Morgunblaðið - 12.11.2000, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR12. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ISLANDOGALI
Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar- og viðskiptaráðherra
Kemur ekki til greina að fresta
framkvæmdum á Austurlandi
Valgerður Sverrisdóttir, iðn-
aðar- og viðskiptaráðherra,
telur alls ekki hægt að
meta sem svo að stóriðjustefna
stjómvalda sé í uppnámi vegna
þeirrar stöðu sem komin er upp.
Hún segir að upp sé einfaldlega
komið verkefni sem verði að fást
við á ákveðinn hátt á næstunni.
„Þetta byggist vitanlega á því
að unnt sé að útvega nægilega
orku og um leið að haga málum
með þeim hætti að ekki stefni öllu
í óefni hér í þjóðfélaginu hvað of-
þenslu varðar. Ég vil alls ekki tala
um neitt uppnám í þessu sambandi
og finnst miklu frekar ánægjulegt
að fyrir hendi skuli vera þetta
mikill áhugi á að fjárfesta hér.“
Valgerður segir að meðan á við-
ræðum ráðuneytisins við Norðurál
um yfirstandandi stækkun álvers-
ins á Grundartanga stóð hafi kom-
ið í ljós skýr vi(ji forráðamanna
fyrirtækisins til enn frekari
stækkunar. Hún viðurkennir hins
vegar að svo mikil stækkun-
aráform hafi komið sér á óvart:
„Þetta stórt álver á svo skömmum
tima. Það var heldur meira en ég
hafði reiknað með,“ eins og hún
orðar það.
Er ekki rétt metið að spenna sé
komin í málin í ljósi svo mikilla
stækkunaráforma, einkum þegar
haft er í huga að Austfirðingar
telja sig vera á undan öðrum
landshlutum í röðinni, ef þannig
má að orði komast?
„Þcir eru ekkert hálfpartinn á
undan í röðinni, það er staðreynd
sem liggur fyrir að við höfum
undirritað ákveðna yfirlýsingu
sem kveður á um samstarf við
Reyðarál. Við hlaupum ekki frá
því þótt málefni Norðuráls séu nú
komin í ákveðinn farveg hér í
ráðuneytinu, eins og eðlilegt er.
Ég veit því ekki betur en að
ánægja sé með það.“
Ráðherrann upplýsir að emb-
ættismenn úr ráðuneytinu hafi átt
viðræður við Landsvirkjun vegna
þessa máls, en málið sé hins vegar
ekki komið á það stig að þurfi að
taka ákvarðanir af nokkru tagi.
En kæmi til greina að fresta
með einhverjum hætti fram-
kvæmdum á Austurlandi til þess
að koma fyrir stækkun verksmiðj-
unnar á Grundartanga?
„Nei, það kemur ekki til
greina."
Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar- og viðskiptaráðherra.
„Það væri í hæsta máta óeðlilegt ef Landsvirkj-
un svarar ekki hvort unnt sé að afhenda þeim
nægilegt rafmagn innan þessara tímamarka.
Jafn eðlilegt er að fólk fyrir austan upplifi þetta
sem einhvers konar ógnun, enda fer mjög í taug-
amar á fólki hversu duglegar sjálfskipaðar her-
sveitir manna eru við að berjast gegn hvers kyns
fyrirætlunum í atvinnumálum á Austurlandi,
þótt þær á sama tíma virðist hafa minni áhyggjur
af framkvæmdum annars staðar á landinu.“
Sýnir Hydro að þeir eru
ekki einir í heiminum
Ambjörg segir hins vegar ekki óeðlilegt að
Austfirðingar séu orðnir þreyttir á umræðunni,
miðað við „alla þá óskapa hörmungar sögu sem
stóriðjumál hafa verið fyrir austan", eins og hún
orðar það. Hún telur jafnframt, og tekur þar
undir með fleimm, að nýjustu tíðindi geti orðið til
þess að ýta á Norsk Hydro.
„Þetta sýnir Hydro að þeir era ekkert einir í
heiminum," segir hún.
Sjálf segist hún alls ekki upplifa áformin á
Grandartanga sem ógnun við Reyðarálsverkefn-
ið. „Það er ekki sama raforkuframleiðsla sem á
að þjóna þessum áformum, komi þau til fram-
kvæmda," segir hún, en leggur þó áherslu á að
farið verði gætilega að, því lfldega lendi fram-
kvæmdir saman á einhveijum tímapunkti með
tilheyrandi þensluáhrifum.
Hún telur þó að vel eigi að vera hægt að raða
málum þannig að framkvæmanlegt sé, einkum ef
forsvarsmenn Norðuráls eru reiðubúnir að
áfangaskipta með einhveijum hætti stækkun ál-
versins á Grandartanga.
Mikið lagt undir í baráttunni
Þorvaldur Jóhannsson, framkvæmdastjóri
SSA, segir að fólk á Austurlandi sé orðið mjög
óþreyjufullt eftir niðurstöðu í stóriðjumálunum.
„Næsta ár eða fram að ákvarðanatöku verður
okkur ákaflega erfitt meðan niðurstaðan liggur
ekki fyrir. Þetta ástand hefur verið erfítt og deg-
inum ljósara að þetta verður enn erfiðara,“ segir
hann. „Við verðum hins vegar að bíða og vona
það besta.“
Þorvaldur er einn leiðtoga Framsóknarflokks-
ins á Austurlandi, en engum blandast hugur um
að stjómvöld og þá sérstaklega Framsóknar-
flokkurinn hafa lagt mikið undir í baráttunni um
stóriðju og virkjanir á Austurlandi. Höfuðpaur-
inn í þeirri baráttu hefur verið formaður flokks-
ins, Halldór Ásgrímsson, sem jafnframt er fyrsti
þingmaður Austurlands og um árabil verið einn
helsti leiðtogi fjórðungsins. Greinilegt er að hann
er meðvitaður um viðkvæma stöðu mála, því á
fundi með flokksbróður sínum Jóni Kristjáns-
syni í Egilsbúð á dögunum í tilefni kjördæma-
viku barst talið einu sinni sem oftar að stóriðjum-
álunum. Blaðið Austurland skýrir frá fundinum
2. nóvember sl. og í frásögn blaðsins kemur m.a.
fram að Halldór hafi rakið í fáum orðum ýmis
mál og sagt að fréttir af landsbyggðinni ein-
kenndust af neikvæðni í garð hennar. Hann tók
það tfl dæmis að talað væri um Reyðarál í allt
öðram og neikvæðari tóni en Norðurál.
Um álverið sagði hann að það yrði mikið áfall
ef ekki yrði af álversframkvæmdum, bæði fyrir
hann persónulega og íjórðunginn.
Athyglisvert er í þessu samhengi að geta þess
að með breyttri kjördæmaskipan tilheyrir Höfn í
Homafirði, heimabær Halldórs Ásgrímssonar,
ekki lengur Austurlandi, heldur hinu nýja Suður-
kjördæmi. Norðurland eystra og Austurlands-
kjördæmi mætast í nýju Norðausturkjördæmi
og þar er ekki ólíklegt að leiðtogi framsóknar-
manna verði iðnaðarráðherra, Valgerður Sverr-
isdóttir frá Lómatjöm. Reyðarálsverkefnið
heyrir því nú undir hennar nýja kjördæmi.
Fjárfestamir halda ótrauðir áfram
En bendir eitthvað til þess að áform Norðuráls
hafi áhrif á fyrirætlanir Norsk Hydro varðandi
Reyðarálsverkefnið? Svo virðist ekki vera, því
ráðamenn Norsk Hydro og Hydro Aluminium
segja að ósk Norðuráls um stækkun breyti engu
um áform þeirra varðandi álver í Reyðarfirði.
Þetta kom fram á fundi með starfsmönnum ál-
versins í Aardal í Noregi á dögunum, að því er
greint er frá á heimasíðu Reyðaráls, fyrirtækis
Hydro og íslenskra fjárfesta. Þar segir að aðal-
trúnaðarmaður starfsmanna hafi sagt á fundin-
um að Columbia Ventures vildi stækka álver sitt
á íslandi nú þegar. Hydro Aluminium hefði þar
með fengið samkeppni og hann spurði hvort
þessi tíðindi hefðu einhver áhrif á fyrirætlanir
norska fyrirtækisins á íslandi. Hann spurði jafn-
framt hvort hugsast gæti að Hydro Áluminium
notaði fjármunina frekar til uppbyggingar í Nor-
egi, til dæmis í Aardal þar sem er gamall ker-
skáli.
Eivind Reiten, forstjóri Hydro Aluminium,
svaraði fyrirspuminni og sagði að fyrirtækið
hefði enga samkeppni fengið á íslandi. Álver
Columbia Ventures væri á Suðvesturlandi en
nýtt álver yrði reist á Austurlandi, ef af yrði.
Hydro Aluminium myndi því halda sínu striki
með verkefnið.
Mikil einföldun að segja
Norðurálsmenn tilbúna
Geir A. Gunnlaugsson, framkvæmdastjóri
Hæfis og stjómarformaður Reyðaráls, telur
heldur ekki að fyrirætlanir Norðuráls hafi áhrif á
þá vinnu sem stendur yfir vegna Reyðarálsverk-
efnisins. Hann telur hins vegar mikla einföldun
að segja Norðurálsmenn tilbúna með peninga
meðan allt sé í óvissu eystra. „Þetta er mikfl ein-
földun og málum er í raun öfugt farið,“ segir
hann.
„Við vinnum um þessar mundir eftir ákveðinni
áætlun og hluti af henni felst í mati á umhverfis-
áhrifum virkjunar og álvers á Austurlandi. Þetta
er heilmikið ferli sem gert er ráð fyrir að ljúki
næsta sumar. Mér sýnist hins vegar ljóst að
áform Norðuráls krefjist umfangsmikilla virkj-
unarframkvæmda á Suðurlandi, framkvæmda
sem ekki verður ráðist í án undangengins um-
hverfismats. Slík vinna er ekki hrist fram úr
erminni eins og dæmin sanna og tekur nokkum
tíma. Við þetta bætist að svo mikil stækkun
verksmiðjunnar á Grandartanga þyrfti einnig að
fara í umhverfismat og þegar allt kemur tfl alls
sýnist mér ljóst að þessi stækkun á Grandar-
tanga verði alls ekki ákvörðunarhæf fyrr en eftir
að við höfum tekið endanlega ákvörðun um
Reyðarálsverkefnið, eða í byrjun árs 2002“
Geir telur með öðram orðum að ákvörðun um
Reyðarálsverkefnið verði eftir allt saman tekin á
undan endanlegri ákvörðun um stækkun álvers-
ins á Grundartanga.
„Ég tel þess vegna Jjóst að ákvörðun okkar,
þegar að henni kemur, komi til með að hafa tals-
verð áhrif á hvað verður, því fæstir held ég að
mæli með því að ráðast í bæði þessi verkefni í
einu,“ segir Geir.
Jim Hensel, stjórnaiformaður Norðuráls
Spurning um pólitískan
vilja stjórnvalda
Viðræður okkar við ís-
lensk sljómvöld eru
aðeins á byrjunar-
stigj. Þess vegna get ég á
þessu stigi málsins ekki fellt
neinn dóm um þær,“ segir
Bandaríkjamaðurinn Jim
Hensel, stjórnaformaður
Norðuráls, í samtali við
Morgunblaðið.
Hensel segist vera
bjartsýnismaður að upplagi
og því vonist hann eftir því
að hugmyndir fyrirtækisins
nái fram að ganga, en tekur
jafnframt fram að fjölmargt
sé á seyði hér á landi sem
hvorki hann né fyrirtækið
hafi nokkra stjóm á.
„Við viljum að sjálfsögðu
hafa nokkum gang / viðræð-
unum, en við vitum líka að
það er að ýmsu að hyggja.
Eru stjómvöld almennt
áhugasöm um slíkar fram-
kvæmdir á okkar atvinnu-
svæði? Getur Landsvirkjun
útvegað þá orku sem þarf á
tilsettum tíma og á verði
sem eðlilcgt getur talist?"
Aðspurður um túna-
ramma stækkunaráfor-
manna, þ.e. 2004, segist
Hensel hafa heyrt þær gagn-
rýnisraddir að um allt of
knappan tíma sé að ræða.
„Við teljum hins vegar að
svo sé ekki. I óformlegum
viðræðum okkar við Lands-
virkjun komu fram óskir um
að við settum hugmyndir
okkar niður á blað og út-
færðum þær nánar. Það höf-
um við nú gert. Ég tel að
Landsvirkjun sé tæknilega
unnt að verða við óskum
okkar innan þessa tíma-
ramma. Þetta er því miklu
fremur spuming um póli-
tískan vilja stjórnvalda og
orkuverðið, hvort það er
eitthvað sem við getum sætt
okkur við.“
Hensel segist meðvitaður
um fyrirætlanir Qárfesta
fyrir austan, en hann telur
alls ekki hægt að bera þessi
tvö verkefni saman, né beina
þeim hvom gegn öðm.
„Við lítum svona á málin:
Við emm íslenskt fyrirtæki
sem átt hefur samskipti við
stjómvöld hér á landi og
Landsvirkjun og hefur í gildi
ítarlegan fjárfestingarsamn-
ing við þing og ríkisstjóm
um starfsemi og framleiðslu
hér á Iandi, framleiðslu á allt
að 180 þúsund tonnum á ári.
Við emm því að tala um út-
víkkun á okkar starfsemi
sem er auðvitað allt annar
hlutur en hrein og bein upp-
bygging frá grunni eins og
stendur til að gera á Austur-
landi.
Hins vegar virðist sem svo
að í hvert sinn sem við ræð-
um þessi áform okkar við
sljómvöld séu málefni Aust-
urlands drjúgt umræðuefhi
um leið.“
Ilensel segir hið pólitíska
landslag hér á landi nokkuð
frábmgðið því sem var árið
1995, þegar Kenneth Peter-
son, eigandi Columbia Vent-
ures, og fleiri forsvarsmenn
fyrirtækisins, hófu viðræður
sínar við fslensk stjórnvöld
um starfrækslu álvers hér á
landi.
„Við nutum þá góðs af því
að íslendingar vildu gjaman
laða til sfn orkufrekan iðnað.
Nú er hið sama uppi á ten-
ingnum með annan aðila og
annars staðar á landinu. En
samskipti við þá aðila sem
fyrir em á markaðnum
verða að skoðast í ljósi
þessa.“
Til umræðu kom á sfðasta
ári að Columbia Ventures
kæmi að stóriðjumálunum
fyrir austan, en eftir skamm-
ar viðræður var ljóst að ekk-
ert yrði af þeim áformum.
Hensel segir um þau mál
Columbia Ventures að engar
upplýsingar hafi verið um
aðstæður á Austurlandi og
því lítið til að by ggja á. Af
þeim sökum hafi ekki verið
hægt að kanna málin af
neinni alvöru.
„Okkur var fjáð að við-
ræður stæðu yfir við aðra
aðila og þau mál yrðu til
lykta leidd áður en aðrir
kostir væm teknir til skoð-
unar.“
Kæmi til greina af ykkar
hálfu að endurskoða þau
mál seinna?
„Allt er mögulegt. Ég geri
ráð fyrir að stjórnvöld muni
tala við okkur, komi sú staða
upp að Hydro hætti við þátt-
töku í verkefninu fyrir aust-
an. Hvort við hefðum áhuga
þá, er auðvitað allt annað
mál.“