Vísir - 18.12.1975, Blaðsíða 8

8
VtSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Davið Guðmundsson
Ritstjóri og ábm: Þorsteinn Pálsson
Ritstjórifrétta: Arni Gunnarsson
Fréttastjóri erl. frétta: Guðmundur Pétursson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Ilverfisgötu 44.Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Siðumúla 14. sími 86611. 7 linur
Askriftargjaid 800 kr. á mánuði innanlands.
i lausasöjiu 40 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Okkur er full alvara
Umræður i öryggisráði Sameinuðu þjóðanna um
kæru íslands á hendur bretum urðu heldur stuttara-
legar, þegar til kastanna kom. Það er ennfremur
mat sérfræðinga, að öryggisráðið muni ekki
aðhafast frekar i málinu, nema til nýrra átaka
dragi i deilu þjóðanna.
Það var tvimælalaust rétt ákvörðun hjá rikis-
stjórninni að kæra ofbeldisaðgerðir breta fyrir
öryggisráðinu. í raun réttri hefði verið full ástæða
til þess að gripa fyrr til aðgerða af þessu tagi. Við
fengum með þessari aðgerð gott tækifæri til þess að
koma sjónarmiðum okkar fram á áhrifamiklum
vettvangi.
Kæra rikisstjórnarinnar fyrir öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna sýndi, hversu alvarlegum
augum við litum á aðgerðir breta á miðunum hér
við land. Hitt máttum við alltaf vita, að öryggis-
ráðið myndi ekki standa á öndinni, þó að það fengi
þetta mál til meðferðar.
Þó að megin gildi kærunnar felist e.t.v. i þvi að
knýja fram umræður á þessum vettvangi um of-
beldisaðgerðir breta, hlýtur tilgangur hennar að
hafa verið sá að fá fram afstöðu ráðsins. Málalyktir
urðu þvi að þessu leyti ekki eins hagstæðar og best
hefði verið á kosið.
Eftir þetta má hins vegar öllum, sem hlut eiga að
máli, vera ljóst, hversu alvarlegum augum við lit-
um aðgerðir breta. Þegar einnig er horft á mál-
flutning utanrikisráðherra á ráðherrafundi Atlants-
hafsbandalagsins ættu bandalagsriki okkar ekki
heldur að þurfa að vera i vafa um, að bretar eru
með flotaihlutun sinni að tefla varnarhagsmunum
þeirra i tvisýnu.
Samstaða gegn
verðbólgu
Viðræður um endurnýjun kjarasamninga eru nú
að hefjast. Ljóst er, að sjaldan eða aldrei hefur
verið jafn mikil þörf á að halda krónutöluhækkun-
um kaups innan skynsamlegra marka. Kjaramálin
eru einn þátturinn i viðnámsaðgerðum gegn óða-
verðbólgunni. Hér eru þvi miklir hagsmunir i húfi.
Verkalýðshreyfingin hefur oft á tiðum verið sökuð
um óraunhæfa kröfugerð og það með réttu.
Aðgerðir forystumanna verkalýðshreyfingarinnar
vegna kjarasamninganna, sem nú standa fyrir dyr-
um, bera hins vegar ótviræðan vott um fullan
skilning þessara aðila á samræmdum aðhalds-
aðgerðum i efnahags- og fjármálum eins og áður
hefur verið bent á i þessu blaði.
Það er ekki einvörðugu að við stöndum frammi
fyrir ógn óðaverðbólgunnar, heldur blasir við böl
atvinnuleysisins, ef ekki tekst að ná tökum á efna-
hagsvandanum. Efnahags- og framfarastofnun
Evrópu hefur bent á að forsenda árangurs i þessum
efnum, sé viðtæk samstaða launþega, vinnuveit-
enda og rikisvalds.
Forsætisráðherra hefur lýst þvi sem stefnu rikis-
stjórnarinnar, að kjaraákvarðanir eigi fyrst og
fremst að miða við það að tryggja óbreyttar raun-
tekjur heimilanna. Þetta er eðlilegt markmið þó að
jafnframt verði að lita sérstaklega á hag þeirra,
sem við erfiðastar aðstæður búa.
V
Fimmtudagur 18. desember 1975. VISIR
Umsjón:
Guðmundur Pétursson.

Hinn nýkjörni for-
sætisráðherra Ástraliu,
Malcolm Fraser er
maður óvenjulega
metnaðargjarn.
Honum liður illa
innan um margt fólk,
og hefur þvi oft verið
lýst sem kaldrif juðum,
tortryggnum og hug-
myndasnauðum. En
engu að siður hefur
hann notið mikils fylgis
ihaldssamra manna
bæði i borgum og úti á
landsbyggðinni.
Framkoma Frasers er enn sú
sama og fyrir 20 árum, þegar
hann hóf fyrst afskipti af
stjórnmálum og var kallaður
„sýslumaðurinn.”
Þurrlegur i framkomu
Þetta uppnefni er enn haft um
hann i þinginu, þar sem mörg-
um finnst ráðriki hans ganga úr
hófi fram, en fjölskyldu hans og
nánustu vinum finnst þessi þótti
aðeins til marks um feimni.
Fraser er 1.93 m hár og vegur
101.5 kg. Hann er þvl valds-
mannslegur i útliti, en á opin-
berum fundum kemur hann
fremur stirðlega og ankanna-
lega fyrir.
En hvað sem andstæðingar
hanssegja þá er Fraser seigast-
ur allra við að ná þvi takmarki,
sem hann hefur sett sér — að
losá Astraliu undan skrifstofu-
bákni og lagahöftum ríkisvalds-
ins.
Fraser er einarður andstæð-
ingur sósialista og trúir þvi að
einkaframtakið sé öruggasta
leiðin til að rétta efnahag lands-
ins við, sem i lengri tima hefur
nær sligast undan minnkandi
framleiðslu, atvinnuleysi og
verðbólgu.
„Einkaframtak i
stað sósialisma”
Breytingar, umbætur, hug-
sjónir — en ekki sósialismi —
voru kjörorð hans i kosninga-
baráttunni. Skuldinni fyrir
kreppuna skellti hann á
„óheiðarleika og dugleysi”
rikisstjórnar Gough Whitlam.
Vegna þess hve þurrlegur
hann er i framkomu, komu and-
stæðingarnir fram með þá grin-
sögu, að flokkur Frasers,
Frjálslyndi flokkurinn — hefði
eytt 50.000 áströlskum dollurum
(fleiri hundruð milljóna isl. kr.)
til að kalla fram bros fyrir
myndatökur.
Það er erfitt að kynnast hon-
um, og erlendir diplómatar hafa
lýst honum sem „þvinguðum i
framkomu — mjög ólikt Gough
Whitlam.”
Af riku fólki
Fraser fæddist til mikilla
efna þann 21. mai árið 1930. Afi
hans, Sir Simon Fraser, var
fyrsti maðurinn, sem kjörinn
var öldungadeildarþingmaður
Viktoriufylkis, en áður hafði
hann setið á þingi í 30 ár.
Fraserættin er ættuð frá Skot-
landi, en þaðan höfðu þeir flúið
eftir uppreisn stuartsinna árið
1745. Svo er sagt, að óheppinn
stjórnmálamaður Simon Fras-
er, hafi verið sá siðasti er var
hálshöggvinn i hallargarðinum
i Tower.
Malcolm Fraser hlaut
menntun sina i einkaheima-
vistarskóla i Nýja Suður-Wales.
Siðan fór hann i mennta-
skólann i Melbourne, sem er
einn virðulegasti skóli landsins,
siðan fór hann i Magdalen
háskólann i Englandi, þar hlaut
hann þriðju gráðu einkunn i
heimspeki, stjórnmálum og
hagfræði.
Eftir að hann sneri heim til
Astraliu árið 1952, dembdi hann
sér þegar út I stjórnmálalifið.
Árið 1954 keppti hann við þing-
mann verkamannaflokksins um
þingsæti fyrir heimariki sitt
Wannon, i Vestur-Viktoriu.
Hann tapaði með 17 atkvæða
mun —ogerþaðeiginlega mesti
ósigur sem hann hefur orðið
fyrir á ferli sinum.
En sú skömm stóð ekki lengi.
Næsta ár vann hann með mikl-
um yfirburðum þetta sama
þingsæti, og hefur haldið þvi
siðan.
Var snemma spáð
miklum frama
Robert Menzics, þáv. for-
sætisráðherra sá strax i Fraser
upprennandi stjörnu en hann
stofnaði friáislynda flokkinn og
var formaöur hans i nær tvo
áratugi.
Næsta þrepið I met-
orðastiganum losnaði þegar Sir
Robert Menzies lét af embætti,
og Henry Holt tók við, en þá
varð Fraser hermálaráðherra.
Holt drukknaði i', desember-
mánuði árið 1972.
1 stað Holts kom John Gorton,
hann vann einnig baráttuna um
forsæti frjálslynda flokksins, en
Fraser studdi hann. t þakklætis-
skyni útnefndi Gorton hann
menntamála- og visindaráð-
herra og seinna, ráðuneytis-
stjóra i varnarmálaráðuneyt-
inu.
Stjarna Frasers fór ört hækk-
andi og bráðlega flæktist hann
inn i baráttuna um forsæti
frjálslynda flokksins.
Fékk hrakið fyrrum
vin sinn úr embætti
Hann lét af ráðherrastöðu
sinni, eftir að hafa lent i harðri
orðasennu við Gorton vegna
varnarmálastefnu stjórnarinn-
ar, og hafði hann þá einkum
Vietnam i huga.”
Deila þessi batt endi á ráð-
herraferil Gortons svo og feril
hans innan flokksins.
Fraser sagði i ræðu á þinginu
að „Gorton hefði, vegna
einþykkni sinnar, þrákelkni og
frekju, orðið að vikja, þar sem
flokkur hans, almannaheill og
rikisstjórnin sjálf hefðu ekki átt
samleið með honum.”
Eftir afsögn Gortons var
Fraser aftur skipaður mennta-
og visindaráðherra i stjórn
William McMahons.
Frjálslyndi flokkurinn, sem
hafði setið við völd i samfleytt
23 ár, beið mikinn ósigur fyrir
verkamannaflokknum i desem-
ber árið 1972. Bill Sneddan
hreppti formannssætið af
McMahon þrátt fyrir andstöðu
Frasers, sem var einn fjögurra
þingmanna sem greiddu at-
kvæði gegn honum.
Varð loks formaður
1 mars sl. tókst Fraser að ná
formannssætinu frá Sneddan, er
ekki hafði tekist að sigra
Whitlam i kosningunum i mai
1974.
En þegar Fraser varð loks orð-
inn formaður, bauðst honum
loks tækifæri til að sigra Whit-
lam, sem hann og gerði.
Eftir að tveir ráðherrar i
stjórn Whitlams höfðu neyðst til
að segja af sér útaf hneykslis-
máli sem þeir höfðu flækst i, og
sem snerist um lánveitingar til
Miðausturlanda.
RÍkisstjórnin hafði ætlað að
veita allt að 8.000 milljónum
bandarikjadala i-arabiska sjóði.
Fraser lýsti þvi þá yfir, að til
þess gæti ekki komið, nema
allsherjarkosningar færu fyrst
fram. Þvi neitaði Whitlam.
Braut allar hefðbundn-
ar reglur
Mánuðum saman riktu
viðsjár innan þingsins. Loks
fékk Fraser talið nauman
meirihluta frjálslyndra og þjóð-
ernisflokksins i efri deild þings-
ins á að stöðva fjárlagafrum-
varp rikisstjórnarinnar. Slikt
hafði aldrei áður gerst i sögu
Astraliu.
1 heilan mánuð rikti algert
sambandsleysi milli þingdeild-
anna tveggja og ört gekk á fé
rikisstjórnarinnar.
Skyndilega skarst Sir John
Kerr, fulltrúi drottningarinnar i
leikinn, og lýsti Whitlam settan
úr embætti. Fraser átti að
gegna forsætisráðherraembætt-
inu, þar til kosningar færu
fram.
Þetta vakti mikla athygli og
reiði um allt landið. Stuðnings-
menn verkamannaflokksins
kölluðu Fraser „fasista” og
„einræðisherra” og „valdnið-
ing”.
Einstaka sinnum var hálfétn-
um kjúklingum þeytt i Fraser, *
auk plóma og fleira góðgætis,
þegar hann sýndi sig á al-
mannafæri. Honum var send
sprengja i bréfi, en hún var gerð
óvirk i tæka tið.
„Óvinur þjóðarinnar
nr. eitt!”
1 augum margra verkalýðs-
foringja breyttist Fraser úr
harðskeyttum og óvægnum
stjórnmálamanni, i „óvin þjóð-
arinnar nr. eitt!” Þeir jafnvel
hótuðu þvi, að þeir myndu velta
stjórninni ef hann sigraði i
kosningunum.
Fraser hefur verið giftur
Tamöru, dóttur auðugs bónda i
um 19 ár, og eiga þau fjögur
börn — Mark, 17 ára, Angelu 16
ára, Hugh 13 ára og Phoebe niu
ára.