Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1990, Blaðsíða 37

Zebradýr, sem allt í einu hafa komið auga á eitthvað merkilegi.
var allt í einu öll umferð komin i hnút.
Við beygju á veginum var embættismaður
í héraðinu að halda ræðu og íbúarnir í ná-
grenninu voru saman komnir til að hlusta
á hann. Afríka nútimans er ekki ólík hinni
gömlu Afríku; stjórnmálamaður að tala und-
ir berum himni og íbúarnir skemmta sér
við að hlusta á hann. í lok ræðunnar klöpp-
uðu þeir saman höndunum yfir höfuðið og
sungu þjóðlög. Þetta er land þar sem söng-
ur og dans eru ómissandi hluti hins daglega
lífs. Jafnvel í þjóðgarðinum voru verðirnir
að æfa sig í að dansa með litlar bjöllur á
ökklunum, en nokkrir spiluðu undir á afrísk
strengjahljóðfæri, sílófón og trommur.
Á öðrum stað, nokkru hærra upp í fjöllun-
um, var smáhópur hljóðfæraleikara. Okkur
fannst þetta vera krakkar en það reyndust
vera skógardvergar, pygmear, af BaTwa-
ættbálknum. Þeir eru frumbyggjar landsins,
en eru aðeins einn hundraðasti hluti íbúanna
í landinu.
Hutu-fólkið kom síðar, um það bil árið
100 e.Kr. og eru nú um 90 af hundraði
íbúanna. Hinir hávöxnu Tutuar náðu völdum
af.Hutuum á 15. öld og eru nú 9 af hundr-
aði íbúanna. Maður að nafni Mwani Rwab-
ugiri (860-1895) sameinaði landið. Vegna
þess að sögur gengu af ofsagrimmd íbúanna
losnuðu Rúanda-menn við þrælasalna sem
röskuðu friði á mörgum svæðum í Afríku.
Þjóðverjar lögðu landið undir sig 1890 og
Belgar. 1916. Þess vegna læra nú allir
frönsku í skólunum. Árið 1959 gerðu Hutu-
Skógardvergar í Rúanda.
„Þetta er sonur minn og frænka,“ sagði
hann. Það sem fyrir okkur var óvenjulegt
ferðalag var honum daglegt brauð. Við fór-
um fram hjá litlum strákofum, sem voru
dreifðir vítt og breitt um landið. „Hvert
farið þið í skóla?“ spurði ég. „Það kemur
bíll daglega til að sækja börnin, en þau
verða að ganga nokkra kílómetra til að ná
í bílinn," svaraði hann. Seinna sáum við
börn í ljósgrænum eða bláum einkennisbún-
ingum að bíða eftir bílnum.
Eftir klukkutíma auðvelda göngu komum
við að tjörninni og settumst niður. Héldum
síðan áfram með vatninu til að leita að
gorillunum. En vegna þurrkanna voru þess-
ar skepnunar þokunnar orðnar svo tauga-
veiklaðar og órólegar, að þær voru ekki um
kyrrt, og það var lítið að sjá. Það er ekki
unnt að segja um það fyrirfram hvar dýrin
halda sig. Hver heimsókn til þeirra er ann-
arri ólík og við höfðum verið mjög heppin
daginn áður.
Hápunktur ferðarinnar til Rúanda var að
sjá gorillurnar, en þar í landi er margt fleira
að skoða. Öll helstu einkenni Afríku sunnan
Sahara er að finna í Rúanda. Þetta er litríkt
land þar sem rauðleitur jarðvegurinn mynd-
ar andstæðu við grænar plöntur. Fólkið til-
heyrir mörgum ættbálkum, en allir eru
súkkulaðibrúnir og kvenfólkið er í ótrúlega
hreinum og litríkum kjólum. Sums staðar
eru markaðir þar sem konur sitja með varn-
ing sinn á jörðinni.
Gott vegakerfi er í landinu öllu, en
göngustígar liggja milli helstu samgöngu-
æða. Fólk í Afríku gengur mikið. Það geng-
ur teinrétt með vatn í plastílátum á höfð-
inu. Ilátinu er tyllt á stráhring, sem liggur
á hvirflinum. Konur og unglingsstelpur veija
nær helmingi vinnudagsins í að sækja vatn.
Hver kona getur borið 40-50 kíló á höfðinu
og karlmen um 100 kíló. Bílstjórinn okkar
sagðist ekki geta borið 100 kíló og hló við.
Rétt utan við höfuðborgina Kigali sá ég
ar loks uppreisn og unnur sigur og árið
1962 fékk landið sjálfstæði. Eins og annars
staðar í Afríku eru miklar andstæður í
Rúanda. í frumskóginum var kona að leita
að trjágreinum f eldinn svo hún gæti soðið
matinn. Hún lagði greinarnar vandlega sam-
an, hnýtti bandi um þær og bar svo á höfð-
inu heim. Vestan til í landinu komum við
til Gisenyi við Kivu-vatn, rétt við landa-
mæri Zaire. Þangað kemur fyrirfólk lands-
ins í fríum sínum og öll hús og hótel eru
með öllum þægindum. Þar leitar enginn
spreka í eldinn.
Austast í Rúanda er Akagera-þjóðgarður-
inn, stórt svæði graslendis með akasíutijám.
Hér er loftslag þurrara en í Rúanda vestan
til og er dýra- og fuglalíf mjög svipað og
í Úganda og Kenýa. Þarna voru flótta:
mannabúðir fyrir 83.000 Úganda-menn. í
einu hótelanna var boðið upp á margar teg-
undir kjöts í kvöldverð, kjöt af sebradýrum,
impala og ýmsum villiantilópum.
Ljónin eru vinsælustu dýrin í þjóðgarðin-
um. Ekki alls fyrir löngu fór maður út úr
bíl sínum að taka mynd af ljónunum en
karldýrið reiddist og drap hann fyrir augum
konunnar. En þannig er lífið í nútímanum,
að maður í næsta bíl tók mynd af harmleikn-
um, en engin leið var að koma í veg fyrir
hann.
í ferðalok rákumst við á hræ af buffli,
sem ljón hafði drepið,- Ég sat við opinn
glugga. Bílstjórinn lagði bílnum á yfirráða-
svæði ljónsins, sem reiddist og kom æðandi
í átt til okkar. Ég stirðnaði upp og hreyfði
mig ekki. Dýrið æddi í átt til okkar. Allt í
einu hrasaði það og féll við, og gafst upp.
Hefði það komist alla leið hefði ég þá lokað
glugganum?
Höfundur er kennari við Háskóla Islands.
Heimild: George B. Schaller:
The Year of the Gorilla, Phoenix Books, University
og Chicago Press 1964.
Ganmll, öskureiður maður í Rúanda, otar staf að ljósmyndaranum.
sem þar býr er uppistaða samfélagsins, en
tiltölulega fáir búa í þorpum og borgum.
Erfitt mun vera að koma vatnsleiðslum
til alls þessa fólks.
í hlíð við Karago-vatn er lítill landbúnað-
arháskóli, og ofan við hann eru mjóir
göngustígar. Meðan við vorum þar að skoða
fugla var sífelldur straumur fólks á stígun-
um. Allii' sögðu „Bonjour" (góðan daginn)
kurteislega. Einn maður var með ómálaðan
stól, sem hægt var að leggja saman, á höfð-
inu. Hve algengt var að eiga stól í þessum
litlu kofum þar sem tæpast er pláss fyrir
fjölskylduna? Svo kom ung kona gangandi
á leið í næsta þorp. Hún var í rauðum plasts-
kóm og gekk öðru vísi en aðrar konur af
því, að hælarnir voru svo háir, og svo var
hún líka með pakka á höfðinu.
Stundum ókum við í gegnum fremur ljót
smáþorp þar sem kofarnir voru ur sólþurrk-
uðum steinum úr leir, en hvergi var rusl
aý sjá. Þarna er vel tekið til og sópað með
vöndum úr tágum.
Fólkið lítur vel út og virðist vera við góða
heilsu. Tvær af ferðafélögunum voru sér-
fræðingar í læknisfræði og höfðu áður unn-
ið í Nígeríu, og virtist þeim seiu Rúanda-
búar væru við góða heilsu og hefðu nóg að
borða. Við sáúm heilsugæslustöð þar sem
mæðui' komu með ungbörn í læknisskoðun.
Mæðurnar röbbuðu vingjarnlega saman
meðan þær biðu. Það er hræðilegt til þess
að hugsa, að þetta land er eitt af þeim þar
sem alnæmi er upprunnið og margir lands-
manna hafa þegar sýkst.
Aðalútflutningsvörurnar eru te og kaffi
og svo tin og gull. Þarna er líka ræktað
tóbak en aðeins til innanlandsneyslu. Oft
sáust gamlar konur vera að reykja pípu.
Meðalhiti í landinu er 23 gráður C, en uppi
í fjöllunum er hann lægri, eða um 15 gráð-
ur C. Á þurrkatímanum (að sumrinu) er
auðvelt að ferðast um landið. Eftir að við
fórum frá Ruhengeri og Eldfjallagarðinum
Heilsað uppá bavían-apa.
konu á heimleið af markaðnum með stóra
leðurtösku, sem í var það sem hún hafði
keypt fyrir það sem hún hafði selt. Hún var
bijóstamikil og svolítið feit og hreyfði sig
eftir hrynjandi lagsins, sem hún var að
raula. Dökkt höfuð litla barnsins sást fyrir
ofan breiða appelsínugula bandið sem hún
festi það með við bak sér. Hún var með
stærðár böggul á höfðinu og brosti og heils-
aði koknu sem gekk fram hjá. Barnið var
í góðum höndum.
Rúanda er land þúsund fjalla. Það er
26.000 ferkílómetrar á stærð og þar búa
fimm milljónir manna. Strákofar þaktir leir
eru dreifðir um hlíðar fjallanna og fólkið
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. DESEMBER 1990 37