Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1990, Blaðsíða 14

Mynd/Jose Luis Cuevas.
CHARLES CAUSLEY
6
Sjötti gesturinn segir fátt,
geislar af hughreystingu,
brosir af öryggi.
Hún hefur ekkert svart vegabréf í formi vínbeija,
eða vegabréfsáritun í formi sælgætis. Einungis
vöndul af hreinum þvotti. .
Treður honum hæversklega
inn í skápinn; leitar svo að óhreinu taui.
Talar í hálfum hljóðum við sjúkraliðann,
úr augsýn sjúklingsins, þar sem ekkert heyrist.
Kemur á slaginu eins og aðfallið.
Fer áður en stundin er liðin.
Sjúklingurinn virðist skynja návist hennar,
meira að segja eftir að hún er farin:
Uppistandandi
návist.
7
Sjöundi gesturinn
angar af kaupstaðarlykt.
Kemur iðulega að vini sínum
í fastasvefni: Þó enginn viti
hvort svefninn er látalæti eða ekki.
Honum er alveg sama; eigrar um deildina
í leit að nafnlausum, annarsflokks sjúklingum
sem enga heimsókn fá
og þykjast dorma
eða lesa reyfara.
Miskunnarlaust grefur hann upp eðli
alls ama og er fljótur að bregða fyrir sig
útþynntri visku á borð við:
„Ah! Þér á eftir að versna
áður en þú verður skárri.“
Tíu sjúkravitjanir
Fimm mínútum áður en bjallan setur punkt
aftan við heimsóknartímann opnar vinur hans áuga
eins og vekjaraklukka. Gesturinn lítur á úrið.
Það er markaðsdagur. Kráin er þá enn opin.
Hugrekkið þarf áfyllingu.
Árni Ibsen þýddi
1
Fyrst kemur kona í neonlýstri
dyggðarbrynju.
Látlaus skothríð alhliða brosa
til allra viðstaddra.
Hún splundrar voninni
í bijóstum sjúklinganna,
sem samstundis gera sér ljóst
að ómögulegt er að sigrast
á grimmilegri gæsku hennar.
Hún sýnir ótrúlegt hugrekki
andspænis mannlegri þjáningu!
Hún stendur stutt við, sem betur fer.
Þegar hún hefur öslað um deildina
eins og tundurspillir frá millistríðsárunum
með þjóðfánann við hún á Miðjarðarhafi,
snýr hún heim og heldur sig þar í viku
— lengur, ef heppnin er með —
illa brennd af eigin verðleikum.
2
Annar gestur kemur, spreðar um sig
guðfræðilegri depurð;
smellir skósólum þungt á gólf eins og fullfrískur
gammur
og útdeilir djúpfrystri von.
Sjúklingarnir stara á hann varir um sig,
flestir ennþá óvitandi um tilvist
himnaríkis, vítiselds, eða eilífðartóms.
Þeir taka enga áhættu
og meðtaka athygli hans
af illa duldu áhugaleysi,
ailir nema einn gamall maður, sem æpir
af nýbrýndu hatri:
„Burt með þig! Burt með þig!
Burt. . . burt. . . burt. . . burt. . .
Komdu þér
bara
burt!“
3
Sá þriðji dregur af kunnáttu mátt
úr máttlitlu brosandi fórnarlambinu
með því að upplýsa
hvernig bláklukkumar standi sig,
hve marga kettlinga kisa eignaðist
hvernig þakflísarnar flettust af búrþakinu,
og hvers vegna enginn hafi komið í heimsókn í hálfan
mánuð .
þar sem allir voru með kvef
og enginn þorði að bera smit
inn á spítalann.
Augu sjúklingsins
hemast. Hann hefur engan áhuga
á bláklukkum, kisu, þakflísum, kvefi.
Hann liggur flattur, næring í æð, andlitið
minnir á andlit Faróa sem búið er að grafa upp,
beinagrindin utan á húðinni,
en hugurinn skýr eins og kertaljós,
hann hefur bara áhuga á því sem er hér og nú
og hefur ekki löngun til að tala um neitt
nema núverandi hlutskipti.
Það er óheimilt.
4
Sá fjórði reynir að hressa
aldraða móður með Iéttum brönduram,
sem ógna líkt og sprengjuflísar.
„Þú verður bráðum farin að hlaupa um
eins og kálfur á vori,“ segir hann.
„Keppa í fótbolta og hvað eina.“
Hann lætur ekki fleiri kíló
af gifsi, keðjum, lyftibúnaði
eða lífshættulegar hækjur aftra sér.
„Ferð í höfrungahlaup fýrr en varir,“ segir hann.
„Syndir hundrað metrana í lauginni.“
Við þessa ótrúlegu spádóma
starir gamla konan óttaslegin
á sitt sjúka, sjúka afsprengi
og heldur að það hafi tapað glórunni —
Sú virðist því miður vera raunin.
5
Sá fimmti er risi úr sveitinni
fötin ilma af mjólk og töðu.
Hann tvístígur órór af einum nautsfæti
á annan, eins og til að forðast
að skjóta rótum í dauðhreinsuðu landslagi.
Annað veifið hvarfla augun skelfd
til hliðar, eins og uggandi um að hnjóta kannski
um viðkvæmt umræðuefni, eða að veggirnir
kynnu allt í einu að þrengja sér um hann.
Fingur hans — af stærð og lögun eins og græðisúra —
halda laust'um blómvönd,
hann kyssir konu sína varlega á kinn
— léttur barnskoss —
Situr síðan stífur og hreyfingarlaus í hálftíma
á pasturslitlum stól.
í lok heimsóknartímans
kemur hann dæsandi út,
deplar augum af létti út í öruggt loftið.
Það er ekki að sjá að hann skynji
rökkrið.
8
Áttundi gesturinn virðist margfalt
hrörlegri, sjúkari og máttfarnari en nokkur sjúklingur.
Andlit hans er eðalgrátt.
Hann skimar um með ævafornum augum
eins og frá hinum enda
tímans.
Það er sem hann hafi risið upp úr gröfinni
til að koma hérna fram.
Það fylgir honum keimur af hvítum blómum;
ber krampaðan svip af ögn notuðu líkklæði.
Með hægð réttir hann sjúklingnum
fullan poka af skotheldum
heimabökuðum smákökum,
og gegnheila náðartertu —
„Með kaffinu,"
eða svo þunglega ávaxtaskál
að hún virðist geta brotið glerfingurna á honum.
Sjúklingurinn hressist heil íifandi býsn
og þakkar honum ákafur, ekki fyrir ávextina,
eða kökuna,
heldur fyrir þá græðandi sjón
að sjá einhvern svo augljóslega verr haldinn
en hann er sjálfur. Hann kemst af hættusvæðinu;
og er á leið til bata.
9
Níundi gesturinn ér lífið.
10
Tíundi gesturinn
er yfirleitt ekki nefndur.
Charles Causley fæddist 1917 í Lauceston á Cornwall-skaga
og hefur búið þar nær óslitiö siðan. Hann stundaði margvísleg
störf á millistríðsárunum og var m.a. píanóleikari í danshljóm-
sveit. Á stríðsárunum var hann í breska flotanum og í dulmáls-
deild bresku leyniþjónustunnar. Eftir stríð var hann kennari i
heimabæ sínum uns hánn sneri sér alfarið að ritstörfum árið
1976. Hann hefur hlotið fjölda viðurkenninga fyrir Ijóðagerð
sína, m.a. gullmedaliu bresku krúnunnar 1967. Fyrsta Ijóðasaf-
nið hans var Hands to Dance, sem kom út 1951. A meðal
þekktustu bóka hans eru Union Street (1957), Johnny Alleluia
(1961), Underneath the Water (1967) og Figure of Eight (1969).
Þá hefur Causiey ort mikið af barnaljóðum og ritstýrt marg-
vislegum safnritum, einkum fyrir börn. Ljóðið sem hér er þýtt
er úr safninu Collected Poems 1971-1985. Tvö yrkisefni eru
öðrum fremur áberandi í skáldskap Causleys, annars vegar
látlaus frásagnarljóð byggð á erfiðri stríðsreynslu og hinsvegar
Ijóð um einstaklinga sem eru utanveltu við þrælskipulagt þjóðfé-
lagið, m.a. sérkennilega menn, börn, vandræðaunglinga, gamal-
menni og vangefna. Ljóð Causleys eru allajafna hefðbundin
og hefur hann öðrum fremur lagt rækt við ballöðuformiö, eink-
um þegar hann er að lýsa einstaklingum úr umhverfi sinu Og
verður þar oft spennandi togstreita milli frumstæðrar hefðar
og fágunar nútímaljóðsins. Við fyrstu sýn virðist Ijóðið hér að
ofan þvi ekki vera dæmigert Causley-ljóð en það á einungis
við um hið ytra form. Frásagnarmátinn hér er dæmigeröur fyr-
ir Causley. Þýð.