Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1990, Blaðsíða 6

auga fyrir náttúrufegurðinni og hlyti að
hrífast af henni, þá fannst honum engu að
síður að hann væri eins og útlagi þarna,
og íslenska náttúran hafði alltaf vinninginn
yfir þá ítölsku í huga hans. Hér sat Eggert
löngum við skriftir, hlustaði á útvarp, las
ítölsk blöð en hugsaði umfram allt „heim
til íslands og farfuglanna".
Eggert og Lelja bjuggu við Via Marasch-
in, eina aðalgötu bæjarins, í stóru steinhúsi
með hlerum fyrir gluggum eins og í öðrum
ítölskum húsum til varnar gegn sólinni. Það
var hátt undir loft í húsinu, marmaragólf
og silkifóðruð herbergi. En þau hjónin voru
yfirleitt í miklu fjárhagsbasli og höfðu ekki
ráð á að halda húsinu almennilega við.
Ragnar Þórðarson lögfræðingur er meðal
þeirra íslendinga sem heimsóttu Eggert í
Schio. Hann kom til Schio snemma á sjötta
áratugnum og hafði þetta að segja um þá
heimsókn: „Hann bjó þama í glæsilegasta
húsi bæjarins, sem var svipað og Thor Jens-
en húsið hér í Reykjavík. En það var allt í
niðurníðslu, húsið var í sárum, stytturnar í
garðinum brotnar o.s.frv. Það hafði verið
tekið hernámi á stríðsárunum, og þau fengu
engar bætur að stríði loknu vegna þess að
Lelja og hennar fjölskylda voru fasistar. Það
var skömm að því að íslenska ríkið skyldi
þá ekki á neinn hátt gæta hagsmuna þeirra.
Þau töluðu ekkert um að þau hefðu lent í
erfiðleikum eftir stríðið. Þau voru ekki þann-
ig fólk. En Lelja var af voldugri ætt sem
var tengd Mússólíni og auðvitað þýddi það
erfiðleika að loknu stríðinu.“
Knöpp fjárráð komu þó ekki í veg fyrir
að Lelja gerði ailt til að gera Eggert útlegð-
ina eins bærilega og henni var frekast unnt.
Hún lét útbúa íslenskt herbergi inni í einu
af hinum stóru herbergjum húss þeirra. Þar
var leitast við að hafa allt eins og í svefnher-
bergjum heima á íslandi, lágt undir loft og
innangengt í bað.
Samband Bræðranna EGG-
ERTS OG SlGVALDA
í blaðaviðtali í tilefni af 65 ára afmæli
sínu hinn 13. janúar 1946 komst Sigvaldi
S. Kaldalóns m.a. þannig að orði: „Ég get
ekki látið hjá líða að minnast Eggerts bróð-
ur míns, sem allra manna mest og bezt
hefir borið söngvana mína út til alþjóðar
og túlkað þá af svo frábærum sálrænum
skilningi, að ég get naumast kosið á það
betra.“
Þessi ummæli Sigvalda eru í samræmi
við það sem svo víða má sjá merki um, að
með þeim bræðrum voru jafnan miklir kær-
leikar. Þar breytti engu um að þeir voru
afskaplega ólíkir, Sigvaldi svo einstaklega
hógvær og lítillátur en Eggert hins vegar
heimsborgarinn, sem vildi helst alltaf vera
í sviðsljósinu, og var auk þess að margra
dómi býsna dijúgur með sig.
Sigvaldi hafði samið sitt fyrsta lag sumar-
ið 1902. Tildrög þess voru að Bjarni Jóns-
son, besti vinur Sigvalda á menntaskólaár-
unum (síðar vígslubiskup), sigldi að loknu
stúdentsprófi vorið 1902 til guðfræðináms
í Kaupmannahöfn. Sigvaldi saknaði hans
svo mikið að söknuðurinn braust út í
tónsmíð, sem var jafnframt fyrsta lagið
hans: „Ó, hvar er nú blómið blíða." Eggert
hefur íátið svo um mælt að í þessu lagi
hafi grunntóninn verið að finna er síðan
hafi einkennt öll lög Sigvalda.
Á sama hátt og Eggert þá var Sigvaldi
á æskuárum sínum mörg sumur í sveit,
oftast sem smali. Þessi sumur urðu honum
ógleymanleg og ómetanleg vegna þess að
þar kynntist hann töfrum íslenskrar nátt-
úru. Þessa hrifningu af 'töfrum landsins"
áttu þeir bræður sameiginlega, og eitt sinn
sagði Eggert, að til að vera sannur íslensk-
ur listamaður væri nauðsynlegt að hafa
verið smali.
Þegar Sigvaldi hafði lokið læknisfræði-
námi hófst það tímabil í ævi hans, sem
hann taldi við ævilok eitt unaðslegasta tíma-
bilið. Þá varð hann læknir vestur í ísafjarð-
ardjúpi, og fór fullur löngunar til að semja
lög fyrir Eggert bróður sinn, eins og hann
orðaði það.
I ísafjarðardjúpinu urðu til mörg af vin-
sælustu lögum Sigvalda. Fegurðin umhverf-
is Djúpið heillaði hann. Hann var læknir i
ellefu ár í Djúpinu, og öll þessi ár kom
hann aðeins einu sinni til Reykjavíkur og
þá með Eggert, sem söng lög Sigvalda í
fyrsta sinn opinberlega við mjög góðar und-
irtektir áheyrenda.
Á þeim árum sem Sigvaldi bjó á Ármúla
við Isafjarðardjúp kom Eggert tvisvar í
heimsókn til hans. Hið fyrra sinnið var er
hann kom til íslands sumarið 1913. Þá hélt
Eggert söngskemmtun á ísafírði við undir-
leik bróður síns. Voru foreldrar þeirra, þau
Stefán og Sesselja, bæði viðstödd, og þarf
ekki að leiða neinum getum að því hversu
stolt þau hafa verið að upplifa þessa stund
Eggert og Lelja á silfurbrúðkaupsdaginn í veizlu á Gamla Garði 1946.
Auður og Halldór Laxness með þeim Eggert og Lelju í Róm 1948. Þeim Eggert
og Halldóri var vel til vina og voru þeir oft saman, bæði heima og víða erlendis.
Eggert 26 ára. Myndina hefur hann
sjálfur áritað til Sigvalda bróður síns.
Móðir Eggerts, Sesselja Sigvaldadóttir,
f. 1858.
með sonum sínum, sem voru á leiðinni að
verða þjóðkunnir menn báðir tveir.
Eggert Gat Ekki Hugsað í
ÞRENGSLUNUM!
Karl Olof segir að yfirleitt hafi samband
Eggerts og Sigvalda verið mjög gott, en
bætir við: „Einu sinni man ég þó að slettist
upp á vinskapinn. Það hljóp eitthvað í þá
báða, Eggert var dálítið bráðlyndur. Það
var út af því að Eggert fannst of þröngt
um sig í því litla herbergi, sem hann hafði
fengið til umráða í íbúð Sigvalda og Mar-
grétar í Reykjavík. Þarna varð hann að
búa, sofa og taka á móti gestum o.s.frv.,
og ég man að mamma hló að því að hann
sagðist ekki geta hugsað í svona þrengslum.
Þetta var árið 1925.“
Móðir mín hefur sagt eftirfarandi sögu
er kannski lýsir vel hvernig sambandi þeirra
bræðranna var háttað: Einhveiju sinni fóru
þeir bræður saman í dagferðalag. Það var
yndislegt veður þegar þeir lögðu af stað,
hiti og sólskin. Eggert var því í léttum sum-
arklæðnaði en Sigvaldi var í hlýjum, dálítið
þykkum fötum. Þegar fór að líða á daginn
fór að kólna og var orðið heldur hráslaga-
legt þegar þeir komu heim, og þá tók fólk
eftir því að þeir voru búnir að skipta um
föt. Eggert var kominn í þykku, hlýju fötin
en Sigvaldi í þunnu fötin!
Sjálfur hefur Eggert á skemmtilegan
hátt skrifað um dvöl sína á Ármúla: „Það
var gaman að heimsækja Sigvalda þessi ár.
Hann var hraustur og með afbrigðum sterk-
ur, einnig ágætur ferðamaður. Hann elskaði
náttúruna, blómin, lækina, hafið, fann sér
alltaf fallega laut, þar sem ilmur tijánna,
lyngsins og blómanna blandaðist saman, og
svo þegar setið var og spjallað, tók hann
upp úr vasanum bijóstsykur eða súkkulaði
og gæddi manni á, og kunni að njóta lífsins,
og fann alltaf einhver ráð til þess að láta
manni líða vel í návist sinni. Hann hafði
lifandi áhuga á þjóðmálum og menningar-
málum og fylgdist með öllu, er fram kom
í listum. Var sjálfur alltaf hlédrægur og
auðmjúkur gagnvart því, sem hann skapaði
í músík, stundum um of.“
„ErVerið Að
Kveðarímur?“
Magnús Helgason, forstjóri Hörpu,
kynntist Eggert úti í Þýskalandi skömmu
fyrir stríð, en Magnús var við nám í Berlín
1938-39. Þeir endurnýjuðu svo kunnings-
skapinn hér heima á stríðsárunum, og létu
þeir feðgar Helgi Magnússon og Magnús
Eggert í té stúdíó — eða „listasmiðju" eins
og Eggert íslenskaði það orð svo vel — í
fyrirtæki sínu. Má líka víða sjá í dagbókum
Eggerts að hann telur Magnús Helgason
einn sinn allra besta vin, en menn fengu
mjög misjafna dóma í dagbókum Eggerts!
Magnús kann margar skemmtilegar sög-
ur af þessum vini sínum. Ýmsar þeirra sýna
að Eggert hafði ekkert of mikið álit á
íslenskum starfsbræðrum sínum.
Einu sinni sem oftar kom Eggert heim
með Magnúsi. Er þeir höfðu rabbað saman
um hríð bað Eggert Magnús um að setja á
plötuspilarann einhverja fallega ítalska tón-
list. Magnús varð við því og'tók að spila
plötu með Stefáni Islandi, án þess að geta
um hver söngvarinn væri. Eggert hlustaði
með andakt um hríð en þegar hann hafði
áttað sig hver söngvarinn var, sagði hann:
„Ósköp er að heyra þetta, hvað gengur eig-
inlega á, er verið að kveða rímur eða hvað?“
Margar svipaðar sogur eru til af Eggert,
sögur er sýna að hann var lítið gefinn fyrir
að hrósa íslenskum söngvurum.
Guðmundur Jónsson söngvari kannast
aðspurður við að Eggert hafí verið spar á
hrós við aðra söngvara. Sjálfur segist Guð-
mundur þó hafa fengið hrós frá Eggert eitt
Myndin af Eggert, sem haldið hefur
verið fram, að Laxness hafi haft fyrir
sér þegar hann lýsti myndinni af Garð-
ari Hólm.
sinn. Það var á 65 ára afmæli Eggerts
1955 að haldin var samkoma í Gamla bíói
honum til heiðurs. Þar söng Guðmundur
„ísland ögrum skorið". Eggert kom til hans
á eftir og þakkaði honum innilega fyrir,
hrósaði söng hans og bætti svo við: „Ég
hefði ekki gert þetta mikið betur sjálfur!"
Fjármálin
Ekki er óeðlilegt að sú spurning vakni
hjá mörgum á hveiju Eggert hafi lifað.