Lesbók Morgunblaðsins - 22.03.1997, Blaðsíða 10

Grundarkirkja er ein af fegurstu kirkjum landsins
og ber vitni um stórhug Magnúsar bónda á Grund.
Ljósm. Björn Hróarsson.
SÉÐ inn í kór Grundarkirkju. Altaristaflan er úr þeirri kirkju sem fyrir var á Grund.
GRUND er fomfrægt
höfuðból í Eyjafirði,
um 20 km innan við
Akureyri. Bærinn
stendur skammt neð-
an vegar á sléttum
grundum sem mynd-
ast hafa af framburði
Eyjafjarðarár. Upp af bænum í norðvestri
rís Kerling, 1538 m yfir sjó, hæsta og eitt
glæsilegsta fjall við Eyjafjörð. Umgjörð
þessa stórbýlis er því í senn hlýleg og hrika-
leg.
Grund kemur snemma við sögur og þótt
ekki sé getið um kirkju á Grund fyrr en í
lok 12. aldar er talið að þar hafi verið reist
guðshús þegar á 11. öld. Stórmenni hafa
setið staðinn; þar bjuggu Sturlungar á 13.
öld og þaðan fór Sighvatur Sturluson í
helför sína að Örlygsstöðum árið 1238.
Á öldum fátæktarinnar varð fátítt að
fjöldi manns kæmi saman og þessvegna
vakti athygli og þótti sæta tíðindum þann
12. nóvember, 1905, þegar verulegur mann-
fjöldi eftir þeirrar tíðar mælkikvarða,
stefndi heim að Grund í Eyjafirði. Um há-
degi höfðu safnast þar saman nær 800
manns. Tilefnið var vígsla á einstæðu guðs-
húsi, Grundarkirkju, sem enn þykir fögur
og fangar athygli þeirra sem aka veginn
inn í Eyjafjarðarsveit. Ekki fengu allir
vígslugestir sæti; þó meiri hluti þeirra, og
allan þennan fjölda rúmaði kirkjan. Þennan
dag var hún skreytt blómsveigum og efst
á turninum blakti við hún þrílitur fáni,
grænn, hvítur og blár. Litimir áttu að tákna
iðgræna jörð, jökla og heiðan himin.
Vígsluathöfnin stóð í fullar þijár klukku-
stundir með vígsluræðu, predikun, altaris-
þjónustu og söng, að ógleymdu erindi þjóð-
skáldins Matthíasar Jochumssonar. Daginn
áður höfðu Akureyringar haldið honum
samsæti á sjötugsafmæli hans. Að vígsl-
unni lokinni var öllum kirkjugestum boðið
til kaffíveitinga og lauk því veisluhaldi ekki
fyrr en á áttunda tímanum um kvöldið og
hafði mannfagnaðurinn á Grund þá staðið
samfieytt í sjö klukkustundir.
Kirkjusmíðinni lauk ekki fyrr en daginn
fyrir vígsluna. Kirkjan hefur litlum breyt-
ingum tekið síðan og ber enn höfðingsskap
Grundarbóndans glöggt vitni. Hann hét
Magnús Sigurðsson (1846-1925), borinn
og bamfæddur Eyfirðingur. Hann hafði
lært trésmíði og siglingafræði og stundað
sjó í nokkur ár. Árið 1874 keypti hann jörð-
ina Grund hálfa og alla Grundartorfuna
árið 1888 og bjó þar síðan miklu rausnar-
búi, auk þess að reka verzlun. Sýna allar
hans gerðir að þar fór óvenju stórhuga
hugsjónamaður.
Aður en Magnús á Grund réðist í kirkju-
smíðina, hafði verið umkvörtunarefni hvað
hann sinnti slælega viðhaldi á gömlu kirkj-
unni á Grund. Hún hafði verið reist árið
1842 og var ekki verr farin en svo, að
með þokkalegu viðhaldi stæði hún líklega
enn. Því vakti það undrun þegar Magnús
Sigurðsson lýsti yfir því á almennum safn-
aðarfundi 17. mai, 1903, að hann hyggð-
ist rífa gömlu kirkjuna og endurreisa frá
grunni næsta sumar. Hafði Magnús velt
þessu lengi fyrir sér og þessvegna hafði
hann látið viðhald á gömlu kirkjunni dank-
ast.
Nýja kirkjan var færð út fyrir kirkjugarð-
inn og Magnús byggði þar á eigin kostnað
glæsilegra guðshús en dæmi voru um á
landi hér, að minnsta kosti eftir siðaskipti.
Til þess þurfti sterkefnaðan sveitarhöfð-
ingja, stórhug og höfðingsskap. Eyfirskir
stórbændur vora löngum með efnuðustu
bændum þjóðarinnar. Sem dæmi um stór-
hug og framsýni Magnúsar á Grund má
nefna, að hann varð næstur á eftir Detlev
Thomsen kaupmanni í Reykjavík til þess
að flytja bíl til landsins. Var það flutninga-
bíll af NAG-gerð.
Sjálfur hafði Magnús gert sér hugmynd-
ir um útlit nýju kirkjunnar á Grund, en
eftir þeim hugmyndum gerði Sigtryggur
Ljósm. Lesbók/GS.
HÖFUÐBÓLIÐ Grund í Eyjafirði.
EFTIR BJÖRN HRÓARSSON
GRUNDARKIRKJA. Þau ræktunarmistök hafa verið gerð hér eins og víðar við kirkjur, að trján
aldrei að sumarlagi sú birta inni í kirkjunni sem ella væri. Vegna trjánna er einnig orðið erfil
hvað þá að taka af henni mynd.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 22. MARZ 1997