Morgunblaðið - 20.04.1963, Blaðsíða 11

Latiírardacfar 20. apríl 1963.
nion mvni 4 ðið
11
heimleiðis. Frostið berti með
hverri minútu sem leið, sum-
arblíðan breyttist í nprðan-
rok eins og hendi værí veifað.
Nú þóttist ég vita, hver værí
boðskapur úlfs og sólar næst-
an dag eftir fullt tungl.
Við áttuim eftir að kynn-
ast úlfinum betur. Þegar við
Itomum heim að Klaustri, var
ofckur sagt að Mýrdaissandur
væri ófær vegna sandstorms.
tTtvarpið skýrði frá válegum
tíðindum. Vetur konungur
riðinn í garð. „Páskarnir
komnir", sagði einhver. Ann-
ar, „það er einkennilegt að
alltaf 'skuli koma hret um
páskana". Ég mundi eftir því
sem gömul kona sagði ein-
hverju sinni við mig: „Guð
er að áminna okikur mennina
með páskahretinu". „Af
(hverju heldurðu að hann geri
|>að?“ spurði ég. „Vegna þess
að meniiimir eru vondir“. „En
beldurðu að þeir séu verri á
íslandi en annars staðar?"
apurði ég. „O, það held ég
kannski ekki“, sagði gamla
konan, „en af hverju
epyrðu?" „Vegna þess að í
suðlægari löndum koma aldrei
nein póskahret. Þar er sól og
bJíðviðri og engin áminning".
t En hún sat við sinn keip.
Næsta dag hélzt veðurhæðin
©g enn herti frostið. Lækur-
inn í fjallshlíðinni fyrir ofan
Klaustur var horfinn og ekki
annað eftir en klakataumur,
eem var eins og hvítur tref-
£11 utan í hlíðinni. Skaftá kom-
in á ís, síminn bilaður. En
Sig'geir bóndi nýkominn að
sunnan með pokafylli af
hjartahlýju. „Þegar við ókum
í hAað", sagði hann, „vi’ssi ég
«ð það kæmi áhlaup". „Hvers
vegna", spurðum við. „Jú,
bestarnir voru að fljúgast á
úti á túni“, sagði hann. „Ó-
brígðull fyrirboði válegra
veðra. En það er betra að
fá þau fyrir páska", bætti
hann við og skírskotaði til
reynslu sinnar og annarra
Bkaftfell'skra manna. „Þá tek-
ur það styttri tima".
Síðan sagði hann okkur frá
því að von væri þeirra guli-
leitarmanna austur að
Klaustri og yrði Gunnar Böðv-
arsson í för með þeim. Yrði
þá reynt að leita holienzka
guilskipsins í sandinum við
fyrsta tækifæri. Skipið strand-
aði 1667. Á því voru 300
manns, þar af fórust 50. Skip-
ið kom frá hollenzku Austur-
Indíum með ársskatt krúnunn-
ar, að þvi er sagnir herxna,
og var á leið heim til Hol-
lands, en leniti í hafvillum og
hraktist hingað upp. í því
voru 30 tunnur gulls, kopar-
ba.llest, silíki og krydd. Næstu
árin eftir strandið heftu bænd
urnir hesta sína ekki með
öðru en silkiklútum og hnýttu
gjarna silkislæður upp í þá.
Þetta þótti gott strand.
Siggeir bóndi sat hjá okk-
ur lengi nætur og var margt
skrafað. Hann er vinsamleg-
ur maður, hlýr í viðmóti höfð-
ingi heim að sækja. Rafmagn-
ið var farið og við sátum við
Ijóstýru eins og sdkrifarar
Njálu. Land og himinn eins
og úfið haf. Lómagnúpur og
Öraefajökull horfnir í mistr-
að myrtkrið. Sarnt vissi ég þeir
voru á srtnum stað þrátt fyrir
rokið, því við höfðum skropp-
ið austur að Hverfisfljóti um
miðjan dag og grillti þá í
báða jötnana gegnum morið.
Hverfisfljót rann milli skara
og má-tti jafnvel fara yfir
það á haldi, fannst okkur.
AUan daginn hafði hann geng
ið á með hvössum hryðjum,
en dúraði á milli. Það var
hlýtit í matsalnum hjá Siggeir.
Við fórum ekki að sofa fyrr
en undir morgun. Vöknuðum
samt snemma og lögðum af
stað vestur hraun og sanda.
Okkur hafði verið sagt að
Mýrdalssandur væri vel fær,
en á leiðinni kom nýtt bál og
við fengum yfir okkur kol-
svartan sandbyl frá Skálm að
Hafursey. Það er óþægileg til-
finning að sjá ekki út úr auga
fyrir moldhríð og sandi.
„Það er eins og landið sé
að fjúka út á haf“, sagði ein-
hver. Hinir svöruðu ekki.
Engin Katla sjáanleg, en
vitundin um hana eins og
kökkur í hálsi.
Það var fátt sagt á leiðinni
yfir sandinn. Attum við að
halda áfram eða snúa við?
Við héldum áfram. Aldrei
hafði mér áður dottið í hug
að Vík ætt-i eftir að verða fyr-
irheitna landið í lífi mínu. Ef
ég ætti að lýsa sandinum
mundi ég segja: „Það er eins
og forsjónin sé að ryksuga
landið. Og við séum inni í ryk
sugunni".
M.
(III. kafli, samtalið við
Eyjólf, birtist á næstunni)
Myndin var tekin á afmæli borgarbókasafnsins. Á henni eru: Geir HalLgrímsson, borgarstjóri, Snorri
Hjartarson, forstöðumaður borgarbókasafnsins, og Jónas B. Jónsson, fræðslustjóri Reykjavíkur-
borgar.
Borgarbókasafnið á nu
82 þúsund bindi
Safnið hefur starfað i 40 ár
BORGARBÓKASAFN Reykja-
vikur átti 40 ára afmæli í gær,
en það tók til starfa 19. apríl
1923. Var afmælisins minnzt sið-
degis í gær í salarkynnum aðal-
safnsins að Þingholtsstræti 29 A
að viðstöddum Geir HaUgríms-
syni, borgarstjóra, borgarráði,
safnvörðum og fleiri gestum.
Geir Hallgrimsson, borgar-
stjóri, flutti ávarp við þetta
tækifæri og rakti í stuttu máli
tildrögin að stofnun’ safnsins,
sem rekja má aftur til ársins
1917, er 10 togarar voru seldir
úr landi og var þá áskilið, að
hluti andvirðisins rynni til verka
manna og sjómanna. Á þeim
grundvelli var styrktarsjóður
sjómanna Og verkamanna stofn-
aður og voru 10 þúsund krónur.
ætlaðar til stofnunar alþýðu-
bókasafns.
Borgarstjóri gat þess, að hver
Óperan ,11 Trovafore' effir
Verdi frumsýnd í maí
TJM ÞESSAR mundir standa sem
jhæst æfingar á óperunni „H,
Trovatore" eftir Vtrdi, sena frum
eýnd verður í Þjóðleikhúsinu 1
næsta mánuði. Óperan verður síð
asta viðfangsefni leikhússins á
leikárinu og er jafnfrámt sautj
ándi söngleikurinn, sem þar er
fluttur. Leikstjóri verður 1 þetta
sinn sænskur, Lars Rönsten frá
Stokkhólmsóperunni og kom
hann hingað til lands sL miðviku
dag.
Þjóðleikhússtjóri boðaði frétta
merai á sinn fund í gær, kyranti
leikstjórarm og skýrði frá hlut-
verkasikipun. Fleiri erlendir gest
ir eru væntanlegir til þessarar
eýningar. Hljórrasveitinni mun
Btjórna danski hljómsveitarstjór-
inn Gerhard Schepilern, músik
ráðunautur danska útvarpsins og
kenraari við óperuskóla Konung
lega leikhússins í Kaupmanna-
böfn. Hann hefur stjórnað a.m.k.
tuttugu óperusýningiun í Árósum
nú síðast í „Madame Butterfly",
J>ar sem Guðmundur Guðjónsson
eöng í vetur. Með aðalsóprarahlut
verk fer sænsk óperusöngkoraa,
Ingeborg Kjellgren og er hún
væntanleg hingað i byrjun næstu
viku. Kjellgren réðist til Stokk
hólms óperuranar fyrir átta árum
og hefur starfað þar síðan að
Lars Rönstcn
undanskildum tveim árum, er
hún söng við óperuna í Köln.
Með önnur hlutverk fara ís-
Ienzkir söngvarar og eru þeir
helztu: Guðmundur Jónsson, Guð
mundur Guðjónsson, Sigun-eig
Hjaltested, Jón Sigurbjörnsson og
Svala Nielsen.
Leiktjöld gerir Lárus IngóJfs-
son í samaráði við leikstjórann og
allir búningar eru fengnir að láni
frá Stokkhólmsóperimni.
Leikstjóriran Lars Rönsten réð
ist til Stokkhólms óperuranar fyr
ir átta árum eins og Kjellgren.
Hann hefur einnig starfað nokk
uð í Kaupmannahöfn, settist þar
síðast í vetur á svið óperuna
„Fidelio" eftir Beethoven. Tut-
tugu óperur hefur hann sett á
svið í Stokkhólmi, m.a. þrjár
óperur eftir Gluck á Drotting-
holm Teater.
-- XXX -----
Frumsýning á „II Trovatore"
verður væntanlega 11.—12. maí.
Hafa æfingar staðið yfir frá því
um miðjan marz. Fritz Weisshapp
el æfði einsöngvara og Carl Bill-
ich kórinn.
Sem fyrr segir er óperan síð-
asta viðfangseini Þjóðleikhússins
á leikárinu og sagði ÞjóðJeikhús
stjóri, að innan skamms yrði
hætt sýningum á Pétri Gaut og
barraaleikritinu Dýrin í Hálsa-
skógi.
Fyrsta viðfangscfni næsta
leikárs verður lcikritið Gisl-
inn eftir Brendan Benan og
mun þá fenginn liingað leik-
stjóri frá Dublin.
sú breyting sem orðið hefði til
bóta um aðstöðu safnsins hefði
sett nýjan fjörkipp í starfsemi
þess. Þessi tímamót væru vel til
þess fallin til að vekja borgar-
stjóm til umhugsunar um að
bæta nú enn aðstöðu safnsins.
Gat borgarstjóri þess, að nú
væri í athugun, hvort hentugra
væri að byggja við núverandi
aðalbækistöðvar safnsins í Þing-
holtsstræti, eða byggja nýtt safn-
hús, sem væntanlega yrði þá
staðsett í nýjum miðbæ.
Að lokum þakkaði borgar-
■stjóri aðalbókaverði, Snorra
Hjartarsyni, og öðru starfsfólki
vel unnin störf fyrr og síðar í
þágu safnsins. Minntist hann
sérstaklega Sigurgeirs Friðriks-
sonar, sem var fyrsti forstöðu-
maður safnsins og gegndi því
starfi um 20 ára skeið.
Borgarstjóri bar fram þær
óskir, að starfsemi safnsins
mætti auka bókmenntaáhuga og
þroska borgarbúa x framtiðinni
sem hingað til.
Borgarbókasafn Reykjavíkur
tók til starfa 19. apríl 1923 og á
því nú 40 ára afmæli. í fyrstu
nefndist það Alþýðubókasafn
Reykjavíkur, en árið 1936 var
nafninu breytt í Bæjarbókasafn
Reykjavíkur og hét það svo til
áramóta 1961—1962, er núver-
andi nafn var tekið upp sam-
kvæmt ákvörðun borgarstjórnar
um heiti borgarstofnana.
Fyrstu árin var safnið til húsa
á Skólavörðustíg 3, en seint á
árinu 1928 flutti það í Ingólfs-
stræti 12, þar sem það starfaði
nær hálfan þriðja áratug. í árs-
foyrjun 1954 tók aðalsafnið til
starfa í núverandi húsakynnum
í Þingholtsstræti 29 A.
Lestrarsalur fyrir fullorðna
foefur verið starfræktur frá upp-
hafi, en fyrsta harnalesstofan
tók til starfa árið 1924. Barna-
lesstofur eru nú sex talsins.
Fjórar þeirra eru í barnaskólum
og eru einungis opnar þann tíma
ársins, sem skólarnir starfa. Eru
þær í Austurbæjarskóla, Mið-
bæjarskóla, Laugarnesskóla og
Melaskóla. Tvær yngstu lesstof-
urnar eru í útibúum safnsins í
Hólmgarði og við Sólheima, og
eru þær opnar allan ársins hring.
Auk aðalútlánsdeildar safns-
ins í Þingholtsstræti eru nú
starfrækt þrjú útibú, þar sem
foörn og fullorðnir geta fengið
foækur að láni.
Útibú I var stofnað árið 1934
og starfaði íyrst í Austurbæjar-
skóla, en flutti í eigið húsnæði
í Hólmgarði 34 í apríl 1957.
Útibú H var stofnað árið 1936
og hefur það frá upphafi verið
til húsa á Hofsvallagötu 16.
Útibú III var stofnað árið 1948
og starfaði fyrstu mánuðina í
HHðarenda við Langholtsveg, en
síðan um margra ára skeið í
Efstasundi 26. Um síðustu ára-
mót var útibú þetta flutt í ný
og rúmgóð húsakynni við Sól-
heima 27.
Þegar safnið tók til starfa
fyrir 40 árum, var skráð bóka-
eign þess 933 bindi, en um síð-
ustu áramót var hún orðin
82.078. Lætur nærri, að þrir
fimmtu hlutar bókanna séu
skáldrit á íslenzku, frumsamin
og þýdd.
Fyrsta heila árið, sem safnið
starfaði, voru Iánuð út 31.961
bindi, en árið 1962 hafði þessi
tala nær sjöfaldast, og voru þá
lánuð út 217.331 bindi. Eru þá
talin þau bindi, sem safngestir
fá heim að láni, en ótalin öll rit,
sem lánuð eru til lesturs f
lestrarsal og bamalesstofum.
Horfur eru á, að útlán aukist
mjög mikið á yfirstandandi ári,
eða um allt að 40%, og er þar
fyrst og fremst um að ræða ár-
angur af starfsemi útibúsins í
Sólheimum 27 í nýjum og glæsi-
légum húsakynnum. Gefur þessi
ánægjulegi árangur ákveðna vís-
foendingu um, hvert stefna þarf
í byggingamálum safnsins.
Fyrsti forstöðumaður safnsins
var Sigurgeir Friðriksson, sem
kom safninu á fót og veitti því
forstöðu til daúðadags 10. maí
1942.
Núverandi borgarbókavörður
er Snorri Hjartarson, en haran
hefur gegnt stöðunni frá árs-
foyrjun 1943. Starfsmenn safns-
ins við bókavörzlu eru nú um
iuttugu talsins, og eru þó ótald-
ir kennarar þeir, sem annast
gæzlu í lesstofunum í barnaskól-
unum.
Skráðir lánþegar safnsins
voru tæplega 7.000 árið 1962. Ma
reikna með, að 38 af hverjum
100 lánþegum séu born og
unglingar 16 ára og yngri. Þeir
yngstu geta talið árin á fingrum
annarrar handar og eru mjög
áhugasamir, þótt þeir séu ný-
bunir að kynnast lestrarlistinni.
Elztu lánþegar munu hins vegar
vera á níræðisaldri, en ekki eru
þeir margir talsins.
Ekki eru haldnar neinar skrár
yfir, hvaða bækur eru mest lesn-
ar, en talið er, hve mörg bindi
foóka eftir íslenzka höfunda eru
lánuð út í aðalútlánsdeild safns-
ins í Þingholtsstræti.
Fer hér á eftir skrá yfir þá
Framhald á bls. 23.