Morgunblaðið - 20.04.1963, Blaðsíða 15

MORC.rwnr J nra
15
I-
Laugar'd&gur 20. apríl 1963.

VAR'IBAHAF #
MAOOtr}i-V*.TN
KYRRAHAF
ÞBETTÁN DÖGUM áður en
fyrri heimsstyrjöldin hófst, 15.
ágúst 1914, var Panamaskurð
urinn opnaður til siglinga. —
Hann hefur haft ómetanlegt
gildi fyrir verzlunarsigiingar,
auk hins póhtíska giidis, sem
alltaf hefur dregið athygii
stjómmálamanna að hnnum.
Spánverjar stofhuðu ný-
lenduna Pananu árið 1518. —
Síðar varð Panama hérað í
lýðveldinu Colombíu, 82.600
ferkm. stórt. Snemma vaknaði
áhugi manna á því að grafa
skipgengan skurð yfir fenin og
eiðið i Panama raiili Atlants-
Panam
hafs og Kyrrahafs. Ýmsir voru
þó andvígir því af allskonar
hagsmunaástæðum og háru
m.a. fyrir sig þá röksemd, að
það sem guð hefði eiuu sinni
sameinað, mættu mennirnir
ekki sundur skilja. Frakkinn
Eerdinand de Lesseps, sem
stjórnaði grefti Súez-;-kurðar-
sem vonlegt var. Gcrðu þeir
uppreisn, lýslu yfir sjálfstæði
sínu, leituðu og fengu viður-
kenningu Bandarikjanna, og
gerðu síðan samning við
stjórn USA um að lokið yrði
við skurðinn.
Bandaríkjamenn luku við
skurðinn á 11 árum. Hann var
opnaður 1914, eins og fyrr seg-
ir, og ákveðið, að hann skyldi
opinn allra þjóða skipivm. —
Bandaríkjamenn hafa umráð
yfir mjórri landræinu beggýa
vegna skurðarins.
Fyrir nokkru tóku yfirvöld
in í Panama að lióta því að
þjóðnýta skurðinn, eins og
Nasser ofursti gerði í Egj pta-
landi. Undirróðursmenn komm
únista frá Peking og Moskvu
róa sterklega undir, því að auð
vitað geðjast þeim vel að
þeirri hugmynd, að þessi mikil
væga og alþjóðlega siglinga-
leið sé algerlega á valdi veiks
smáríkis, sem auðvelt er að
ná á sitt vald, t.d. mun auð-
veldara en Kúbu. — Frá Kúbu
má hafa stjórn á innsiglingar
leiðinni í Panama-skurðinn.
Eins og sést á kortinu, er sá
endi skurðarins, sem veit að
Atlantshafi (Karíbahafi), vest
ari en Kyrrahafsmynni skurð
arins. Þetta stafar af því, að
hlykkur er á heimsálfunni, þar
sem hún er mjóst.
(Með einkarétti Nordisk
. Pressebureau og Mbl.).
-skuiðurinn
ms, stofnað*. hlutafélag lil þess
að, láta graía í gegnum Pan-
ama-eiðið, og hófst það handa
árið 1882. Gröfturinn gekk
illa, enda var áætlunin miðuð
við gröft Súez-skurðarins, þar
sem allt aðrar aðstæður voru
fyrir hendi. T.d. átti fyrst að
nota sömu vélar i Panama, en
þar komu þær að engu gagni.
Þá hrundu verkamennirnir
niður úr ýmsum hitabeltis-
sjúkdómum, sem litlar varnir
voru við í þá daga. Gífurlegum
fjárhæðum var eytt í verkið,
og að lokum var skurðgröftur
inn í Panama orðinn að al-
þjóðlegu hneyksli.smáli. Um
vorið 1889 stöðvaðist vinnan
alveg.
Síðan var ekki hreyft við
málinu fyrr en árið 1901. Þá
fékk Theodore Roosevelt,
Bandaríkjaforseti. heimiid til
þess að kaupa hinn hálfgerða
skurð fyrir 40 milljónir doll
ara til handa Bandaríkjunura.
Þá lagðist stjórn Colombiu
gegn málinu af ýmsum ástæð-
um og vildi ekki leyfa söluna.
íbúar Panama undu þessu illa

© Ban#ar.hcrttó«
Panlmilkitri
Járnbraut ,
Ljodamam
kandaf.SVdfÍi
PANAMA '
LA CHOHflERAO

PANkMASKU'WU’
a
a
'i

►
57 kippir komu fyrsta
dag jarðhræringanna
Gagreasöfnun stendur yíir
Spjallað v/ð Ragnar Stefánsson,
jarðskjálftafræðing
UM BÆNADAGANA fóru
Ragnar Stefánsson, jarð-
skjálftafræðingur, og Þorieif-
ur Einarsson, jarðfræðingur,
norður í Skagafjörð í þeim til-
gangi að sjá með eigin augum
skemmdir, sem orsakazt höfðu
í jarðskjálftunum í fyrri raán
uði, og tala við fólk á því
svæði, þar sem mest varð vart
við hræringarnar. Við liittum
í gær Ragnar Stefánsson, að
máli, til að fræ'last um hyað
liði rannsóknutn a jarðskjálft
anum og hvers þeir félagar
hefðu orðið visari í ferð sinni.
„Það hefur allt siðan stærsti
kippurinn kom kvcldið 27.
marz orðið vart smájarðhrær-
inga, eins og oftast er eftir
slíka kippi. Fyrstu 24 stund-
imar eftir að jarðhræringarn-
ar hófust mældust hér í
Reykjavík 57 hræringar, ann
en sólarhringinn 15 og þriðja
sólarhringinn vom þeir 8 tals
ins. Síðan hafa línuritin enn
ekki verið athuguð eins gaum
gaefilega, en alltaf annað slag
ið hefur orðið vart við minui-
háttar kippi, stundum nokkra
á dag en suma daga enga.
— Hvernig mundi þetta
vera samanborið við jarð-
skjálftana á Dalvík 1934?
„Það er í rauninni afar lít-
inn samanburð hægt að gera
milli þessara tveggja jarð-
•kjálfta. Þá var aðeins til
mjö'g ófullkominn jarðskjálfta
mælir í Rvík og stuðzt við
athuganir eins manns þar á
staðnum. Hann er vitanlega
ekki eins næmur og mælitæk-
in, en hinsvegar var hann
staddur einmitt á þeim stað,
sem jarðhræringarnar áttu
upptök sín. Fyrsta daginn
taldi hann sig með vissu verða
var við eitthvað yfir 50 kippi,
og fór þeim fækkandi úr því,
þó varð hann var við kippi
dag og dag í rétt um það bil
ár á eftir“.
— Enginn þessara kippa hef
ur verið stór, ef svo mætti
segja?
„Nei, og ég vil ítreka það
sem ég sagði dagana eftir kípp
inn, að það er ekki nieirj á-
stæða til að óttast hættu’.egar
jarðhræringar núna en endra-
nær“.
Upptök þessara hræringa
hafa öll verið á svipuðum
slólðum?
„Flestir kippimir hafa átt
upptök sín á frekar litlu svæði
skammt norður til norðvesturs
af Málmey, í 235—260 km.
fjarlægð frá Reykjavík eða í
aðeins um 20—25 km fjariægð
frá Hofsósi".
— Á hvaða stigi standa rann
sóknirnar núna?
„Þegar fyrst.u vikuna eft.ir
jarðskjalftana voru sendir
spurningalisiar til núkils
fjölda fólks um lana allt. 1 eg
ar hafa bonzt liðlega hundrað
svör og fiest þeirra eru afar
greinileg. Hitt er svo annað
mál, hvort þetta korni að
nokkm gag'.ii, því aiit er á
huldu erm, hvort við höfum
fjármagn til að vinna úr þess
um svörum. Það eru vanaiega
mjög mikilvægar uppiýsingar
sem fást eftir slíka gagnasöfn
un, þegar um hafa verið að
ræða meirihái i.r jarðskjálfta,
eins og þessir mega teljast
Hinn þáttur rannsóknanna
er á hinn bógir.n unninn með
mælitækjum nér neima og er-
lendis. Við höfum til dæmis
fengið niðurstóður mæiinga
bæði frá Uppsö'.um og Kaup-
mannahöfn, og prófessor Báth
í Uppsölum ákvarðaði stærð
hans 6,7 stig en það er held-
ur ríflegt aætlað að mir,um
dómi“.
— Hvaða aariennan fróðleik
getur slíkur ja'rðskjálfti veitt?
„Það er ef til vill ástæða
til að vekja athygli á því, að
jarðskjálftar em ekki aðeins
til skaða heldur einnig nokk
urs gagns. Þcir gefa mjög
merkilegar upplýsitigar um
undirstöðu landsins og jafn-
vel innri gerð jarðarinnar,
sem erfitt er að oð'ast með
öðrum hætii. Það er því geysi-
lega þýðingannik.ð að geta
unnið sem allra bezt úr þeim
gögnum, sem hægt er að
safna, því það er mikil hjáip
við rannsókuir á jarðfræði
landsins".
— Hvað get.ur þú sagt mér
af ferðinni norður ?
„Ætlunin með ferð okkar
var aðallega að geta fyilt upp
í þann ramma, sem svörin við
spurningaiistauum veitir okk
ur, ef til kemui að við getum
unnið úr þeim. Jafnframt
hafði sérstaklega Þorleifur á-
huga á að athuga, hvort eitt-
hvað hefði gerzt úti í Málm-
ey, en gegnum hana liggur
sprunga, sem greiniiega má
sjá á loftmyndum. Það reynd
ist þó ekki hafa gerzt þar neitt
stórvægilegt, þótt mikið af
grjóti hefði greiniiega hrunið
úr hömrunum. Annars mis-
tókst ferðin að niiklu vegna
veðurs, sem skail á“.
1 — Hvernig virtust ykkur
skemmdir á maiuivirkjum?
„Það höfðu viða komið
sprungur í veggi, einkura inn
veggjum, en þó voru þær
skemmdir ekki eins miklar og
ætla hefði niátt eítir blaða-
Austurbæjarbíó: Góði dát-
inn Svejk.
MARGIR hér munu kannast við
hina skemmtilegu skáldsögu um
„Góða dátann Svejk“ eftir Jar-
oslav Hasek, því að bókin kom
út á sínum tíima í ágætri þýð-
ingu Karls ísfeldis. Leikrit samið
eftir sögunni var einnig sýnt hér
í Þjóðleiklhúsinu fyrir nokkrum
árum með Róbert Arnfinnssyni
í hlutvenki Svejks, sem hann
leysti afbragðsvel af hendi, enda
naut leikritið mikilla vinsælda.
Kvikimyndin sem hér er um
að ræða er þýzk og fer hinn
ágæti gamanleikari Heinz Rúh-
mann með hlutverk Svejks, þessa
glaðlynda og góðlátlega náunga,
sem tekur öllu mótlæti með því-
líikri ró, að i raun og veru er
algerlega tilgangslaust að refsa
'honum fyrir yfirsjónir hans.
Svejk er frá höfundarins hendi
snilldarlega gerð persóna og
alltaf sjálfum sér samkvæmur
á hverj u sem gengur. Rúhmann
leikur þetta hlutverk mjög
skemmtilega svo sem vænta
mátti, en þó finnst mér myndin
í heild ekki eins smellin og ég
hefði búist við. Leikritið þótti
mér skemmtilegra af hverju sem
það stafar. Einna helzt mun or-
sökin vera sú að einstök atxiði
myndarinnar eru ekki nógu vel
valin og ekki nógu skemmtilega
útfærð. Ég varð því fyrir nokkr-
um vonbrigðum af myndinni og
er þó langt frá því að hún sé
leiðinleg.
Gamla Bíó: Robinson-fjöl-
skyldan.
ÞETTA er Walt Disney-mynd
tekin í litum og panavision.
Myndin gerist á tímum Napol-
eonsstyrjaldanna. Svissnesk hjón
fregnum. Eg vi! heizt ekki láta
hafa neitt nánar eftir rnér um
styrkleikann, því það er hætt
við að það hafi sín áhrif á
svör fólks við spurningaiista
okkar, þannig að þau gefi ekki
eins sanna hiynd“.
og synir þeirra þrír, hafa tekið
sér far með Kyrrahafsskipi og
ætla að gerast landnemar á Nýju
Guineu. En sjóræningjar elta
skipið og að lokum strandar það
í fárviðri á skeri hjá ókunnri
eyju. Skipshöfnin hafði yfirgef-
ið skipið án vitundar farþeganna,
en fjölskyldunni tekst að komast
í land á eynni á fleka. Fjölskyld-
an býr vel um sig þarna, þó á
frumstæðan hátt sé, enda tekur
hún í land með sér miklar vistir
úr skipinu og annað, sem hiún
þarfnast. Verður þarna hið visit
legasta heimili og fjölskyldan
unir hið bezta hag sínum. Hætt-
urnar eru þó margar, því að
þarna er fjölskrúðugt dýralíf,
eiturslöngur, tígrisdýr og önnur
mannskæð villidýr, en líka önn-
ur dýr sem verða fjölskyldunni
til gleði og gagns, auk margra
húsdýra, sem fjölskyldan flutti
með sér úr skipinu. Tveir elztu
synirnir, Fritz og Ern.st, fara nú
í könnunarferð um eyjuna og
finna þá aldraðan mann, More-
land skipstjóra og sonarson hans
Bertie, sem ræningjar hafa fund-
ið og sett í bönd. Bræðurnir geta
frelsað Bertie, en á heimleið-
inni komast þeir að þvi að
Bertie er ekki karlmaður heldur
ung og lagieg sbúlka. Þetta verð-
ur bræðrunum báðum vitanlega
mi'kið ánægjuefni fyrst í stað,
en brátt rekur að því að þeir
verða báðir ástfangnir af stúlk-
unni og leiðir það til harðskeyttr-
ar hólmgöngu þeirra í milli hvað
eftir annað. Bræðurnir hafa ver-
ið það lengi í burtu að foreldr-
ar þeirra eru farnir að óttast
um þá. Þvi meiri verður fögnuð-
urinn þe'gar þeir birtast á sjálf-
an jóladag með Róbertu, en svo
Framih. á bls. 14
★
K
*—t
f
>
KVIKMYNDIR * KVIKmVnDIR * KVIKMYNDIR *

1
ö
♦—*
w
*■ KVIKMYNDIR * SKRIFAR UM: ★ KVIKMYNDIR -4r