Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1971, Blaðsíða 6

ÓBOÐNIR
GESTIR í
KARASJOK
Eftir Per Hansson. — Síðari hlutL
Þeir skemmtu sér
við
að brenna húsin
Þrisvar sinnum hafði
Kirsten hjálpað flýjandi föng-
um, og þrisvar sinnum hafði
guð séð um að sporhundarnir
töpuðu lyktarskyninu þegar
þeir snuðruðu við hús hennar.
En hún hugsaði sem svo, að
ekki væri hægt að setjast klof-
vega á girðingastaur og síðan
kref jast þess af drottni, að mað
ur kæmist lifandi yfir flúð-
irnar i Stórafossi.
En pilturinn var um kyrrt í
kofanum, sem hann hafði gert
sér úr kvistum og greinum,
laufi og mosa, i marga daga án
þess að nokkur kæmi að sækja
hann.
Hann var svo grunlaus, að
hann taiaði lika við annað fólk
úr nágrenninu, og það óttaðist
Kirsten.
Hún hafði heyrt bónda
nokkurn segja, að ef hann sæi
flóttafanga, mundi hann ekki
gefa sér tlma til að ljúka mál-
tíð áður en hann tilkynnti það
Þjóðverjunum og lénsmannin-
um. Bóndinn sagði þetta ekki
af því að hann væri vondur
maður, heldur sökum þess að
hann vildi ekki deyja og láta
fjölskylduna lenda í fangabúð
um vegna eins fanga. Þessi
maður fór á samkomur i bæna-
húsinu og sótti allar guðsþjón-
ustur i kirkjunni, en þar sem
hann talaði þannig, skildi
Kirsten, að hann treysti samt
sem áður ekki alveg á guð.
Það var ekki mikið, sem
Kirsten gat gert til að koma í
veg fyrir að Serbinn fyndist,
en hún kom því þó þannig fyr-
ir, að hún þurfti ekki að fara
út að kjarrinu með matinn.
Hún hengdi smjörlíkiskassa á
húsvegginsn og fyllti hann
kjöti, fiski, smjöri og brauði,
og pilturinn læddist heim á
nætumar og sótti matvælin.
Flóttamaðurinn var i kjarr-
inu í rúma tíu sólarhringa áð-
ur en hann bjóst til að halda
til Sviþjóðar.
Hann kom til Suosjavrre, sjö
til átta mílna leið frá Kara-
sjok. Þair rakst Serbinn á Norð
mann, sem sagði til hans hjá
yfirvöldunum. Fáeinum dögum
síðar var pilturinn með gömlu
augun kominn aftur til Kirke-
sted.
1 búðunum var hann bund
inn við furutré og barinn lengi,
og svo gráðugir voru þeir í
nöfn hjálparmanna hans á flótt
anum, að þeir héldu áfram að
berja þangað til hann dó.
Kirsten frétti hjá einum
þýzku hefrmannanma, sem heim-
sóttu hana, að þeir hefðu hand
tekið strokufanga.
Hún taldi, að þetta væri
drengurinn, bað fyriir honum
og bjó sig sjálf undir að sjá
fjöllin, skóginn og ána í sið-
asta sinn.
En dagamir liðu sem fyrr,
og þá vissi hún, að pilturinn
hafði dáið án þess að segja
neitt um hana og hitt fólkði á
Svinengbæjunum.
Serbunum hafði aldrei tek-
izt að gera grein fyrir hvers
vegna þeir höfðu einmitt bar-
ið að dyrum hjá henni þessar
nætur, og Kirsten fann ekki
heldur neina fullnægjandi
skýringu á þeirri gátu. Undir
öllum kringumstæðum var þó
eðlilegast að flýjandi fangar
leituðu upp dalinn til Svineng.
Þjóðverjamir héldu sig að
mestu hinumegin árinnar, og
einhverjir Serbanna höfðu trú
lega á einn eða annan háitt fienig
ið upplýsingar um hvar konan
með hvita pokann bjó.
Hún talaði aldrei um flótta-
mennina, svo hún hafði engan
til að bera málið undir, og
brátt hætti hún að velta því
fyrir sér hvers vegna þeir
hefðu komið til hennar og beð-
ið um hjálp.
Hún leit á það sem guðs
vilja, og í ritningunni var tal-
að um órannsakanlega vegi
drottins.
En hvað ég er heimsk, hugs-
aði hún. — Hér sit ég og vænti
skýringa á öllu mögulegu, eins
og guð eigi að gera mér reikn-
ingsskil fyrir gerðum sínum.
Það er svo heimskulegt, að ég
gæti alveg eins kallað yfir ána
til Haldefjails og beðið það að
flytja sig til Kautokeino, svo
það stæði ekki þama og
skvggði á fyrstu sólardag-
ariá eftir skammdegið.
Þetta haust sá hún ekki, að
skógurinn kringum húsið var
sem morgunroði og sólsetur
himinsins. Hún sá aðeins sár-
svanga og tötralega rnenn,
hvort sem hún var á Blóðveg-
inum eða vann við eldhúsborð-
ið eða lá i rúminu í svefnher-
berginu.
Og hún fann ekki bara til
angurværðar eins og undanfar
in ár þegar ískaldir vindar
skófu trén nakin, heldur var
hún altekin kveljandi sorg
morgunin, sem greinarnar
stóðu blaðlausar og þurrar.
Hún vissi, að frostið og
skammdegið myndu ganga í lið
með morðingjunum í fanga-
búðunum á Kirkested . . .
Eftir því, sem vikumar liðu,
höfðu íbúarnir séð fangalest-
ina minnka, þegar hún gekk
milli búðanna og vinnustað-
anna, og nú komu kuldasár og
kal í viðbót við hungrið og
kvalirnar.
Serbarnir höfðu bundið tré-
sóla og strigapoka á fætuma
með snæri og vafið tuskuræfl-
um um fótleggina. Jakkam
ir og buxumar voru gegnslit-
in og rifin, og af því að marg-
ir höfðu ekki annað en tau-
ræmur til að vefja utan um
hendurnar, festist húðin í lóf-
unum við verkfærin og hrufl-
aðist af.
Þeir, sem kalnir voru á fót-
um, höltruðu í fangalestinni á
frumstæðum hækjum, og hvert
skmef á svefflögðum vegimium
gat táknað dauðann. Þeir
máttu ekki, máttu ekki detta.
Því um leið og það skeði, réð-
ist varðmaður á fangann og
barði hann með byssuskeftinu.
Dag nokkum í lok nóvember
varð Kirsten að kynda þar til
ofninn var rauðglóandi. Frost-
harksm var svo mikil, að það
brakaði í veggjunum, og á
himninum sá hún norðurljósin
flögra og hlykkja sig eins og
illir höggormar.
Hún hafði enga matarlyst og
saumurinn á húfunni, sem hún
var að búa til, varð allur
skakkur.
Hvort sem hún hafði augun
lokuð eða opin, sá hún fyrir
sér fangana með tuskuræfla
um fætur og hendur, sem voru
döfekblá aif kulda.
Kirsten hætti að sauma. Hún
bjó til tnarga smápakka með
kjöti og fiski og hélt niður ísi-
lagða ána á skíðasleða.
Þegar hún kom út á merk-
urnar við Blóðveginn, leit hún
hvorki til hægri né vinstri.
Hún lét bara pakkana detta úr
pokanum á sleðanum svo þeir
lágu í langri röð að baki
henni.
Þjóðverji rakst á Kirsten og
neyddi hana til að tina upp
pakkana, sem fangamir
höfðu ekki náð að gripa.

er vön að þramma í snjónum.
Kirsten heima í Karasjok. Hún
1*
ÍHÍ ; |
g V‘-V-'-V* ■
I "x .; .t. ^ j||f j
f
Bamm beimdi byssusitingmum
að brjósti hennar, en hún lagði
skinnvettlinginn yfir glamp-
andi stálið og sagði við hann:
„Ef þú ert lika svangur eins
og fangamir, skaltu borða kjöt
ið.“ Þeir gátu nú gert við hana
það sem þeim sýndist. En varð
maðurinn ýtti henni burt og
hún fór án þess að lita um öxl.
En bak við næstu bugðu
dreifði hún afganginum af mat-
arpökkunum og hélt síðan í átt
til byggðarinnar.
1 hvert sinn sem hún dró
andann, sveið hana í nasahol-
urnar af frostinu og hún lagði
mikia krafta í að komast heim
í hlýtt húsið sem skjótast. Þeg-
ar hún var komin um það bil
hálfa leið, heyrði hún vélar-
hljóð á bak við sig. Kirsten
lyfti skíðasleðanum yfir vegar-
brúnina og kom sér fyrir bak
við skógarhól. En hljóðið kom
ekki nær.
Hún sá, að vörubíllinn hafði
stanzað spölkom í burtu, og
hún sá tvo hermenn kasta frost
bitnum og meðvitundarlausum
og látnum föngum eins og trjá-
bolum af vörupallinum og út
fyrir veginn.
Kirsten vissi, að stórgrýtt
urð var þar, sem beinaberir
likamirnir féllu ...
Fangalestin, sem dróst milli
búðanna og skógarins og Blóð-
vegarins, var nú minni en helm
ingur þess, sem hún hafði ver-
ið nokkrum mánuðum áður.
Já, þeir sem oft sáu mennina
staulast riðandi fram og aftur
við óp og barsmíð, gátu stað-
fest, að tala Júgóslavanna
minnkaði dag frá degi.
f byrjun desember 1942 var
vegavinnunni hætt.
Jafnvel yfirforinginn hafði
komizt að þeirri niðurstöðu, að
sjúkir og máttvana fangamir
gætu ekki áorkað meiru í ís og
metersdjúpu frostlagi, og hann
vildi hlífa hermönnunum við
áreynslunni að standa vörð í
þessum hræðilega kulda.
Aðeins á sögunarplássinu
var unnið jafnt sem fyrr til að
útvega eldivið í ofna Þjóðverj-
anna.
Meðan svipuhöggin dundu á
Serbunum, drógu þeir hlass eft
ir hlass á stórum sleða til
bragga og hertekinna íveru-
húsa, og sennilega hefur það
verið þessi fangahópur, sem
íbúar Karasjok sáu síðast til.
Eins og venja var á veturna,
létu flökku-Samar hunda sina
ganga lausa milli húsa og girð-
inga á Kirkested.
Urrandi og geltandi þutu
hundamir þrjátíu eða fjörutíu
í hóp um þorpið og brekkurn-
ar hjá sjúkraskýlinu, og hvað
eftir annað hafði forstöðu-
konan kvartað yfir því, að
hundarnir gerðu sjúklingunum
ónæði. Loks ákvað lénsmaður-
inn, að skjóta skyldi tvö villt-
ustu dýrin.
Starfsmaður hans valdi úr
tvo stærstu hundana. Annar
þeirra féll fyrir fyrsta skot-
inu, en hinn hörfaði í áttina að
sögunarplássinu mikið særður.
Startfsimaðurinin kocmst ekki í
slkotfæri við ihundinin aftur fyrr
en hanm var kominn alveg nið-
ur á ísinm rétt hjá föngunum.
Um leið og hundurinn féll
dauður niður, köstuðu Serb-
amir sér yfir hann.
Þýzku varðmennirnir öskr-
uðu, en hinir banhungruðu
menn fengu stuttan frest með-
an starfsmaðurinn fór til her-
mannanna til að gefa skýringu
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
11. apríl 1971