Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1971, Blaðsíða 17

og neimm ninna, tok non I
hönd bróður síns og sagði:
„Það er orðið langt síðan þú
sóttir mig til Lakselv á rauða
klárnum."
Johannes kinkaðí kolli, en
leit ekki augnablik af brenn-
andi bænum.
Kirsten sá hús sitt hrynja
saman og hún hugsaði um alla
þá fallegu hluti, sem hún hafði
fengið þessi ár sem hún hafði
stundað þjónustustörf.
Svo hugsaði hún um það
hversu lítils virði það væri, allt
þetta jarðneska góss, sem eld-
urimin nú eyddi. Á augnabliki
var það horfið, og um leið
hafði það ekkert gildi fyr-
ir hana. En þegar hún sá var-
ir bróður síns skjálfa, náði
gráturinn tökum á henni. Það
var svo djúp sorg og vonleysi
í andliti Johannesar, að hún
spennti greipar og bað til guðs,
að hún myndi aldrei hata Þjóð
verjana.
Kirsten beindi augunum til
Kirkested og sá reykskýin
stíga upp fi'á dalbotninum.
Nú hafði hún séð nóg og grát
ið nóg og langaði til hópsins
hinum megin fjallsins.
Þegar Johantnes löks sneri
bakinu við brennandi rústum
ættarsetursins, fylgdi hún i
spor hans róleg í sinni.
Svipmynd
Framh. af bls. 11
tvö gervi að bregða sér í; þá
gerist liann ýmist úthverfur
ellegar hlédrægur. Hann er
annálaður gleðimaður, enda
þótt liann sjálfur vilji draga
úr þeini orðrómi og telji hann
ýktan. I vitali við vikublaðið
Time, komst liann svo að orði,
að orð hans sem gleðimanns og
veizluljóns, væri „dálítið á
sandi byggt. Mér þykir gott að
skemmta mér og fyrir kennu'
stundum, að ég rekst á það
fólk, sem nefnt er glaumfólk,
og sjáist ég í fylgd með því
er eítir niér tekið. Þannig
stendur á þessu. Svo kemst
þetta í eitthvert Iielvítis blaðið
eða tímaritið eins og til dæm-
is þitt.“
Saint sem áður verður lieirri
staðreynd ekki liaggað, að
liann óð eitt sinn í fararbroddi
hljómsveitar, sem lék aí full-
uin krafti „When the Saints Go
Marching In,“ seint um kvöld
yfir sundlaug á liátíðaliöldum í
Southampton. Nú stiindar liann
veizlur með fólki á borð við
Zsa Zsa Gabor, Stavros Niarc-
hos (fyrrum eiginmann Char-
lotte, dóttur Fords) og Carlos-
Hugo de Bourbon, Spánar-
prinsi, sem Ford kallar íuT
sögn .lack Ilaniels. „Frank
Sinatra söng í veizlunni á tutt-
ugasía og fyrsta afmælisdaginn
minn,“ segir Ford, „svo ég er
lniinn að þekkja liann lengi.
En liann var ekld svona þekkt-
ur þá, hann var bara söngvari
í hljómsveit.“
Ford gætir einkalifs síns og
fjölskyidu sinnar afar vel.
Hann umgengst ekki samstarfs
menn sina utan vinnu, né lield-
ur aðra höfðingja í bílaiðnað-
inum. Fordmenn eru þó fylli-
lega sáttir við það fyrirkomu-
lag. I>eir eru sízt áfjáðir í það
a8 drekka með luisbóndanum,
vegna hinna óútreiknanlegu
skapsmuna lians. Ford liefur
af því gaman að ferðast um
Evrópu og gerir það að
minnsta kosti f jórum sinnum á
ári — cinkiim vegna þess, að
þar þekkist liann eltki á göt-
um úti og þjónar flykkjast
ekki eins um liann og stjana
við liann og heima í Bandaríkj-
iiniim. Einn fyrrum undirmað-
ur lians segir, að í honum sé
dálitið varnareðli, liann sé allt-
af á verði, vegna þess, að ár-
um sarnan hafi hann verið ein-
göngu umkringdur fólki, „sem
var að reyna að selja lionum
hluti.“
Hvað snertir hlédrægni og
varúð Fords, liá fær jafnvel
fjölskylda lians (dætur lians
Cliarlotte og Anne Uzielli og
tuttugu og eins árs gamall son-
ur hans, Edsel, sem nemur við-
skiptafræði við Massachusetts‘
Babson Institute) að kenna á
henni. Hann sagði dætrum sín-
um ekki af fyrirluigaðri gift-
ingu sinni og annarrar konu
sinnar, Christinu, fyrr en sólar
liring áður en liún átti sér stað.
Hann liitti Christinu, fráskilda
ítalska ljósku, sem lítur út eins
og Miðjarðarhafsútgáfa af
Ingrid Bergman, árið 1960 í
i veizlu á Maxim‘s i París. Ár-
ið 1964, þegar hann skildi við
Anne konu sína, eftir tiittugu
og þriggja ára lijónaband,
sætti hann inikilli gagnrýni,
sem hann virti hvorki svars
né viðlits, eins og við var að
búast af lioniim. Ford virðist
ákaflega ánægður í sambúðinni
við Cliristinu og hefur svo vit-
að sé aðeins valdið henni von-
brigðum í einu at-riði: hún er
mikil áliugamanneskja um lík-
amsrækt og Ford þverneitar að
snerta á æfingatækjunum á
hinu þrjátíu og finun herbergja
lieimili þeirra í Grosse Point
Farms.
Þrátt fyrir öll þau skap-
brigði, sem Foril á til, má ævin-
lega ganga að einu vísu. Það er
ótvírætt orðalag lians. Ágætt
dæmi er yfirlýsing sú, sem
Iiann gaf Booton Herndon, höf-
undi að ævisögu hans, óhóf-
legri lofgerðarrullu. I miðdeg-
isverðarviðtali komst Ford svo
að orði, að liann hefði
skrifað „hvaðámaraðkallaðað-
formála" og aflient hann Hern-
don, sem birti hann í bólt sinni.
Hann liljóðaði svo: „Ég lief
ekki nokkurn áliuga á þessum
bókarfjanda. Ég sýndi bara af
mér samvinnu vegna þess, að
ég var beðinn um það. Mér er
fjandans sama, livort nokkur
maður les liana eða ekki.
(Undirritað) llenry Ford II.“
★ ★ ★
Heimspekingar kapitalism-
ans liafa ævinlega gert því
skóna, að hann ieiddi af sér
þjóðl'élagslegar framfarir og
endurbætur, en yfirleitt sain-
fara fjárhagslegri veigengni.
Árið 1776 gerði Adam Smith
ráð fyrir þvl, að viðskipta-
höldur, sem leitaði þess að
bæta eigin hag, yrði „leiddur
ósýnilcgri liendi“ t-il þess að
gera samfélaginu umhverfis sig
meira gott, en ef Iiann gerði sér
það að meðvituðu og ákveðnu
marki. f liartnær tvær aldir
störfuðii viðsklptahöldar í
þeirri þægilegu og að því er
virðist góðu trú, að nieð því að
leit-a sjálfir auðs mimdii þeir
skapa atvlnnu, vörur — og
auð — öðrum til lianda. Nú
liafa skipazt veður í lofti:
„Fyrsta og fremsta hlutverk
viðskipta er, að stuðla að vel
ferð samfélagsins.“
B.R. Dorsey, forseti Gulf
Oil-félagshis.
Um þessar nnmdir er lagt
fast og almennt að bandarísk-
um viðskiptajöfrum að hafa
áhrif til batnaðar samfélaginu
í liag innan sinna eigin fyrir-
tækja og samtaka: ráða fleiri
fátæka og bágstadda, stöðva
niengunina, sem fyrirtæki
Jjeirra og framleiðsla leiða af
sér, framleiða öruggari og
áreiðanlegri vörur o.s.frv., o.s.
frv. Auk þess er þá farið á leit
við þá, að þeir komi til aðstoð-
ar samfélaginu á breiðari
grundvelli — nýti hæfileika
innan fyrirtækja sinna, fjár
magn sitt og skipulags-
liæfileika, til þess að lierða
lausu skrúfurnar í samfélags-
vélinni.
Hið nýja viðhorf speglar að
sönnu talsverðan, ósvikinn
mannkærleika, en er einnig að
allnokkrum liluta viðbragð við
vaxandi, almennum árásum á
viðskipti, Business. Hafa mjög
fengið á viðskiptajöfra mót-
mæli neyzlukrossfara, þel-
dökkra manna og æskufólks.
Hæfileikamenn úr röðum liá-
skólastúdenta, sem eru einmitt
það fólk, er viðskiptaliöldam-
ir eru á höttunum eftir
fyrirtækjum sínum til handa,
krefjast þess að fá að vita í
' smáatriðum bvað það sé, sem
stórfyrirtæki geri fyrir samfé-
lagið og þjóðina í heild. Mörg-
um forstöðumönnum stórfyrir-
tækja liefur jafnvel verið
þröngvað af sínum eigin börn-
um til útskýringa um þetta
efni.
Viðskiptahöldunimi kennir
nú orðið saman um það, að
öllum frekari útskýringum
slepptum, að þeirra bíði geypi-
legt starf í samféiagslijálp. Og
engiim liefur gert sér ljósara
umfang verkefnisins og nauð-
syn lausnar þess en sá niaður,
sem oft er nefndur í sama orð-
inu og bandarískur kapítal-
ismi: Henry Ford II. Nokkuð
er um liðið frá því Ford komst
að þeirri niðurstöðu, að Banda-
ríkin ættu nú í „verstu kreppu
iieima fyrir frá því í þræia-
stríðinu.“ Og til þess að vinna
á henni bug „dugar ekkert
minna en friðsöni, jijóðfélags-
leg bylting,“ eins og hann orð-
ar það. „Við verðum að gera
grundvallarbreythigar í skól-
um okkar, liúsnæðismálum, vel-
ferðarkerfi okkar. Við verðum
einnig að gera grundvallar
breytingar á sviði ráðninga —
gefa því betri gaum hverja við
ráöum, hvernig við ráðum og
bvað við gerum við fólk og
l'yrir l’ólk, eftir að búið er að
ráða það.“
Þegar á ofanverðum fimmta
tugi aldarinnar var Ford far-
inn að ániinna imdirmenn sína
í tíma og ötíma um það, að fyr-
irtækinu bæri skylda til þess
að ráða fleiri þeldökka menn
til vinnu svo og fleira fólk úr
öörum minnililutahópum.
Stiittu eftir óeirðirnar í
Detroit 1967 opnaði Ford tvær
ráðningarmiðstöðvar í fátækra
hverfum Detroit til þess að
ráða til starfa illa stadda at-
vinmiieysingja — einkum þel-
ilökkt fólk, sem aldrei hefur
haft starf með höndum, aldrei
liefur komizt á manntalsskrá
og aldrei hefur gengið að ltjör-
horði, er oft og tíðum ólæst og
óskrifandi og á oft langa
sakaskrá að baki sér. Ford gaf
fólkinu fargjald til vinnu þar
til það tók við fyrstu launa-
ávísuninni og jafnvel ókeypis
máltíðir. Nú er liér um bil
helmingur starfsmanna við risa
verksmiðjur Fords í River
Rouge þeldökkur. Hins vegar
voru til skamms tíma ekki nema
sjö þeldökkir sölumenn á móti
sex þúsund og níu hundruðum
livítra og er Ford nú sífellt á
liöttum eftir fleiri þcldökkum
sölumönnum og sölumannsefn-
um, svo og úr öðrmn
minnihlutahópum.
Hvað snertir mengun; þá
setti Ford í liitteðfyrra
fyrirtæki sínu að markmiði að
„minnka mengun af völd-
um verksmiðja þess og fram-
leiðslu eins og liægt væri á
jafn skömmum tima og unnt
væri.“ Krefst hann regluiega
skýrslna um framgang þessa
máls og rekur mjög á eftir
lausn þess. Hafa skýrslurnar
talsverð áhrif á stöðuveitingar
og — hækkanir.
Henry Ford er fyrstur
manna til þess að viðurkenna
það, að þrátt fyrir aðgerðir og
athuganir séu hal'nar miði liægt
í áttina á öllum þeim sviðum,
sem til tekur. „Ég lield, að
framfarirnar séu livergi nærri
eins niildar og þær ættu að
vera,“ segir hann, „og ég er
þeirra skoðiuiar að reka verði
betur á eftir.“
Þegar komið er út fyrir svið
áætlanagerðar um ráðningar,
fara viðskiptahöldarnir að
kannast illa við sig. Þegar
þessu atriði sleppir eru þeir
oft óvissir um, livérsu fram
sktili halda, eða livað skuli
tekið næst fyrir. Sá sam-
félagsvandi, sem veldur Ford
mestum áhyggjum er ménntun-
arvandinn, þótt honum sé hins
vegar ekki ljóst hvernig við-
skiptalieimurinn geti bætt úr
honum. Um þjóðfélagsvanda
mál almennt kemst hann svo að
orði: „Ég held við verðum að
semja skrá yfir þau vandamál,
sem helzt þarfnast lausnár;
liins vegar er mér ekki full-
Ijóst, hver þau vandamál eru,
sem helzt þarfnast lausnar."
Minnsta barn
sem fæðzt
hefur á Islandi
og lifað
Framh. af bls. 4
um i á Vesturgötunni á þess-
um tíma, var eins heitt á sumr-
in og það var kalt á vetrum.
Allt sumarið var góður hiti i
húsinu og það hafði sina þýð-
ingu fyrir barnið."
Ég spurði Sigurð næst að
þvi, hvenær hann myndi fyrst
eftir sér.
„Það er einn atburður, sem
ég man sérlega vel eftir, og
hann gerðist á jólunum 1948,
þegar ég var þriggja og hálfs
árs gamall. Frœndi minn var þá
á togara og hann var nýkom-
inn úr siglingu og gaf mér því
í jólagjöf forláta brunabíl sem
keyptur hafði verið í útlöndum.
Á þessum tíma voru útlenzk
leikföng fáséðir hlutir hér, og
þar sem ég hafði fengið fleiri
gjafir en brunabílinn, var hann
tekinn af mér eftir jólin og ég
fékk hann aftur i jólagjöf á
næstu jólum.“
Og hvernig finnst þér nú að
hafa verið minnsta barn, sem
fæðst hefur á Islandi?
„Mér finnst það bara allt í
lagi. Mér lá víst eitthvað á þá
og ég hef alltaf verið á ferð-
inni síðan. Lífið hefur alltaf
leikið við mig og nú finnst mér
þetta bara skemmtilegt tilhugs
unar.“
Þau Guðjón og Sigríður eign
uðust átta börn og var Sigurð
ur síðastur í röðinni. Þrjú barn
anna dóu ung, en fimm eru á
lífi. Sigriður hefur því mikla
og merkilega reynslu af barna'
uppeldi og hún hefur þetta að
segja að síðustu:
„Ég get óhikað sagt það, að
það sem gerði gæfumuninn
•þetta fyrsta ár, sem Sigurður
lifði, var þolinmæðin. Ég er
viss um, að það er einn mikil-
vægasti kositurinn í fari hverr-
ar móður að vera nógu þolin-
móð, ekki sizt þegar svona
stendur á.“
Smásagan
Framh. af bls. 5
Hann byrjaði að tala, en ein-
kennisklæddi niaðurinn varð
fyrri til: „Það var leitt,
að þú skyldir falla, vinurinn.
Þú ert sjúkur. Það þarf að
lækna þig.“
Menniinir drögu Roliert
Proctor á fætur og liann sagði:
„Hvað á þetta að þýða? Slepp-
ið niér! Hvað gengur á?“
„Það ætti enginn að vilja aka
bíl eftir að liafa þolað það, sem
koni fyrir jiig áðan,“ sagði ein-
kennisklæddi niaðiirinn. „Það
ættu að líða niargir mánuðir áð
ur en þú gætir hugsað þér að
setjast undir stýri, en þú vilt
strax taka til við aksturinn.
Það fær ekkert á þig, þó að
þú drepir mann. Við látum ekki
menn eins og þig ganga lausa
lengur, en liafðu engar áliyggj-
ur, vinurinn. Þeir hugsa vel inn
þig. Þeir lækna þig.“ Hann
kinkaði kolli til livítklæddu
mannanna tveggja og benti
þeim að fara út með Robert
Proctor.
Robert Proctor fékk málið
aftur, þegar hann kom að gætt
inni og honum var greinilega
svo mikið niðri fyrir, að menn-
irnir tveir nánm staðar um
stund. „Þér getur ekki verið al-
vara,“ sagði Robert Proetor.
„Er mig ekki enn að dreyma?
Er þetta ekki aðeins lilnti af
prófinu?“
„Hvernig gæti nokkur okkar
vitað það með vissu?“ sagðl
einkennisbúni maðurinii og
mennirnir tveir lirintu Robert
Proctor út um dyrnar. Hné
'lians voru stirðnuð og þeir
drógu fætur hans eftir gólfinu,
þegar þeir fóru út með hann.
Gúmmihælarnir á skónum dróg
ust eftir föriimim tveim, sem
voru í gólfinu.
11. apríl 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17