.
Samkomulagið var síðan staðfest
á föstudag.
Nokkuð greiðlega mun hafa
gengið að komast að samkomu-
lagi um mat á eignum eða öllu
heldur aðferðir við það, því hið
eiginlega mat er að mestu eftir.
Erfíðasti hjallinn var að ákveða
staðsetningu höfuðstöðva nýja
fyrirtækisins og þar með hver
yrði forstjóri þess. Álafoss er sem
kunnugt er í Mosfellsbæ en höfuð-
stöðvar iðnaðardeildar SÍS á
Akureyri. Jón Sigurðarson fram-
kvæmdastjóri iðnaðardeildarinnar
var kandídat SÍS-manna í for-
stjórastólinn á móti Ingjaldi
Hannibalssyni framkvæmdastjóra
Álafoss. Niðurstaðan varð sú að
SÍS fékk að ráða höfuðstöðvunum
og tilnefna forstjóraefnið en
Framkvæmdasjóður að tilnefna
formann stjómar.
Jón Sigurðarson
líklegxir forstjóri
Jón Sigurðarson verður því að
öllum líkindum forstjóri nýja ull-
arfyrirtækisins og Sigurður
Helgason, formaður stjómar
Flugleiða hf., verður stjómar-
formaður, en hann er núna stjóm-
arformaður Álafoss. Hvor aðili
tilnefnir tvo stjómarmenn en
koma sér saman um oddamann-
inn. Auk Sigurðar Helgasonar
tilnefnir Framkvæmdasjóður
Brynjólf Bjamason framkvæmda-
stjóra Granda hf. í stjómina, en
hann á sæti í stjóm Álafoss eins
og Sigurður. SÍS tilnefndir í
stjómina Guðjón B. Ólafsson for-
stjóra og Val Ámþórsson stjómar-
formann SÍS. Val oddamannsins
hefur ekki verið tilkynnt, en
ákveðinn maður mun vera í sigt-
inu.
Sameining fyrirtækjanna varð
ekki sársaukalaus fyrir ýmsa í
báðum fyrirtækjunum. Álafoss er
til dæmis rúmlega 90 ára gamalt
fyrirtæki sem gamlir starfsmenn
vildu sjá starfa áfram. Þá fannst
sumum norðan heiða að SÍS væri
að bjarga gjaldþrota fyrirtæki
með sameiningunni. Samninga-
menn virðast hafa náð að yfir-
vinna viðskipta-pólitíska fordóma
og náð saman við samningaborð-
ið, kánnski ekki átt annars
úrkosta eftir að valkostimir lágu
Ijósir fyrir í skýrsju bandarísku
ráðgjafanna: Áframhaldandi
harmkvælarekstur tveggja fyrir-
tælq’a eða von um betri tíð með
blóm í haga í sameinuðu fyrirtæki.
„Markaðssinnað
fyrirtæki“
Nú liggur það auðvitað ljóst
fyrir að sameiningin sjálf og nafn-
breyting (nafnið hefur ekki enn
verið ákveðið) mun ekki bjarga
íslenska ullariðnaðinum. Stjóm-
SÍS fékk forstjórastól ullarfyr-
irtækisins í sinn hlut og er talið
víst að Jón Sigurðarson verði
ráðinn.
endur verða að endurskipuleggja
reksturinn frá rótum. Jón Sigurð-
arson fær það verkefni ef hann
verður ráðinn eins og allt bendir
til. Jón segir að skipulagið verði
kynnt þann 30. nóvember, daginn
áður en fyrirtækið tekur formlega
til starfa. En hann segir að fyrir-
tækið verði mjög markaðssinnað
og það verði algerlega ófeimið við
að gera tilraunir með nýjar vörur.
Áhersla verði lögð á vömþróun á
bandi annars vegar og fatnaði
hins vegar. Nauðsynlegt er að
nefna það hér að rætt var við Jón
sem samningamann um stofnun
nýja fyrirtækisins, enda hefur
hann enn ekki verið ráðinn sem
forstjóri þess.
Ingjaldur Hannibalsson fram-
kvæmdastjóri Álafoss segir að
með sameiningunni megi auka
hagkvæmni í framleiðslunni, sér-
staklega í bandframleiðslunni.
Það liggi líka fyrir að yfirbygging-
in muni minnka eitthvað auk þess
sem sölukerfí fyrirtækjanna er-
lendis nýtist betur. Fyrirtækin em
til dæmis bæði með dótturfyrir-
tæki í Bandaríkjunum. Ingjaldur
Framkvæmdasjóður tilnefnir
Sigurð Helgason formann
stjórnar.
segir að nýja fyrirtækið verði mun
öflugra til að takast á við verk-
efni í vömþróun og markaðsmál-
um. Þá geti sameinað ullarfyrir-
tæki hugsanlega fengið hærra
verð fyrir framleiðsluna erlendis
vegna þess að innbyrðis sam-
keppni og undirboð hefur skemmt
fyrir.
Tryggari atvinna fyrir
þá sem halda vinnunni
Forstjóramir vilja ekki gefa
ákveðnar yfirlýsingar um starfs-
mannafjöldann, segja aðeins að
ekki ætti að þurfa að koma til
mikillar fækkunar. Ljóst virðist
þó að störf flytjast eitthvað til,
því væntanlega mun verða lögð
áhersla á að nýta sem best bestu
hluta hvors fyrirtækis. Þá verður
varla pláss fyrir alla núverandi
stjómendur og skrifstofufólk. Þó
höfuðstöðvar fyrirtækisins verði á
Akureyri er ekki þar með sagt
að allar skrifstofumar verði þar.
Hjá fyrirtækjunum vinna nú um
650 manns, en búast má við að
starfsfólk nýja fyrirtækisins verði
um 600. Það starfsfólk sem held-
ur vinnunni ætti eftir þessa
sameiningu að vera öruggara með
framtíðina, ef með þessu hefur
tekist að tryggja framtíð ullariðn-
aðarins en starfsfólkið fann mjög
vel fyrir erfiðleikunum.
Það er vissulega sárt fyrir hinn
nýstofnaða Mosfellsbæ að missa
höfuðstöðvar stærsta fyrirtækis
sveitarfélagsins til Akureyrar.
Magnús Sigsteinsson forseti bæj-
arstjómar telur þó að Mosfellsbær
missi ekki miklar tekjur, það er
að segja ef svipuð starfsemi verð-
ur áfram í Álafossverksmiðjunni.
Vitnaði Magnús í þessu sambandi
til þess að fyrirtæki ættu að greiða
aðstöðugjald þar sem starfsemin
fer fram.
Eigendumir þurfa að
taka yf ir skuldir
Ullarfyrirtækið tekur yfir efna-
hag beggja fyrirtækjanna.
Einungis nauðsynlegustu eignir
ganga þó inn í nýja fyrirtækið.
SÍS leggur fram allar þær fast-
eignir á Akureyri sem nýttar eru
af ullariðnaðinum þar ásamt lóð,
birgðageymslu og vélum og tækj-
um sem tilheyra ullinni. Þá leggur
SÍS fram ullarþvottastöð sína í
Hveragerði. Álafoss leggur fram
nýju verksmiðjuna í Mosfellsbæ
ásamt birgðageymslu og skrif-
stofuhúsnæði og tilheyrandi lóð.
Einnig tilheyrandi vélar og tæki.
Einhver hlutabréf í öðrum fyrir-
tækjum fylgja báðum fyrirtækj-
unum. Heildarverðmæti eignanna
er yfir 2 milljarðar kr. og eru þær
eignir sem Álafoss leggur fram
heldur verðmætari. Yfirteknar
skuldir eru um 1,3 milljarðar og
eigið fé, sem skiptist jafnt á milli
eigendanna, um 700 milljónir.
Endanlegt mat og uppgjör hefur
ekki farið fram, en hlutaféð verð-
ur 700 milljónir kr., að lágmarki.
Endurskoðendum fyrirtækjanna
hefur verið falið að ganga frá
uppgjörsmálum á milli aðila en
búið er að festa niður hvemig það
verður gert.
Eigið fé fyrirtækjanna er metið
svipað, 230—250 milljónir kr. Það
sem á vantar upp í 350 milljónir
hjá hvoru um sig ætla eignaraðil-
ar að leysa með yfirtöku skulda
þannig að ekki kemur mikið nýtt
fjármagn inn í fyrirtækið. Fram-
kvæmdasjóður afgreiðir sinn
hluta með því að taka yfir skuld
Álafoss við sjóðinn og verður nýja
fyrirtækið nokkum veginn skuld-
laust við Framkvæmdasjóð. Talið
er að SÍS leysi sinn mismun með
tilfærslu skulda innan iðnaðar-
deildar.
Það vekur athygli að Álafossi
fylgir ekki gamla verksmiðjan í
Mosfellsbæ. Á að reyna að selja
hana áður en fyrirtækin renna
formlega saman. Einnig er ætlun-
in að losa Álafoss við þann hluta
lóðar nýju verksmiðunnar sem
ekki er nýttur í dag. Fyrirtækið
er með 19—20 ha lóð þar sem
nýja verksmiðjan er en notar ekki
nema um 6 ha.
Umboðsmenn beggja
fá að spreyta sig
Álafoss og iðnaðardeild SÍS
hafa ekki einungis verið í sam-
keppni á mörkuðunum erlendis.
Mikil samkeppni hefur verið á
milli umboðsmanna þeirra í ullar-
kaupum. Bændur hafa getað valið
á milli eftir þvi hvor hefur boðið
betri þjónustu og kjör. í sumum
sveitum hafa ullarpeningamir frá
Álafossi verið nánast einu pening-
amir sem bændur hafa séð. Aðrar
afurðir hafa þá farið inn á við-
skiptareikninga í kaupfélögunum.
Jón og Ingjaldur segja að ekk-
ert hafí verið ákveðið með hvemig
að ullarkaupunum verður staðið.
Þeir eiga síður von á að annað
hvort ullarkaupakerfið verði
gleypt, heldur verði umboðsmönn-
um beggja gefinn kostur á að
spreyta sig. Ullarþvottastöðinni í
Hveragerði verður væntanlega
falið þetta verkefni og hún gerð
að sjálfstæðri rekstrareiningu sem
gert verður að skila arði.
Ekkert að óttast
fyrir saumastofurnar
Gömlu fyrirtækin em í grund-
vallaratriðum ólík í uppbyggingu.
Iðnaðardeild SÍS hefur verið með
nær alla þætti framleiðslunnar í
eigin verksmiðju en Álafoss hefur
falið' undirverktökum, það er
sauma- og pijónastofum, hluta
verkefna sinna. Hafa mörg lítil
fyrirtæki lifað á þessum verkefn-
um frá Álafossi. Aðspurður um
stefnu nýja fyrirtækisins sagði
Jón að minni fyrirtækin ættu ekki
að þurfa að óttast verra ástand
en nú, enda væri ekkert sem benti
til að nýja fyrirtækið myndi auka
umsvif sín í saumaskap. Ingjaldur
sagði að nýja ullarfyrirtækið
myndi áreiðahlega vega og meta
þá kosti sem í boði væru, það er
hvort eigin framleiðsla væri hag-
kvæmari en kaup á þjónustu hjá
undirverktökum hér á landi eða
erlendis. Með sameiningunni væri
frekar verið að tryggja stöðu
minni fyrirtækjanna og minnka
líkumar á áframhaldandi fyrir-
tækjadauða í greininni.