Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1971, Blaðsíða 21

TRIMM
Aðferð ti l að mæla þrek
Cooper læknir skokkar ásamt konu sinni.
Á þessum útmánuðum hafa
marg-ir skokkað sér tii ánægju
og lieilsubótar. Árangurinn fer
þó eftir þii, hvort lialdið er
áfiram, eða hvort úthaldið brest
ur. íslendingar hafa á síðari
tímum þótt lieJdur úthaldslitlir
við flest, sem þeir hafa tekið
sér fyrir liendur og mun nú
koma í ljós á næstu mánuðum,
livort trimmið verður annað og
meira en loftbóla, sem sprett-
ur upp og iijaðnar jafnharðan.
I>að er nokkurn veginn víst,
að engin æfing jafnast á við
skokk og hlaup, þegar mark-
miðið er að auka þreliið og
komast hjá að eyða í það alltof
löngum tima. Tiu eða fimmtán
min. nægja, enda er hægt að
fara T>/2—3 km á þeim tima eft-
ir æfingu og útlialdi livers og
eins. Miðað við þann tima, sem
fer í sjónvarpsgláp og ýmsa
vita þýðingarlausa hluti, getur
það naumast talizt mikið. í>rek
dvínar fljótt, en kemur ört upp
aftur, sé rétt að unnið. Margfr
spyrja: Hvers vegna skokk eða
lilaup? Er ekki nóg að ganga
og gera morgunlcikfimi. I>ví er
til að svara, að þrek þjálfast
þvi aðeins og vex að maður
mæðist. Benedikt Jakobsson
íþróttaþjáifari, sem mikið vann
að þessum málum, kallaði það
að setja vélina í gang. Ef mað
ur fær sig elcki móðan á æf-
ingu, fer vélin ekki í gang og
hæfileiki lungnanna til súrefn
istöku vex ekki.
Trimmæfingin liefur farið
eins og eldur í sinu meðal lióg
lífisfólks á Vesturlöndum, sem
lirokkið hefur upp úr liæginda
stólunum við sífellt auknar
andlátsfréttir af völdum krans
æðastíflu.
Einn þeirra, sem ekki láta
duga að lialda sjálfum sér í
formi er bandarískur læknir að
nafni Hardy Cooper. Á háskóla
árum sinum var Cooper með
liinum liairðskeyttari millivega-
iengdalilaupurum heimsins;
liann átti 4 min og 30 sek í míl-
unni, en það er betri tími en
hlaupastjarnan Gunther Hágg
náði nokkru sinni. Að loknu
pröfi lagði Cooper niður æfing
ar og þyngdist mjög fljótt til
muna. Jafnframt dvínaði þrek
hans svo, að eftir 3 minútur á
sjósldðum, var hann að þrotum
kominn og kastaði upp. Sýnir
þetta, að takmarkaðan tima býr
að gamalli æfingu.
Cooper sá, að ekki mátti við
svo búið standa. Hann tók sig
á, hóf að létta sig aftur með
trimini og gerðist frömuður þar
vestra í því, sem hann nefnir
„Aerobics“, og merkir að lifa
undir beru iofti, eða eittlivað
á þá leið. Síðan liefur orðið
einnig fengið þá merkingu að
tákna „hæfileika likamans til
aukinnar súrefnisupptöku og
súrefnisnotkunar.“ I>að tákn-
ar með öðrum orðum hressilega
æfingn eða trimm, sem setur
vélina í gang eins og ÍBenedikt
Jakobsson orðaði það; fær
hjartað til að taka sprett og
hmgun til að mæðast.
Súref n isupptaka limgnanna
ræður úrslitmn imi afkastagetu
vöðvanna. Aðeins regluleg æf-
ing, minnst þrisvar í viku, get-
ur aukið þennan hæfileika, en
með hóglifi og aðgerðaleysi
di'ínar hann mjög l'ljótt. En
hver-er mælikvai'ðinn? Hvenær
telst þrelcið nægiiegt, gott eða
ágætt?
Cooper læknir hefur með at
hugunum síniun komizt að nið
urstöðu um það. Upphaflega
gerði liami tilraunir á lierraönn
um í skóla flughersins í San
Antonio. Þar notaði hann 12
mínútna lvlaup sem grimdvallar
próf, en slíku prófi mælir
hann nú aðeins með fyTÍr menn
undir þritugsaldi'i. Ef maður
keinst ekki mílu (1,6 km) á
þessum tíma, telst þrekástand-
ið „mjög lólegt“. Vegi maður
70 kg, er súrefnisbruninn hm-
an við 2 lítra á mínútu og það
hefur einfaldlega í för með sér,
að allt lithald skortir.
Setjum svo í annam stað, að
maður komist slétta 2 km á 12
mínútum, er þrekið samkvæmt
mælikvarða Coopers talið „lé-
Iégt“. Til að fá einltunnina
„sæmilegt“ vorður maður að
komast hálfa aðra mílu, 2,4 lun,
eða fast að því á 12 mlnútum.
Einkunnin „gott“ gildir fyrir
vegalengd, sem nemur 2,4
—2,8 km á 12 mín. En hvaða
vegalengd sem er yfir 2,8 km,
fær einkuninna „ágætt“. Atliug
um ögn betur þeinnan hraða.
Be/.tu millivegalengdalilaup-
arar okkar lilaupa 3 km vel
undir 9 mínútum. Séu þeir
lilaupnir á 9 mínútum sléttum,
sem er ágætur tími, varður með
al hraðinn á hverja 100 metra
18 sek sléttar. Má segja, að
það sé nokkuð drjúgur liraði
og óralangt ofan við það mark
sem liklegt er að venjulegur
trinunai-i setji sér. Tökum til
samanburðar þann hraða, sem
til þess þarf að ná ágætiseink-
unn í þoli, þ.e. 2,8 km á 12
mín. Til þess þarf meðal-
liraða, sem nemur 25,7 sek á
liverja 100 metra. Til að merja
í þann flokk, sem Cooper gef-
ur „gott“, þarf að komast 2,4
km, en það er meðalliraði upp
á 30 sek á 100 metra. Varla get
ur það talist mikið.
Jíýlega var í bandarisku
blaði grein um Cooper og starf
semi lians. Þar segir, að Coop-
er hafi undrazt mjög, llive marg
ir hinna migu og liraustlegu
flugmanna hersins komust ekki
nieira en 2 km á 12 mímitum
og fengu þar af leiðandi eink-
unnina „lélegt.“ Til að ráða lvót
á því, kom læknirinn sér upp
asfingakerfi því, sem áður er
nefnt. Tólf mínútna mælikvarð-
ann liefur hann þó aðeins not-
að .á tiltölulega unga menn og
viðurkennir, að það hafi verið
mistök í fyrstu að láta eitt yfir
alla ganga án tilliís til aldurs.
Cooper gaf æfingakeifi sitt
út í bók, sem ber sama lieiti,
Aerobics. Hann liafði selt 2
milljónir eintaka af henni, þeg-
ar liann gaf út aðra, The New
Aerobics. Þar beinir liann sann
færingarkraíti sínum að eldri
konum. Telur liann, að þær
geti lialdið lífsmagni og góðu
útliti miklu lengur en almennt
gerist. Æfingamar flokkar
hann eftir því, liversu áhrifa-
miklar þær eru til þess að
auka 'súrefnisupptöku líkamans
Álirifamest eru hlaup og skokk
þar na>st sund, lijólreiðar og
lilaup á staðnum. Siðan hand-
bolti, körfubolti og fleiri þess
hátiiar leikir og síðan ganga.
Sá sem ætlar að hafa Aero-
bics-kerfi Coopers að leiðar-
ljósi, verður að fá 30 stig á
viku, samkvæmt mælikvarða
læknisins. Það er hægt með því
að ganga 4,8 km finmi sinnum
á viku á 41 mín, eða með því
að synda 630 inetra á 15 mínút
um fimm sinnum í viku, eða
með því að hlaupa mílu (1,6
km) á 8 mínútum tvisvar í viku.
Reglan er sú, að engin hlaup
eigi sér stað fy'rstu 6 vikur æf-
ingatímans, nema maður sé und
ir þrítugu. Söniuleiðis hefur
Cooper komizt að niðurstöðu
um æfingakerfi fyrir eldri ald
ursflokka karla og kvenna og
þar er notuð önnur viðmiðun.
í stað þess að miða við 12 mín-
útur, er markmiðið að komast
2,4 km án tillits til liraða.
Cooper leggur áherzlu á að
fara varlega af stað. Sé mað-
ur komimi yfir þrítugt, telur
hann óráðlegt að hef ja æfinga-
prógram nema fara fyrst í
læknisskoðun og fá rafrit af
hjarta. Py>rir aldursflokkinn 41
árs til 59 verður að taka raf-
rit í hvíld og amiað meðan á
æfingunni stendur. Ennþá meiri
varfærni ber að sýna, sé mað-
ur komimn yfir sextugt.
Cooper teliur að einn af hverj
um fimm Bandarikjamönnum
hafi nægilegt þrek og gæti það
virzt furðu góð útkoma í landi
þar sem bílar liafa verið sjálf-
sagðir hlutir svo lengi. Lík-
legt má telja, að mjög lág
hundraðstala íslendinga hafi
nægilegt þrek, enda kom það í
ljós við þrekmælingar um árið,
að tvitugir og þrítugir menn
höfðu þrek sem eðlilegt þótti
að sextugir og sjötugir menn
liefðu.
„Ég stunda fyrirbyggj-
andi aðgerðir“ segir Cooper,
enda er mönnum orðið ljóst að
eitthvað verður að gera til móts
við hóglífið, lireyfingarleysið, of
átið, reyiiingarnar og streituna.
Saman valda þessi menning-
areinkenni siauknum dauðsföll
um og vlrðist svo sem menn
hrynji síféllt yngri niður af
þessum sökum. Cooper liefur
sett á stafn lieilsuræktarstöð í
útliverfi Ðallas. Þar eru tvær
lilaupabrautir og stór sund
laug. Sjálfur er Cooper önnam
kafinn maður, en lætur enga
viku liða svo, að hann hafi
ekki hlaupið f jórum eða fimm
sinnum í 20 mínútar. Nokkurn
hluta Jæss sem Cooper hley'pur
fylgir kona hans lionum eftir.
Eftir þvi sem bezt er vitað,
munu 8 milljónir Bandaríkja
manna trimma eftir kerfi Coop-
ers, en það svarar til þess, að
8 þúsund íslendingar æfi áð
staöaldri. Líkiegt má teija, að
talsvert vanti upp á að svo sé,
]>ví miður, þrátt fyrir mikinn
áhuga upp á slðkastið.
virði. Mér fannst þeir lítilfjör-
leg óperettuhljómlist. En þá
var ég skyndilega beðinn að
ileikia þá inn á iMjómplötiu með
Eugene Ormandy í Phila-
delphiu. Ég þvertók fyrir þetta
lengi, en að lokum fékk konan
min mig til að hefjast handa.
Ég komisit þá að þvi að verkin
höfðu verið gerð ómerfdleg í
fluitininigi, en vonu það raunveru
lega alls ekki. Þarna var hið
hreina, næstum saklausá hjarta
Norðmannsins, sem hafði djúpa
tilfinningu fyrir hljómfegurð
og framsetningu og túlkaði til-
finningar sínar af snilld á sinn
11. apritt 1971
feimnislega og hiédræga hátt.
Ég varð skyndilega mjög gagn-
tekinn af þessari hljómlist og
í hvert sinn er ég flyt hana,
reyni ég að túlka hana á ein-
faldari hátt. Þessi hljómlist hef
ur verið misnotuð af ljóðskáld-
um og það gerir mér mjög
gramt í geði. Það eru atltaf
þessir hæfileikasnauðu piltar,
sem rangsnúa henni eftir eig-
in geðþótta. Á þessu græða
þeir á tá og fingri — en hinn
upprunalegi höfundur situr
slippur og snauður. Þetta
krefst engra hæfileika og er
þvi andstyggilegt. Þegar ég
var sex ára voru íraanlkur
minar og frændur vön að segja:
„Leiktu nú þetta verk eftir
Beefhoven eða Mozart með
mairzurka h'ljómifallli." Ég lét
ekki á mér standa og fékk
súkkulaði að launum. Þá vildu
þau heyra verkið sem vals eða
pólskan dans og ég fékk meira
súkkulaði.
Það er ekkert tónverk til,
sem ekki má útsetja sem dans-
hljómlist, allt frá 9 synföniu
Beethovens til Matthíasar-
Passíunnar eftir Bach. Ég get
leikið ógryinni atf vöfeum, pólsik-
um dönsium, möl'sium og pol!k-
um. Hvað sem uim er beðið. En
að sjáQifsögðiu vil ég fá súklkulaði
að launum. Ég býst við, að ég
sé eiins og ég er og hugsi eins
og ég gieri, vegna þess að ég
elska lifið og mannúðina svo
imjög. Ég er ef til vil ham-
ingjusamasti maður, sem ég hef
mokkm si'nini kynnzt. Ekki
vegna þess, að ég er heilbrigð-
ur, lifi hamingjusömu fjöl-
skyldulifi og hef ekki lengur
áhyggjur af peningum.
Ég var eitt sinn í miklum
peningaerfiðleikum. Ég hafði
ekki þak yfir höfuðið og var
hungraður mánuðum saman. Ég
var stórskuldugur og svaf eltká
af áhyggjum. Ég var ein.staik-
'liega óheppinn i ástajmáiium
og átti við hættulega sjúkdóma
að etja. Já, ég hef ýmsa erfið
leika að baki, en ég hef aldrei
hætt að elska lifið. Lifið kem-
ur að innan og er ekki bundið
eignum þúnum eða umhverfi.
Ég væri fullkomlega ham-
ingjusamur innra með mér í
fangelsi eða deyjandi á sjúkra-
húsi, af þvi að ég er hamingjii-
samur að eðhsfarf. Þvi getur
enginn rænt mig. Enginn getar
svipt þig þvi, sem þinn Innri
maður hef ur að geyma.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 21