Morgunblaðið - 10.10.1987, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 1987
33
„Hér á landi hefur enginn maður haft trú á því að bandalagið næði
þvi markmiði sínu að sameinast í einni efnahagslegri heild. Það er
ekki fyrr en fyrst nú að menn eru að átta sig á því hvað raun-
verulega er að gerast,“ segir Eyjólfur Konráð Jónsson, formaður
utanríkisnefndar Alþingis.
arsáttmálans segir að veiðiheimildir
annarra í efnahagslögsögu
strandríkis gildi ekki ef efnahagur
strandríkisins byggir að mjög miklu
leyti á hagnýtingu auðlinda í sér-
efnahagslögsögu þess. Ég benti
viðmælendum mínum hjá EB á að
ef bandalagið þyrfti að veija það
fyrir öðrum ríkum, að hafa gert
samninga við íslendinga án þess
að fá fiskveiðiheimildir í landhelgi
okkar, gætu þeir vitnað til þess að
sérréttindi íslendinga væru ekki
aðeins söguleg heldur einnig al-
þjóðleg lög,“ segir Eyjólfur Konráð
og hann nálgast þetta einnig frá
öðru sjónarhomi: „Meginstefna
Evrópubandalagsins er að hagnýta
fjármagn, vinnuafl og þekkingu
eins vel og hægt er. Það liggur í
augum uppi að við Islendingar get-
um fiskað á íslandsmiðum, ódýrar,
með minna vinnuafli, minna fjár-
magni, af meira öryggi og framleitt
betri vörur en aðrir. Ef EB ætlar
að vera samkvæmt sjálfu sér ætti
það að leggja áherslu á að íslend-
ingar nýttu einir auðlindir hafsins
umhverfis landið. A þessi rök hlust-
uðu þeir.“
Eyjólfur segir að utanríkisnefnd
hafí átt viðræður við Callagher,
yfirmann sjávarútvegsdeildar EB,
og hafi hann útskýrt fiskveiðistefnu
bandalagsins. „Bæði hann og allir
aðrir sem við hittum að máli vilja
leita leiða til að ísland geti notið
góðra samninga." En skilja þeir
sjónarmið íslendinga? „Það gera
þeir,“ svarar Eyjólfur Konráð,
„þ. á m. Callagher. Hann túlkaði
að vísu stefnu bandalagsins í fisk-
veiðimálum nokkuð harkalega í
byrjun fundar. Við tókum öll fast
á móti og hann hlustaði á okkar
rök, um það sammfærðist ég í há-
degisverði eftir fundinn."
Eyjólfur segir að EB vilji að fram
fari samtöl, „dialogue", á milli Ís-
lands og bandalagsins um samskipti
ríkjanna. „Alvarlegri er nú krafan
ekki.“ Eyjólfur Konráð telur að þar
megi ræða að EB fengi veiðiheim-
ildir í landhelginni gegn því að
íslendingar fái a.m.k. jafnmiklar
veiðiheimildir í landhelgi aðild-
arríkjanna: „Einnig er hugsanlegt
að Islendingar skuldbindi sig til
þess að flytja ákveðinn hluta af
fiskaflanum á Evrópumarkaðinn,
jafnvel þó við eigum nú í vandræð-
um að uppfylla óskir viðskiptavina
okkar í Bandaríkjunum.
Við vorum öll ánægð eftir fund-
ina og bjartsýn á að hægt sé að
ná hagstæðum samningum við EB.
En í þeim þurfa allir að standa
saman enda ekki ástæða til annars.
í þessum efnum er ekki þörf á óða-
goti heldur á að rækta jarðveginn
og treysta tengslin sem stofnað
hefur verið til,“ segir Eyjólfur Kon-
ráð Jónsson, formaður utanríkis-
nefndar. ÓBK
Frá Skálholti
ur á sunnudag:
mendur á síðasta ári
iur settur í 16. sinn sunnudaginn 11.
fsins með guðsþjónustu í Skálholts-
á BSÍ klukkan 9 árdegis. Eru allir
ngu Skálholtsskóla velkomnir, segir
verið efnt til fullorðinsfræðslu fyrir
nærsveitunga í Amessýslu. Um er
að ræða kvöld- og helgamámskeið
í ýmsum almennum greinum sem
nýtast atvinnuvegum í héraðinu.
Ahugi hefur verið það mikill að ekki
hefur verið hægt að sinna öllum
beiðnum, sem borist hafa. í þriðja
lagi hefur skólinn stofnað til fjöl-
margra námskeiða og ráðstefna
haust og vor, sem tengjast kirkju-
og menningarmálefnum. I fjórða lagi
tekur skólinn við fræðimönnum og
öðrum, sem vilja stunsda fræði sín
og hugðarefni í næði.
Fjöldi nema í Skálholtsskóla fer
vaxandi. A síastliðnu ári voru um
500 manns, sem stunduðu nám við
skólann með einum eða öðrum
hætti. Umræður fara nú fram um
hvemig staðið skuli að enn aukinni
starfsemi -Skálholtsskóla.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ASGEIR SVERRISSON
Aukið varnarsamstarf
Frakka og V-Þjóðverja
AUKIN áhersla ráðamanna í Frakklandi og Vestur-Þýskalandi
á samvinnu ríkjanna á sviði öryggis- og varnarmála hefur eðli-
lega vakið mikla athygli. Nýlega lauk umfangsmestu samæfing-
um herafla ríkjanna í Vestur-Þýskalandi og við það tækifæri
skýrði Francois Mitterrand Frakklandsforseti frá því að viðræð-
ur hefðu farið fram um að koma á fót sameiginlegu vamarmála-
ráði ríkjanna sem síðar gæti orðið vettvangur samhæfingar
öryggismálastefnu ríkja Vestur-Evrópu. Sérfræðingar telja að
verði raunin þessi, marki það merkustu þáttaskil í sögu varnar-
mála Vestur-Evrópu frá því Frakkar ákváðu að draga sig út úr
sameiginlegu varnarkerfi Atlantshafsbandalagsins árið 1966.
Franskir og vestur-þýskir
embættismenn tóku að ræða
stofnun varnarmálaráðsins í sum-
ar. Á fréttamannafundi sem boðað
var til að afloknum sameiginleg-
um heræfíngum sagði Mitterrand
að með stofnun þess gæfist
ríkjunum tveimur tækifæri til að
samræma stefnumótun á sviði
öryggismála auk þess sem unnt
yrði að vinna að rannsóknum inn-
an vébanda þess og samhæfa
viðbúnað herafla ríkjanna. Forset-
inn sagði áætlanir þessar enn
vera á umræðustigi en tók skýrt
fram að bæði ríkin teldu þetta
fýsilegan kost. Að sögn ónafn-
greindra vestur-þýskra embættis-
manna er hugsanlegt að ráðinu
verði formlega komið á fót í jan-
úar á næsta ári en þá verða liðin
25 ár frá því að ríkin gerðu með
sér vináttusáttmála, sem enn er
í gildi.
I samræmi við stefnu
NATO
Francois Mitterrand sagði
varnarmálaráðið vera í fullu sam-
ræmi við stefnu Atlantshafs-
bandalagsins og ítrekaði að
Frakkar væru fullgildir aðilar að
bandalaginu þó svo þeir tækju
ekki þátt- í hernaðarsamvinnu
ríkja þess. Vestur-þýskir embætt-
ismenn hafa tekið í sama streng
og sagt að með stofnun ráðsins
sé ekki verið að veitast að Banda-
ríkjamönnum eða væna þá um
ofríki innan NATO. Hins vegar
er vitað að nokkrir ráðamenn í
ríkjum Vestur-Evrópu eu ekki
fyllilega sáttir við framgöngu
Bandaríkjastjómar í afvopnunar-
viðræðum risaveldanna. Þannig
hafa bæði franskir og breskir
embættismenn ekki legið á þeirri
skoðun sinni að aðkallandi sé að
koma á jöfnuði með ríkjum Atl-
antshafsbandalagsins og Varsjár-
bandalagsis á sviði hefðbundins
herafla. Hafa ýmsir þeirra lýst
yfir því að samkomulagsdrög sem
nú liggja fyrir um upprætingu
skammdrægra og meðaldrægra
kjamorkuflauga á landi treysti
enn frekar ógnvænlega yfirburði
Sovétmanna á sviði hefðbundins
vígbúnaðar og efnavopna. Nær-
tækara hefði því verið að freista
þess að ná samningum um þetta
atriði áður en samið yrði um
kjamorkúflaugarnar. Þá hafa þær
raddir heyrst að Bandaríkjastjóm
hafi farið offari í þessum efnum
því stjómvöldum vestra hafi verið
umhugað um að treysta stöðu sína
eftir að uppvíst varð um leynilega
vopnasölu til írans.
Loks hafa ráðamenn í Vestur-
Evrópu af því nokkrar áhyggjur
að Bandaríkjamenn gangi á bak
skuldbindingum sínum um að
verja Evrópu á átakatímum og
kunni uppræting kjamorkuflauga
í Evrópu að marka upphaf þessa.
Nokkrir Tulltrúar á Bandaríkja-
þingi hafa hvatt til þess að
vamarsamstarf Bandaríkjanna og
Vestur-Evrópu verði tekið til end-
urskoðunar þar eð Evrópuríkin
leggi ekki nógu mikið af mörkum
Francois Mitterrand Frakk-
landsforseti og Hehnut Kohl,
kanslari Vestur-Þýskalands er
þeir kynntu sér sameiginlegar
æfingar hersveita ríkjanna sem
fram fóru í Vestur-Þýskalandi.
í þágu eigin vama. í síðasta mán-
uði átti George Bush, varaforseti
Bandaríkjanna, viðræður við
nokkra háttsetta embættismenn í
ríkjum Vestur-Evrópu og var sú
för m.a. farin til að sannfæra
stjómvöld um að Bandaríkjamenn
hygðust standa við skuldbinding-
ar sínar og fullt samráð yrði haft
við bandamenn Bandaríkjanna
varðandi framhald afvopnunar-
viðræðna.
Viðbrögð ríkja V-
Evrópu
Þrátt fyrir áhyggjur einstakra
manna og ýmissa háttsettra emb-
ættismanna Atlantshafsbanda-
lagsins náðist um það samkomu-
lag á ráðherrafundum NATO í
Stavanger og Reykjavík fyrr á
þessu ári að Bandaríkjastjóm
bæri að stefna að samningi við
Sovétmenn um upprætingu
skamm- og meðaldrægra flauga.
Samhliða þessu tóku fulltrúar
ríkisstjóma Frakklands, Bret-
lands og Vestur-Þýskalands að
ræða hvemig bregðast bæri við
breyttri stöðu öryggismála í Vest-
ur-Evrópu yrði raunin þessi. Vitað
er að ríkisstjómir Frakklands og
Bretlands óttast að þær muni
sæta vaxandi þrýstingi um að
skera niður eigin kjamorkuher-
afla taki stórveldin að ræða
fækkun langdrægra kjamorku-
eldflauga í kjölfar samkomulags
um útrýmingu meðal- og skamm-
drægra kjamorkuvopna. Um
síðustu mánaðamót bámst fréttir
um að embættismenn ríkjanna
hygðust ræða leiðir til að sam-
hæfa aðgerðir þeirra kafbáta
ríkjanna sem bera kjamorkuvopn.
Fyrr á þessu ári lagði Helmut
Kohl, kanslari Vestur-Þýska-
lands, til að Frakkar og Vestur-
Þjóðveijar kæmu á fót sameigin-
legri herdeild til að treysta
samvinnu ríkjanna á sviði örygg-
is- og varnarmála. Ýmsir sérfræð-
ingar hafa látið í ljós efasemdir
um hugmynd þessa og bent hefur
verið á að erfitt kunni að reynast
að ná samkomulagi um hvort ríkið
skuli hafa með höndum yfirstjóm
herdeildarinnar. Hins vegar skýrði
dagblaðið Fínancial Times frá því
nú nýverið að herdeildin myndi
lúta stjóm franskra herforingja
og kvaðst blaðið hafa traustar
heimildir fyrir þessu. Sameigin-
legar æfingar herafla ríkjanna í
lok septembermánaðar þykja sýna
að hugur fylgir máli en í þeim
tóku þátt sérsveitir franska hers-
ins sem meðal annars er ætlað
að treysta vamir Vestur-Þýska-
lands ákveði Sovétmenn að gera
árás til vesturs. Er þetta í fyrsta
skipti sem ríkin tvö skipuleggja í
sameiningu umfangsmiklar he-
ræfíngar en frönsku sveitimar
vom stofnaðar árið 1983.
Breytt afstaða
Frakka?
Hitt þykir mörgum merkilegra
að ýmis teikn em á lofti um að
Frakkar telji að samkomulag stór-
veldanna um fækkun kjamorku-
vopna í Evrópu leggi þeim á
herðar nýjar skuldbindingar varð-
andi vamir Vestur-Evrópu. Yfir-
lýsingar franskra ráðamanna að
undanfömu þykja sýna að þeim
sé einnig umhugað um að treysta
sambandið við önnur aðildarríki
NATO en allt frá árinu 1966 hafa
Frakkar áskilið sér rétt til að
standa utan hugsanlegra átaka í
Evrópu. Þegar æfingum vestur-
þýsku og frönsku hersveitanna
var lokið sagði Mitterrand Frakk-
landsforseti, að tveir þættir lægju
til gmndvallar öryggi Frakklands;
Atlantshafsbandalagið og sjálf-
stæð fælingarstefna.
Vamarmálasérfræðingur hins
virta tímarits The Economist seg-
ir hins vegar að frönsk stjómvöld
séu að gera sér ljósa þá örðug-
leika sem fylgi því að halda
frönskum hersveitum utan vam-
aráætlana NÁTO-ríkjanna. Segir
hann þetta hafa komið berlega í
ljós í æfingunum í Vestur-Þýska-
landi. Frönsku hermennimir hafí
ekki þekkt reglur um framkvæmd
æfínga sem þessara og frönskum
stjómmálamönrium hafí verið
umhugað um að halda sveitunum
utan herstjómar NATO. Lætur
hann þá skoðun í ljós að æfíng-
amar í Vestur-Þýskalandi kunni
að reynast sérlega mikilvægar þar
eð Frakkar geri sér nú betur en
áður grein fyrir afleiðingum „ein-
angrunarstefnu" sinnar. Sameig-
inlegt vamarmálaráð Frakklands
og Vestur-Þýskalands getur því
markað stefnubreytingu af hálfu
franskra stjómvalda og mun vafa-
laust verða til þess að skapa
umræður um sjálfstæða stefnu-
mótun ríkja Vestur-Evrópu á sviði
öryggis- og vamarmála.
Heimildir: Fiaaacial Times, The New
York Times, The Economist og News-
week.