Lesbók Morgunblaðsins - 22.03.1997, Blaðsíða 14

ljóslifandi og bjartur sem aldrei fyrr, svo áþreif-
anlegur að ég fann kyrtilfald hans stijúkast um
vanga minn. I fyrstu var ég felmtri slegin, hrökk
upp í bælinu og hrópaði upp:
„Herra! Þér blæðir! Leyf mér að búa um sár
þín og bera á þau græðandi smyrsl."
En hann lyfti hendinni neitandi og bandaði
mér frá sér.
„María, María! Sár mín eru af þeim toga
að þau fær ekkert grætt.“
Eg hrökk aftur í hnipri, óttaslegin í fyrsta
skipti síðan ég hvarf úr húsi Símonar Farísea.
„Herra! Hvort vaki ég eða sef? Þér hef ég
fylgt til hinstu hvílu, horft á máttlausan líkama
þinn lagðan í gröf, séð steininum velt fyrir.
Hvort ert þú lífs eða liðinn?“
Og hann svaraði:
„María, María! Blessuð ert þú, sem hikaðir
ekki við að fylgja mér. Mörgum þjónaði ég sem
skjólflík, en þeir þekktu mig ekki. Látinn er
ég og lifi enn, til að efna loforð mín. Það sem
hefti mig er nú slitið.“
„Seg mér, herra, hvort vaki ég eða sef?
* Hvort ert þú lífs eða liðinn?“
„María! Þig hef ég vakið, svo nú vakir þú
í draumi og ég lifi með þér, líkt og ég mun
dvelja með öðrum mínum elskuðu það sem
eftir lifír tímans. Fyrr munu björg brenna og
dalir fyllast tárum en að ég deyi að nýju. Til
þín hef ég komið svo að Jónasartáknið megi
rætast, lögmálið uppfyllast og loforðin efnast.
Spyr þú mig þess sem þú vilt og ég mun svara.“
Ég vissi óðara hví hann var kominn á minn
fund. „Seg mér þá, herra, hveijir voru hinir
sjö hræðilegu andar, sem þú særðir úr mér.“
Og hann svaraði: „Þeir voru hinir sjö hamir
heiftarinnar, sem í senn eru sannir og blinda
sálina. Hinn fyrsti hamur er myrkur, sá annar
ástríður, hinn þriðji fáviska, sá íjórði dauð-
ahrifning, en fimmti er hið máttuga ríki efnis-
ins, hinn sjötti er hið heimska vit holdsins, og
- sá sjöundi er vísdómur ofsans. Far nú í friði,
María."
Rödd hans fj'araði út, líkami hans leystist
upp fyrir augum mér og í þann mund vaknaði
ég. Vaknaði? Ég sat enn í hnipri á fleti mínu,
á sama hátt og í draumnum, og horfði skelfd
fram, á sama hátt og í draumnum, á grákalk-
aða veggi kytrunnar, sem voru smám saman
að lýsast af roða aftureldingarinnar. Var ég
vöknuð fyrr? Hafði ég verið vakandi allan tím-
ann? Eitt andartak þótti mér sem ég sæi fá-
eina blóðdropa enn á gólfinu, en síðan gufuðu
þeir upp.
Ég beið ekki boðanna, brá yfír mig fábrotna
hörkjólnum, greip smyrslabuðkinn og hljóp út
í árroðann, í átt til grasgarðsins, þar sem gröf-
in lá. Ég varð að vita, varð að sjá hvort allt
væri þar með felldu. Svo árla morguns var
enginn á ferli. Þegar í garðinn kom æddi ég
áfram og skeytti engu þótt kjóllinn flæktist í
fíkjutijám, þótt ég hnyti um rótarhnyðjur mór-
beijatijánna, þótt ég þyrfti að þröngva mér
um þétta ólívulundi. Lafmóð kom ég loks að
gröfinni. Og sjá! Steinhellunni stóru hafði ver-
ið hnikað ögn til hliðar, rétt svo að maður
hefði getað smeygt sér þar inn - eða út. Til
hliðar við klettinn, á tætingslegum grasbala,
lágu rómversku hermennimir tveir, sem Pílatus
hafði sett til að gæta staðarins, báðir steinsof-
andi eins og við var að búast, enda lýjandi að
standa vörð næturlangt í hitamollu og kyrrð.
Til að vekja þá ekki læddist ég síðasta spölinn
að grafaropinu og virti verksummerkin fyrir
mér. í axlarhæð við mig, bæði á steinhellunni
og á brún munnans, gat að líta blóðug fingra-
för, svo fersk að þau voru vart storknuð. Skjálf-
andi af ótta við að vekja varðliðana smokraði
’• ég mér inn í skútann, með balsambaukinn í
olnbogabót annarrar handar. Þung angan af
líksmyrslunum fyllti loftið, en engin nálykt.
Nokkra stund tók fyrir augu mín að venjast
myrkrinu, en þegar ég greindi útlínur sá ég
vel að lík hans var horfíð. Náblæjurnar,
svargráar í rökkrinu þótt ég vissi að þær væru
drifhvítar, lágu frá stallinum niður á steingólf-
ið. Þegar ég þreifaði á þeim, fann ég að þær
voru rakar og á gólfínu var einnig örlítil væta,
sem ég snart. Er ég laumaðist út að nýju sá
ég að hönd mín var ötuð blóði; bleyta líkklæð-
anna og gólfsins. Viti mínu fjær af hræðslu
* þeytti ég frá mér alabastursbauknum, sem
mélaðist á klöppinni, og hljóp burtu. Skarkal-
inn vakti varðliðana, sem skömmuðust og hróp-
uðu á eftir mér, en ég skeytti því engu. Ég
hljóp sem fætur toguðu inn í borgina, beint
til gistihússins, þar sem ég vissi að þeir Símon
Pétur og Jóhannes dvöldu. Ég hamraði með
hnúum á hrörlega hurð herbergis þeirra, en
treglega gekk að vekja þá og enn erfíðara var
að fá þá til að trúa mér. A endanum féllust
þeir á að fylgja mér út í garðinn. Þegar þang-
að kom var uppi fótur og fit, íjölgað hafði
hermönnum og allmargir forvitnir bæst við að
auki, svo að við héldum okkur til hlés, í hvarfí
við runna. Símoni Pétri tókst þó að lauma sér
‘ inn í raðir hinna forvitnu, þar sem hann náði
að gægjast inn í skútann. Er hann kom til
baka var hann þungur á svip og horfði jafnvel
ásakandi á mig, líkt og hann teldi að ég bæri
einhveija sök. Við héldum þijú inn í borgina
og söfnuðum hinum lærisveinunum saman,
öllum nema Júdasi Símonarsyni ískaríot, sem
enginn hafði séð síðan nóttina fyrir krossfest-
inguna. Slegið var upp fundi á herbergi Símon-
ar Péturs og Jóhannesar, þar sem ég var spurð
í þaula um hvað hefði gerst. Eins rétt og ég
gat greindi ég þeim frá því öllu, einnig sýn-
inni. Þegar ég lauk frásögninni, setti þá alla
hljóða og þeir litu forviða hver á annan. Á
endanum var það Andrés, sem rauf þögnina.
„Hamir heiftarinnar?" stundi hann upp.
„Hver fjárinn er nú það? Það er ekki heil brú
í því sem þú segir. Ég trúi ekki orði af þessu.“
„Segjum tveir", tók Símon Pétur bróðir hans
undir. „Eigum við að trúa því að hann hafí
valið þig fram yfír okkur og snúið sér til þín?
Konu?“
Ásökunin í orðum hans var svo sterk að
mig langaði mest að fljúga á hann og klóra
úr nonum augun. „Hvað heldur þú að ég sé,
Símon Pétur?“ svaraði ég honum með grátstaf-
inn í kverkunum. „Telur þú að ég hafi skáldað
þetta og ljúgi um meistarann?"
Sem oft áður var það Matteus, sem tók upp
hanskann fyrir mig. „Vertu ekki svona hvat-
vís, Símon Pétur“, sagði hann hvasst. „Ef
meistarinn taldi hana verðuga, hver ert þú þá
að hafna henni? Vissulega þekkti meistarinn
hana vel og elskaði ekkert síður en okkur.
Læturðu svona af því að hún er kona eða læt-
urðu svona vegna þess að hann kom ekki til
þín?“
Nú stefndi í hávaðarifrildi, þeir tóku að
munnhöggvast og æsa sig, en á endanum stillti
Jóhannes Zebedeusson til friðar. Yfírleitt þurfti
hann ekki að hækka róminn til að ná athygli,
en í þetta sinn neyddist hann til að yfírgnæfa
þá.
„Bræður, bræður!“ hrópaði hann. „Og syst-
ir, “ bætti hann við blíðari á manninn og hneigði
sig kurteislega. „Við skulum ekki standa í
stappi um þessi mál núna, þegar að okkur
steðja miklu bráðari hættur. Ljóst er að sem
hans nánustu verðum við bendlaðir við brott-
hvarfið og vart líður langur tími þar til her-
flokkur kemur að sækja okkur til yfírheyrslu.
Við ættum að nota tímann og snáfa á braut.“
Orð hans komu fyrir þá vitinu. Á örskots-
stundu voru þeir famir að bollaleggja burtför
úr Jerúsalem og skeggræða hvert skyldi halda.
Innan stundar höfðum við dregið saman fögg-
ur okkar frá hinum og þessum gististöðum og
hypjað okkur úr borginni, hvert í sína átt.
Hvað varð um meistarann? Hvert fór hann?
Það veit enginn fyrir víst. Þótt því sé haldið
fram af landstjóminni og æðstli prestunum að
líkinu hafí verið rænt, þá veit ég af samræðum
við postulana að þeir laumuðust ekki í skjóli
nætur og hnupluðu því. Miklu liklegri fínnst
mér sú kenning að hann hafí lifað af krossfest-
inguna og tekist með heljarburðum sínum að
mjaka steininum ögn úr stað, svo að hann
mætti flýja. En alltént hefur enginn séð til
hans síðan, svo að öruggt sé. Einstaka sinnum
virðist hann birtast útvöldum í einkennilegum
draumvökum af því tagi, sem ég kynntist. Ég
veit að flestir lærisveinarnir telja sig hafa séð
hann þannig, stundum jafnvel margir samtím-
is, svo að í hugum þeirra er hann enn á lífí.
Hvað verður um mig? Héðan í frá skiptir
það engu. Ég hef kynnst meiru en flestir aðr-
ir, hef farið víða um lönd, hef skynjað það sem
öðrum er hulið. Ég læt hveijum degi nægja
sína þjáningu, hef lifað eins og lilja vallarins
fyrir ljósið eitt, án strits, án stærilætis. Þar
sem ég sit nú, tannfá tötrughypja, og betla
undir sóltjaldi við húsvegg í borginni Lystru í
skattlandinu Galatíu, læt ég mig engu varða
hvort ég þrauki eður ei. Hingað kom um dag-
inn frá Jerúsalem sköllóttur og skeggjaður
maður, Páll að nafni, og þrumaði andríkur
heilmikinn boðskap í samkunduhúsinu í nafni
meistara míns. Minnst af því kannaðist ég við;
þetta voru ekki kenningamar eins og ég kynnt-
ist þeim. Kallaði sig postula, ekki nema það
þó! Sagðist hafa til þess umboð frá Símoni
Pétri! Einhver bévaður umskiptingur, sem fyllt-
ist heilagri vandlætingu, þegar hann sneri frá
villu síns fyrra lífs. Eg nennti ekki að hlusta
lengi á hann og laumaði mér út úr samkomu-
húsinu. Sagt er að hann hafí veitt fótlama
manni máttinn að nýju í nafni einhvers heilags
anda. En þegar þessi Páll og fylgdarsveinn
hans fóru að steyta göm við prestana í Seifs-
hofínu voru þeir grýttir og reknir út úr borg-
inni. Gott að vera laus við þá.
Hvað bíður mín á næsta dægri? Mun ein-
hver kasta til mín óbóla til að ég megi þrauka
fram á morgundaginn og fara aftur út að betla?
Það skiptir mig engu. Liljurnar lifa og deyja
í ljósinu, án strits, án nokkurra væntinga.
Höfundurinn er rithöfundur í Reykjavík. Kveikjan
að smósögunni var handritsbrot fró 4. öld, sem
kallað er Guðspjall Maríu (Magdalenu) og
fannst ósamt fleiri handritsslitrum í Nag Hamadi
i Egyptalandi 1945, en fundi Nag Hamadi-
handritanna er oft líkt við uppgötvun ísraelsku
Qumran-handritanna (Dauðahafshandritanna).
Slitrið af Guðspjalli Maríu er ekki langt (4-5
síður) og gloppótt ó köflum, þó með tveimur
eða þremur heildstæðum senum, sem höfundur-
inn notar til að skeyta inn í og umsegja sögu
guðspjallanna. Sagan er tileinkuð E.Þ.E.
HERSEGIR
AF PÓESÍBÓK
EFTIR JÓN THOR HARALDSSON
í póesíbækur voru skráóar
vísur og kvæói „til árnaóar
eiganda“. Hér segir af einni
slíkri, póesíbók Maríu Skúla-
dóttur Thoroddsen. I henni
eru Ijóó frá 1927-1932.
PÓESÍBÓK er samkvæmt uppsláttarrit-
um eins konar minningabók, þar sem
skráðar eru vísur og kvæði „til árnaðar
eiganda". Oft eru orðin vísnabók og
póesíbók notuð nokkuð jöfnum höndum.
Flestir munu þó tengja póesíbók öðru
fremur rómantík; það mætti minna á
hendingar Stefáns G.:
Hver tólf vetra Rósalind reigðist við mér
með „rómaninn" fyrsta í kjöltunni á sér.
Móðir mín, María Skúladóttir Thoroddsen (1906-
1976), átti póesíbók, sem í eru hátt í tuttugu kvæði
— jhjft/ þcL Lv, J _
övuu R<wwv jrtUu) TtíUAvv
Ukt M.<o. —
Sjí jun (hwxvu- Uyí<^oJ Imsaju
ívJí ISvt> Á& J'hÍL Junvryx
fíl (Lt <M» OlJAvf UArrJ,
IjtW. <l| miti
íJÍfvu, /Urvtnrvír-'
TdV» jlft/ mX
ytu 'fvniuSL - Hl PtJl'
Mnrrt euerðrtojuy
(Ouax ey /UJ |«vmón;
vjpt tDÁuv. vUrl l Ixirtú vt_y
SsditK, íaw<iv»y
— (Hjþ ÁvnyLu, /tuwvémí..
M frrolLUu. ÉJÍ vmsjLu.it
ÍUca. klnyOj jrtvne- Aeuat-
JLrmnu 'Xnv iÁli/LÍ muiu) 1 -
( Lvir /f^ V>
FEGURSTA Ijóðið í póesíbókinni - og fallegustu
rithöndina - á Tómas Guðmundsson skáld.
f áýt. jJev PxJLs riu-tui. "V
% 4~~ rvxUv nfa-Ctc-. eJne- eJj pvu
"fivL. **f*ft° rsovvds ÍU, /CvCaw-w —
■tm fú. fsíds aLv,
íl JCfycv
'-J /tUctuM
"t jCum A-VU tuJe. Pjl
UÍCv XX Crv\4AyjpJ rywuUe- ,
n. •fiecc /CÁ-vwt OvCetvX
X/tcCé.iwv, -áív-cúXceX
Avj_ LvntXc. 'lérCu:
rCClQjCcS*
Zi. <AU. /4 4?
: rXej*.

ER ÞAÐ ég eða Pétur Ben? spyr Gústav A. Jónas-
son í póesíbókinni 1927.
og stökur. Nær öll eru ljóðin frá
árunum 1927-1932. Eins og við
má búast, er það einkum „María“,
sem skáldin mæra. Magnús Ásgeirs-
son ríður á vaðið; hann er raunar á
veraldlegri nótunum líka:
Eg reika í sorgum
raunir öllu tálma,
hún Ranka er nú horfin
alveg til hans Pálma.
í draumi mér birstu
og daga gef mér hlýja,
dulcis virgo Maria!
Þegar skortir reyk og ijól og rullu svarta,
þá er fyrir þér að kvarta,
þú ert líknin, mærin bjarta.
Þitt er yndi alla þjóð að elska og kæta.
Lofuð ávallt sértu, sæta
Sambands-hallar drottning mæta.
Það verður ekki í allt ráðið í kveri
þessu, enda lagt um liðið. Engin deili
veit ég á „Kidda“ þeim er svo kveður:
Þekki ég eina fríða frú,
fyrir hana gæfi ég milliard.
María heitir meyjan sú,
myndarlega dólar billiard.
Ekki hefur mér heldur tekizt að
lesa úr fangamarki Maríuskáldsins,
sem bregður upp þessari athyglis-
verðu framtíðarsýn:
Þegar sje jeg dómsins dag
og dásemdanna vottinn,
fullur Kristi flyt jeg brag,
og fullur hitti’ eg drottinn.
Gústav A. Jónasson, sem oft er
kenndur við Sólheimatungu, var hið
ágætasta gamanskáld, orti m.e.
„Tóta litla tindilfætt" og festi viður-
nefnið „Fjólupabbi" í málinu. Hér
hefur hann uppi það sem kalla mætti
rómantíska kröfugerð:
Mér finnst næstum mál til vera,
María Kristín Thoroddsen,
að þú farir úr að skera:
Er það ég eða Pétur Ben?
Það dugar ekki þetta slen.
Það er nú varla um aðra að gera.
Theodora Thoroddsen, móðir Mar-
íu, á hér kvæðið „í vísnabók Maju“,
það er prentað í ritsafni Theodoru.
Þær voru náskyldar. Theodora og
Herdís Andrjesdóttir, og var vinátta
mikil með frændsemi. Herdís færir
Maríu frænku sinni þetta ljóð:
Nú skal fara að yrkja óð,
þó enginn vilji hlýða;
mig hefur beðið Maríu ljóð
María að smíða.
Fæstum held ég finnist þarft
við fánýt efni að glíma.
Þó má segja mikið og margt
um Maríur allra tíma.
Sumum hefur sungið lof
sægur kynslóðanna.
Verða jafnan, van og of,
verkin allra manna.
Sumar hafa klappað, kysst,
kviðið engum þrautum.
Sumar hafa höfuð misst,
hált er á lífsins brautum.
Sumar gegnum holt og hæð
horfa skyggnum augum.
Hverfur lífsins kvöl og smæð
kvikum sjónartaugum.
Hjá Maríum hafa margir lært,
Maríu vitra jeg þekki.
Maríunafnið mjer er kært,
þó Marí dýrki jeg ekki.
Fyrirgefðu, María mín,
merglaust orða þvaður.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 22. MARZ 1997