Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1971, Blaðsíða 10

Brauðmót frá 1881 með áletruninni: „Guð blessi brauðið vort
að eilífu“ og- „Gef oss í dag vort daglegt brauð“. Var þrýsfc á
iwttbrauðsdeig tii liátiðabrigða. Hangir á vegg í búrinu i Arbæ,
Árbæjarsafni.
l»orbjörg Bergniann a ein
árum.
Andi sá, sem ríkir á skrif-
stofum Fordverksmiðjaima, er
ednstæður innan bílaiðnaðar-
ins. Starfsmönnum þykir það
sldpa fyrirtældnu skör ofar
keppinautunum, sem aiiir liafa
yfir sér aðráðna og fastlaim-
aða stjómendur, að „ósvUdnn
og sprelllifandi“ maður að
nafni Henry Ford, skuli vera
þar tU staðar. Undirmenn
Fords hafa það g-jaman á orði,
að „vélin okkar getur runnið
upp að flugstöðvarbygging-
unni og út stigið hr. Henry
Ford. f*að getur hr. General
Motors liins vegar ekki.“
En fyrirtækið á Henry Ford
öðrirni, meira að þakka, en
nafnið eitt. I>að er haim, seni
stjórnar þessu risafyrirtæki.
Og stjórnar þvl að eigin geð-
þótta.
Ford er maður skjótráður,
tilfiimingaríkur og vingjam
legur. En haim á það einnig
til að vera á verði, kuldaleg-
ur í viðmóti og jafnvel allt að
því ruddalegur. Hann er að
jafnaði tiilitssamur áheyiandi
og góður hlustandi, en á það
einnig til að húðskamma ein-
hvem helztu ráðgjafa siima og
samstarfsmaima á miðjum
fundi franuni fyrir öll-
um, remia síðan augum um sal
inn og skipa liinuni að segja
til um J»að, livort J>eir séu sér
sammála eða ekki.
Henry Ford, J>essi erfingi
að dæmigerðum amerískuna
iðnaði, er að niörgu leyti ólik-
ur maður afa sinimi og alnafno,
er stofnaði og kom fótmium
undir J»etta tröllvaxna fyrir-
tæki. Sagt var um Heniry
gamla, að hann liefði alla tið
verið bezti bifvélavirkiim I
fyrirtækinu. Sonarsonur hana
þekkir hins vegar tæpast
skrúflykil frá rörtöng. Hann
liefur að vísu glöggt og öruggt
auga fyrir útliti bifreiða, enda
maðurinn ekki rikur að ástæðu
lausu, en suma fyrrmn sara
starfsmemi hans rennir í grun,
að hann kæri sig ekld jafnmik
ið mn bila og J>að, er Jæini við-
kemur og virðast kann, og
liefði líkast til komizt fullt
ems vel af, J>ótt liann hefðl
starfað við það að gera
hnappagöt. I>ó bendir John
Davis, fyrrum sölustjóri Fords
og gamall vinur beggja, afana
og sonarsonarins, á eitt sláaiidi
einkenni, er sé J>eiin báðura
sameiginlegt. „Uykilliim að
þeim báðum tveimur, Henry og
gamla manninum," segir Davis,
„er ósamkvæmni J>eirTa. I>eir
oru lireinrælctuð kamelljón."
Henry annar er vínjækkjarl
mikill og ekki getur betri mat
í bílaiðnaðinum, en borinn er
á borð fyrir samstarfsmeim
lians. Sjálfur nærist liann iiiiui
vegar oftlega við nokkra ein-
falda liamborgai-a, löðrandi I
tómatsósu. Hann er álíka harð-
innar hafði fyrirtækið um-
fangsmikla verzlun og fisk-
verkun undir Hamrinum á
sjávarkambinátm. Var báta-
bryggja þar útaf.
Eftir að Pétur J. Thorsteins-
son lagði eignir sínar í félag
með öðrum, árið 1908, réðst
Sigfús í að kaupa sér myndar-
legt hús að Strandgötu 26, þar
sem nú er Hafnarfjarðarbíó,
og setti hann þar upp verzl-
un með matvöru og álnavöru.
Sigfúsi Bergmann er svo lýst,
að hann hafi verið fyrirmann-
legur maður og skörulegur, við
ræðugóður, ábyggilegur og
hjálpsamur. ITann lét kirkju-
og bindindismál mjög til sín
taka og valdist til margra trún
aðarstarfa í Hafnarfirði. Bæj-
arfulltrúi var hann 1908—16.
Þorbjörg og Sigfús höfðu
eignast þrjár dætur barna,
Hrefnu, f. 1901, Huldu, f. 1903
og Auði, f. 1907. Bjó fjölskyld-
an á tveimur efri hæðum húss-
ins að Strandgötu 26. Var heim
Uið fallegt og ríkmannlegt á
þeirra tima mælikvarða og eft-
irminnilegt þeim, er þangað
komu, ekki sízt vegna augljósr
ar ræktarsemi Þorbjargar við
fornan menningararf þjóðar-
innar, því að munum, sem hún
safnaði, raðaði hún á hiliur í
dyngju sinni, en fraimMiðar
hillnanna voru haglega út-
skornar rúmfjalir. Á veggjun-
um héngu veggábreiður, sem
hún hafði saumað. Lagði hún
mikla vinnu í að sauma eftir
mynztrum, sem hún tók upp í
Þjóðminjasafninu.
Um minjasafn Þorbjargar
kemst vinkona hennar,
Viktoría Bjai-nadóttir, stóriega
vel að orði í minningargrein
um hana í Hlín, 1954, en þar
segir m.a.: „Listin lifir með
manninum á hverjum tíma og
nýtur sín bezt, þegar hún er
ósnortin og persóniuleiki ein-
staklingsins fær að koma frarrt.
Einmitt það ein'kenndi ýmsa
gamla, islenzka muni og Þor-
björg hafði glöggt auga fyrir
slíku.“
Árið 1918 syrti snögglega I
álinn fyrir Þorbjörgu, því að
það ár lézt maður hennar úr
spönsku veikinni. Varð nú
skammt stórra högga í milii,
því að 1920 dó elzta dóttirin,
Hrefna, og tveimur árum sið-
ar sú yngsta, Auður.
Eftir dauða manns síns flutt-
ist Þorbjörg úr ibúð siruni í
aðra minni á neðri hæð húss
síns, en leigði húsið út að öðru
leyti, einnig verzlunarhúsnséð-
ið. Setti hún upp verzlun í við-
byggingu við húsið, útibú frá
Haraldarbúð i Reykjavík og
verZlaði þar, unz hún fluttist
til Reykjavikur 1930 til
Huldu, dóttur sinnar og
manns hennar, Einars Sveins-
sonar, múrarameistara. Bjö
hún i sambýli við þau og böm
þeirra fjögur, unz hún lézt 14.
mai 1952.
Viktoría Bjarnadóttir seg-
ir svo í fyrrnefndri grein:
„Nærri má geta, hve þungur
harmur hennar hefur verið við
missi manns síns og dætra, en
hún hafði orð á þvi við mig, að
sér fyndist hún hafa eins vel
og hugsanlegt væri fengið bætt
ar upp þær raunir, sem á und-
an voru gengnar. Slík ummæli
tala sínu máli um hvernig ást-
vinirnir reyndust henni.“
Fyrir dauða sinn bað
Þorbjörg um að safn sitt dreifð
ist ekki, en fyrst og fremst að
ekkert af því færi úr iandi.
Dóttir hennar og tengdasonur
færðu Reykvíkingafélaginu
safnið að gjöf nokkrum mán-
uðum eftir dauða Þorbjargar.
Síðan gaf félagið það minja-
safninu hálfu sjötta ári síðar,
og er það ekki í eina skiptið,
sem Reykvíkingafélagið hefur
reynzt minjasafninu lyftistöng.
Gamli Ford í gömlum Ford. Henry Ford hinn fyrsti ásamt konu
sinni og sonarsyni, Henry Ford, núverandi forstjóra Fordverk-
smiðjanna. Myndin er tekin 1946. Farartækið er eiim fyrsti Ford-
inn og sýnist lítið meira en smávegis viðbót við reiöhjól.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
11. aprúl 1971