Lesbók Morgunblaðsins - 22.03.1997, Blaðsíða 7

í fiðluleik sé eiginlega ekki verið að kenna
því að spila heldur alls konar smáatriði.
„Reyndin er hins vegar sú að mér finnst ég
sífellt kunna minna eftir því sem ég lærir
meira,“ bætir hann við. Sigurbjörn er í stans-
lausum æfingum enda segir hann að fiðluleik-
ur sé meiri líkamleg þjálfun en flestir geri sér
grein fyrir. „Ef ég æfi ekkert í tvo daga finn
ég fyrir því í fingrunum, þeir hreinlega stirðna
upp,“ segir fiðluleikarinn.
En er þá tónlistin að verða fullkomin með
öllum þessum æfingum? Sigurbjörn segir að
á tímabili hafi honum sjálfum fundist það
mikilvægast að spila hverja nótu tæknilega
fullkomlega. Hann hafi æft meira en nokkru
sinni. Fyrir tónleika hafi hann staðið í æfinga-
herberginu og æft sem aldrei fyrr og komið
fram á sviðið og þá hafi oft verið erfitt að
koma sér úr því hugarástandi. Þetta er liðin
tíð því að það er svo mikilvægt að gefa af
sjálfum sér í tónlistinni. „Fiðlan er verkfæri
til að koma einhveiju á framfæri," segir Sigur-
björn. Hann bætir við að það sé eins með fiðlu-
leikara og efnafræðing, maður verði að kunna
grunninn vel, réttar nótur, fullkominn takt
og úthugsaða hendingamótun. „Ef tónninn er
alltaf fallegur og maður gefur eitthvað af sjálf-
um sér eða segir eitthvað með tónlistinni er
árangri náð,“ segir Sigurbjörn.
í háskóla i Bandarikjunum
Eftir að Sigurbjörn lauk einleikaraprófi,
aðeins 19 ára gamall, lá leiðin til Bandaríkj-
anna til frekara náms. Hann segir að í tónlist-
arnámi skipti öllu máli að-komast að hjá góð-
um kennara. Tæpu ári áður höfðu Vamos-
hjónin sem kenna við tónlistarháskólann í
Oberlin heyrt Sigurbjörn spila og þau buðust
til að útvega honum skólastyrk þar. Sjálfur
segir hann að það hafí verið lítið mál að fara
svo ungur út enda Vamos-hjónin staðið frá-
bærlega við bakið á honum. Þó viðurkennir
hann að hann hafi fundið fyrir heimþrá fyrsta
misserið. Móðir hans segir hins vegar að það
hafi verið erfítt að sjá á eftir honum svo ung-
um út í hinn stóra heim en allt hafi farið á
besta veg. I grunnnáminu í háskólanum var
hluti af náminu ótengdur tónlist. „Eg var svo
heppninn að þessi tónlistarháskóli var í tengsl-
um við mjög góðan almennan háskóla og þar
tók ég 24 einingar sem voru algjörlega ótengd-
ar tónlistinni," segir ungi fiðluleikarinn. Þegar
hann er inntur eftir því hvað varð fyrir val-
inu, segir hann að hann hafi tekið sögu, enda
saga lengi verið annað áhugamál hans. „Svo
er náttúrlega ágætt að vita hvað var að gerast
í heiminum þegar liðnu tónskáldin voru að
senvja mörg þau verk sem maður spilar í dag,“
bætir hann við. Tónlistinn er því aldrei langt
undan. Núna er Sigurbjörn í meistaranámi í
Northen Illinois University og áætlar hann
að ljúka prófi þaðan að ári liðnu. Núverandi
kennarar hans eru Ashkenasi og Tacke sem
báðir spila með hinum fræga Vermeer-kvart-
ett.
Óráóin framtió
Framtíðin er óráðin og hann segist auðvitað
ekki vita hvað hún ber í skauti sér. Þrennt
kemur til greina, koma heim og vinna, vera
úti að vinna eða halda áfram í skóla. „Það
heillar mig að koma heim, og það var upphaf-
lega áætlunin,“ segir Sigurbjörn. Heima er
hægt að gera hvorutveggja að spila og kenna
en t.d. í Bandaríkjunum gerir maður annað
hvort. Hann segir einnig að nú sé gífurleg
gróska í tónlistarlífi á íslandi og að tónlistar-
fólk hér heima sé í háum gæðaflokki. En sam-
keppnin hafi aldrei verið meiri og líklegra sé
erfiðara en nokkru sinni að fá starf. Hins
vegar segir hann að tóiilistarmenn í góðum
hljómsveitum í Bandaríkjunum fái mun hærri
laun en tíðkast hér heima, þ.e.a.s. ef þeir fá
á annað borð atvinnu. En eins og Sigurbjörn
segir fer enginn í tónlistarnám af hagkvæm-
isástæðum. Gríðarleg samkeppni sé um hveija
stöðu og á íslandi sé auðvitað bara ein sin-
fóníuhljómsveit og þar sé fólk æviráðið. Hann
segir algengt úti í heimi að 300 manns sæki
um eina stöðu, ef hún er áhugaverð. „Þá hef-
ur maður kannski fimm mínútur til að sann-
færa stjórnendurna um að maður sé betri en
hinir 299, ef þeir eru þá ekki að leita að ein-
hveijum ákveðnum stíl sem maður hefur ekki,“
segir Sigurbjörn.
Hann segir að lífið í Chigaco sé að mörgu
leyti mjög þægilegt og skemmtilegt. Borgin
hafí uppá margt að bjóða og menningarlífið sé
í miklum blóma. Hann segist spila með nútíma-
kammerhópi og í hljómsveit í borginni auk
þess að stunda skólann. Hann sé því raunar
að hálfu leyti í atvinnumennsku og hálfu leyti
í skóla. Hann játar að námsárin séu að nokkru
leyti verndaður heimur og tilhugsunin um
brauðstritið geti orsakað kvíðahroll. Einnig
segir hann að það sé auðveldara að fylgjast
með því sem er að gerast í tónlistinni í heimin-
um ef maður er í Bandaríkjunum. „En það
er eins í tónlist og í öðrum listgreinum, þetta
er svo mikið undir manni sjálfum komið,“
segir Sigurbjörn.
En hvers konar tónlist verður fyrir valinu
í frístundum? Sigurbjörn viðurkennir að hún
sé mjög oft klassísk. „En mér finnst líka gott
að hlusta á útvarp og þá stilli ég gjarnan á
þungarokksrásina, því mér finnst þægilegt að
finna kraftinn sem er í þeirri tengund tónlist-
ar,“ segir þessi brosmildi og hlédrægi ungi
fiðluleikari að lokum.
og tid, „var hug-
mynd hans um
augnaráðið og hlut
annarra í því að við
uppgötvum sjálf
okkur og umheim-
inn. Maður verður
að geta speglað sig
í öðrum til að öðlast
heillega sjálfs-
mynd.“ I viðtalinu
kemur blaða-
maðurinn að ljóð-
unum í Slik Sett og
segir: „Nokkur
ljóðanna skildi ég
strax, önnur eftir
að hafa lesið þau
nokkrum sinnum,
en sum voru afar erfið. “ Eldrid Lunden svar-
aði um hæl:„Þau sem þú skildir strax voru
þessi erfíðu.“
Hún stendur
Hún stendur bakvið trén einsog dimm tilfinning í tijúnum
Hún stendur bakvið hendumar einsog dimm tilfmning
í höndunum
Hún hefur svo langar dimmar tilfinningar og svo ljóst hár
Enga drauma
Enga drauma dreymir okkur
sem geta orðið að veruleika, þeir eru fyrir löngu orðnir
alltof raunverulegir
A6ganga
Að ganga inn í sólina, með
sólina i bakið, skuggamir risa
hægt
Að snerta hvort annað i þessu starandi
ljósi, en
«leggðu ekki sól við mína sól og
skugga við minn skugga*
Vió þekkjum
Við þekkjum herbergið aftur
við höfum verið hér áður, í næstum ógreinanlegri snert-
ingu
fyrir og eftir hugsunina
Og einhver
0g einhver kippir út einni nál og annarri til og annarri
til og einhver æpir kenninguna hástöfum:, farðu ekki frá
mér
heimur!
ÞVERSKURÐUR
Á DAGANA
Paal-Helge Haugen er meó afkastamestu ijóó-
skáldum Noregs. Hann er innan vió sextugt,
en eftir hann liggja þrjátíu bækur á jafnmörgum
árum, 1965-1995. Þaó safn er þó miklu tilkomu-
meira aó gæóum en magni aó dómi ARNAR
OLAFSSONAR. Nýlega birtist Ijóóasafn hans
þéttprentaó á nær fjögur hundruó síóum, 1 1
Ijóóasöfn auk vióbóta. Er þó ýmsu sleppt.
PAAL-HELGE Haugen er frá Sets-
dal, kjarnlandi Vestur-Noregs og
yrkir á nýnorsku. Nú má vera að
hjá einhveijum lesendum þessa
fari í gang fordómar um heimóttarlega
norska afdalakarla, kauðalega í anda sem
háttum öllum. En hvort sem mönnum nú
þykir það jákvætt eða ei, þá
er Haugen mikill heimsborg-
ari. Fyrsta bók hans var þýð-
ingar á kínverskum ljóðum,
hann hefur ort ljóðabálka um
bandarískar stórborgir, um
auðnir norska hálendisins og
málverk 17. aldar málarans
Georges de la Tour. Fjjöl-
breytnin er mikil, og ekki
síður í tilfmningamynstri
ljóðanna, allt frá örvæntingu
til hlýlegrar glettni. Einkar
góð þykir mér þó „ljóðsagan
Gijótgarður" um æsku hans
í dreifbýli á_ 6. áratugnum.
Aðalsteinn Ásberg Sigurðs-
son hefur valið úr ljóðum
Haugen og þýtt vel, í þeirri
bók finnst mér ljóðið „Útvarp“ lýsa sér-
lega vel þessu fyrrnefnda eðli ljóða Haug-
en, hvernig víð sýn um heiminn opnast
einangruðum pilti á myrku lofti. En
áhugafólki er hér með vísað á þá bók:
Tré hreyfa sig hægt, útg. Dimma 1992.
Eftirfarandi ljóð eru úr síðasta ljóða-
safni Haugen, „Svið 0“ frá 1992. Ég
reyni að skila þeim í eigin þýðingu. Öll
eru þau á einföldu máli, lýsingar eru
ekki ýkja myndrænar, ljóðin auðskilin.
En með fínlega dregnum andstæðum er
miðlað skynjun á einstæðu fyrirbæri eða
aðstæðum, einhveiju hverfulu. Eftirfar-
andi ljóð lýsir því hvernig
kona gengur í gegnum gras-
ið dag einn, eins og svo oft
áður, en ómerkjanlega sveig-
ir hún nú aðeins af venju-
legri leið. Himinninn skiptir
litum yfir henni, einnig það
er alvanalegt, en í þetta
skipti er talað um það eins
og vökvi fijósi. Einnig það
gerist hægt, nánast ómerkj-
anlega. Og þannig skynjum
við að konan hefur borist inn
í aðstæður sem hún getur
ekki umflúið og munu tor-
tíma henni. Slíkar aðstæður
þekkja lesendur mörg dæmi
um, en nefnast hér „klukku-
bogi tímans". Þá liggur bein-
ast við að sjá þessa vegferð sem venju-
legt mannslíf, sem hlýtur að ljúka með
skyndilegri tortímingu, allt hrynur. Það
tengist beint fyrirsögninni um þverskurð,
en meginmáli skiptir hér hve ómerkjan-
legar breytingarnar eru. Ljóðið nefnist
Boginn:
Paal-Helge Haugen
Hún gengur yfir grasið. Hún gengur
þar sem hún alltaf hefur gengið, í dag
verður það önnur leið, hægt
önnur, sveigist
einhvernveginn sem hún hefur ekki vitað af áður
ekki mikið, næstum ómerkjanlega.
Stráin slást við bera fótleggina, strá
ársins, fálmarar gróðursins, víkja undan.
Eitthvað hvelfist yfir hana, án þess að
hún taki eftir því, blátt
gepsætt sem hægt stirðnar
og verður hart.
Og meðan kvöldið nálgast genpr hún
innar, umhugsunarlaust
og léttfætt undir timans mikla
hvelfda klukkuboga
sem hún aldrei kemst undan
fyrr en hann rifnar
og hrynur yfir hana
í eitt skipti fyrir öll.
Annað ljóð, Fornleifauppgröftur, gengur út frá skurðgreftri, afar hlutlægum, þar
sem einkum er lýst mold og einskisverðu drasli. En svo færist ljóðið yfír 5 skynjun
á hverfulleika unaðar, löngu horfins.
Á botni námaganganna hvílir sagan
sagan litla, breidd út
í brotum og hugsunarlaust brotnum hversdöpm.
Tíminn lyftist upp mót honum
neðanað, hljóðlaust, hann þenst upp.
Hann væntir þess ekki að finna mikið.
Varla pottbrot, eða hjól
sem hann hefur aldrei áður séð.
Hann vinnur sig í gepum lag
eftir lag af velþekktri jörð, af leir
sem hringdans árstíðanna hefur troðið hart saman
án þess að skilja eftir sig spor. Rák
af möl, brot af grænu gleri
og steinn, þegjandi
áður en hann nær niður til lags af svartri
mold, undarlega rakri, og lags
af fuglasöng og stökkum sumardöpm, dauðum
röddum og ást sem var kastað á glæ
áður en hann nær beinunum, hinstu og endanlegu.
Loks er ljóð sem hefst á neikvæðri lýsingu á húðflúri, hér er allt í svita, spiki og
ljótri, fráhrindandi húð. Húðflúrið sjálft er bara upptalning á algengustu klisjum slíkra
mynda. En upp úr þessu, í klunnalegri teikningu rís óvænt ástaijátning, sem skerp-
ist enn við andstæðuna fyrmefndu. Ljóðið verður sérkennilegt og sterkt við það að
sýna að ástin þarf ekki að lúta fegurðarstaðli auglýsinga. Það nefnist Húðflúr Kobba:
Sveittur dvergur nakinn að ofan og með murrandi
tæki í hendi, hann er hulinn af sviðnum ævilöngum
draumum sínum, landslagi af slöngum, pálmum, örnum, hnífum
og kvenbijóstum. Hann dansar i kringum hana, stuttum tritlandi
skrefum, óþekktar ferðir, fram og aftur í kringum seigt
skinn hennar. Hún situr með kjólinn hálfdreginn niður, svellur
fram úr blárri flíkinni, augun lokuð. Hann dregur upp merkið
hennar, letrar inn klunnalegt hjarta, tilbúið að tútna út
yfir vinstra herðablað, þar sem hún getur ekki séð það.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 22. MARZ 1997 T