Morgunblaðið - 12.11.2000, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
W
Morgunblaðið/Golli
Ég held að öll rök varðandi ástand á vinnu-
markaði og byggðaþróun í landinu mæli með
því að leggja alla áherslu á atvinnuuppbyggingu
annars staðar á landinu en suðvesturhominu."
Smári segir Ijóst að ráðast verði í mikla und-
irbúningsvinnu vegna stækkunaráformanna,
finna þurfi út hvar eigi að virkja og viðkomandi
virkjanir verði svo að ganga í gegnum ferli um-
hverílsmats sem ákvarðað hafl verið með lög-
um.
„Þetta ferli er mjög tímafrekt, eins og menn
þekkja, og ég get því ekki betur séð en undir-
búningur hér eystra vegna Kárahnjúkavirkjun-
ar og álvers á Reyðarfirði sé miklu lengra á veg
kominn. Af þeim ástæðum er ekki annað eðli-
legt en að telja verkefnin eystra á undan, eigi á
annað borð að raða þessum verkefnum í ein-
hveija röð.“
Smári bendir á að iðnaðarráðherra hafi ítrek-
að lýst því yfir að verkefni númer eitt á þessu
sviði samkvæmt stefnu rílásstjómarinnar sé
Kárahnjúkavirkjun og uppbygging orkufreks
iðnaðar á Austurlandi. Hann hafi enga ástæðu
til að velkjast í vafa um hvort staðið verði við
þau fyrirheit.
Mál eystra í eðlilegum farvegi
, Að mínu mati em mál hér eystra í eðliiegum
farvegi. Um er að ræða hugsanlegar fjárfest-
ingar upp á allt að 200 milljarða króna og það
hlýtur að vera eðlilegt að undirbúa slíka íjár-
festingu með vönduðum hætti. Sá undirbúingur
er í fullum gangi og unnið er að honum af festu
og ákveðni í samræmi við þá áætlun sem fyrir
liggur.“
Smári segist hins vegar vera þeirrar skoðun-
ar að eðlilegt sé að stjómvöld svari beiðni Norð-
uráls af fyllstu kurteisi.
„Mín skoðun er sú að þessi áform þeirra ættu
að vera hvetjandi fyrir þá sem huga að upp-
byggingu þessa iðnaðar annars staðar á land-
inu. Þetta sýnir auðvitað að þessi rekstur geng-
urvel,“segirhann.
„Jafnljóst er að fjölmargir aðilar í samfélag-
inu hafa hom í síðu hugsanlegra framkvæmda
hér eystra. Mér hefur þótt merkilegt að fylgjast
með málflutningi þessara aðila, enda sýnist mér
að á sama tíma og þeir segja ekki orð eða jafn-
vel fagna störfum í orkufrekum iðnaði á suð-
vesturhominu tali þeir hátt um að störf í sam-
svarandi iðnaði hér á Austurlandi séu af hinu
illa.“
Ótti fólks og áhyggjur
Ekki fer þannig á milli mála að á Austurlandi
taka menn tíðindunum af Grundartanga með
ákveðinni varúð.
Ambjörg Sveinsdóttir, þingmaður Sjálfstæð-
isflokks á Austurlandi, segist einmitt hafa orðið
vör við þetta; ótta fólks á Austurlandi og
áhyggjur þess af þróun mála „Það er heldur
ekkert óeðlilegt," segir hún. „FVrstu viðbrögð
fólks eru að álykta sem svo að nú eigi enn að
taka suðvesturhomið á undan okkur.“
Að mati Ambjargar hefur ekki tekist nægi-
lega að koma því til skila að vel sé framkvæm-
anlegt að ráðast í byggingu álvers á Reyðarfirði
þótt jafnframt verði stækkað álverið á Gmnd-
artanga. f síðara tiivikinu hafi erlendir eigend-
ur álversins metið það svo að fjárhagslega sé
vænlegt að stækka verksmiðjuna og þar ráði
einungis viðskiptasjónarmið ferðinni og um það
sé ekkert nema gott að segja.
I
I
I
I
I
1
1
1
I
1
1
I
1
1
1
I
I
I
I
1
fi
B
I
B
fi
fi
fi
fi
fi
fi
8
fi
I
I
8
B
I
fi
I
fi
I
fi
B
8
1
I
Jóhannes Nordal, fyrrverandi seðlabankastjóri
Komin upp vandasöm stada
Jóhannes Nordal, fv. seðiabankastjóri.
JÓHANNES Nordal, fyrrverandi seðla-
bankasfjðri og formaður stóriðjunefiidar
um langt árabil, segir það nánast siðferði-
lega kvöð stjórnvalda að leyfa Norðuráli hf. að
stækka álbræðslu sína á Grundartanga að
minnsta kosti upp í þau 180 þúsund tonn sem
stefnt var að í upphafí.
„Það er Ijóst að álverið á Grundartanga er
ekki vænlegur kostur til næstu áratuga án þess
að stækkun komi þar til,“ segir Jóhannes við
Morgunblaðið. „Það má því líta þannig á að
ekki einasta sé mikilvægt fyrir eigendur þess
að heimild fáist til þessarar stækkunar, því
með stækkuninni verður álverið einnig örugg-
ari vinnustaður og traustari raforkukaupandi.
Ég myndi því hvetja til þess að reynt verði að
semja um stækkunina; tel að nánast sé siðferði-
leg kvöð á stjómvöldum að gera Norðuráli
kleift að komast að minnsta kosti upp f þau 180
þúsund tonn sem þeir stefndu að í upphafi. Það
væri að mínu viti áhætta fólgin íþví fyrir okk-
ur Islendinga að gera það ekki.“
Töluverð skuldbinding fólgin í
því að semja við Columbia Ventures
Aðspurður segir Jóhannes vitanlega Ijóst að
komin sé upp vandasöm staða í Reyðar-
álsverkefninu í Ijósi nýjustu tíðinda þar sem
hagsmunir beggja séu gríðarlega miklir. Allt
þetta verði að hafa í huga þegar umsókn Norð-
uráls um stækkun verði afgreidd, enda megi
með ákveðnum hætti segja að töluverð skuld-
binding hafi falist í því að semja við Columbia
Ventures um starfsemi hér á landi.
Jóhannes segir ekki hægt að segja annað, en
góð reynsla sé af starfsemi álvera hér á landi.
„Reksturinn hefur að vísu verið upp og niður
Iijá ÍSAL, en sfðustu árin hefur hann verið afar
hagstæður og ekki leikur vafi á því í dag að um
er að ræða mjög hagkvæmt álver sem að auki
er vel í sveit sett. Sömuleiðis er ákaflega
merkilegt hversu vel þeim Grundartanga-
mönnum hefur gengið með sfna starfsemi; þeir
hafa vissulega verið heppnir þar sem verð hef-
ur vcrið nokkuð gott nær allt frá því að þeir
hófu starfsemi. Það fyrirtæki hefur því ekki
þurft að ganga í gegnum taptímabil í upphafi
eins og oft vill verða. En forsvarsmenn þess
voru jafnframt séðir, fóru sér hægt í byijun og
spöruðu í hvívetna en hefiir síðan vaxið mjög
ásmegin."
Álver eru að stækka
Að sögn Jóhannesar hefur tilhneigingin ver-
ið sú að álver um allan heim séu að stækka.
Hann bendir á að nánast sé yfirlýst stefna að
heQa nú helst ekki byggingu álvera sem eru
minni en 2-300 þúsund tonn.
Þá liggur beinast við að spyrja um álver ís-
lenska álfélagsins í Straumsvík, er ekki líklegt
að þar fari menn einnig að Iíta til stækkunar?
Jóhannes segir um það mál að forsvarsmenn
ÍSAL hafl nú þegar frestað aukningu á fram-
leiðslugetu sem hefði verið þeim nyög ódýr og
lfklega muni þeir sjá eftir því seinna því að
langt geti orðið í að orka bjóðist til slfkra fyr-
irætlana.
„Samruni móðurfélags ÍSAL við Alcan hef-
ur staðið yfir og á slfkum stundum er til-
hneigingin sú að endurmeta það sem þegar
hefur verið gert og nýframkvæmdir silja þá á
halpnum.
Ég hef engar áhyggjur af álverinu í
Straumsvík íþessu samrunaferli, enda er þar
um að ræða hagkvæma stærð álvers og rekst-
ur þess hefur gengið vel. Það var mikið lán að
framleiðslugeta þess var aukin fyrir fimm ár-
um, áður en þessi sameining varð. Það er nú
miklu sterkari stoð í nýju fyrirtæki en annars
hefði verið.“
Staðsetning álvers á
Reyðarfirði er góður kostur
Jóhannes er aftur á móti bjartsýnn á að af
framkvæmdum á Austurlandi verði enda sé
þar um að ræða mjög álitlegan fjárfestingar-
kost.
„Mér blandast ekki hugur um að staðsetn-
ing álvers á Reyðarfírði er góður kostur og
það ætti að geta orðið mjög öflugt fyrirtæki.
Þama eru hagkvæmustu virkjunarkostir sem
eftir eru á Islandi og frá kostnaðarsjónarmiði
tel ég óskynsamlegt að flylja þaðan orku yfir
í aðra landshluta, sé á annað borð mögulegt
að nýta hana fyrir austan. Þess vegna er
ákaflega mikilvægt að nýta tækifærið til að
reisa þarna álver, hagkvæmni þess ætti að
geta orðið slík að þetta yrði góður fjárfest-
ingarkostur fyrir fslenska fjárfesta. Það vant-
ar í raun meiri fjölbreytni hér á landi fyrir
huigtíinafjárfesta okkar.
Það yrðu mér vonbrigði yrði ekkert úr
framkvæmdum fyrir austan en menn vita að í
þessum hlutum eru margir óvissuþættir þar
til á lokastigið er komið. Bregðist hins vegar
eitthvað nú geta fleiri samstarfsaðilar en
Hydro komið til greina.“
Ekkert fast í hendi fyrr
en skrifað er undir samninga
Hann minnir þó á að ekkert er fast í hendi
fyrr en endanlega hefur verið skrifað undir
samninga.
„Það er þannig í öllum viðskiptum, sérstak-
lega viðskiptum þar sem ytri aðstæður geta
breyst með skjótum hætti. Þar til að lokanið-
urstöðu kemur er sá möguleiki ætíð fyrir
hendi að menn dragi að sér höndina. Þetta
hefur áður gerst; Atlantál-hópurinn svo-
nefndi hætti við hin stóru byggingaráform
sín hér eftir hrun Sovétrflqanna. Skyndilega
varð mikið framboð þaðan af áli og í kjölfarið
hrundi markaðurinn hreinlega, skyndilega
og öllum að óvörum. í því tilfelli var ekki erf-
itt að skilja hvers vegna fjárfestarnir hættu
við. Hér er vitanlega um að ræða mjög stórar
fjárfestingar og því er afar mikið atriði að
fyrstu árin sé reksturinn við tiltölulega hag-
stæðar aðstæður. Þá hefur einnig mikið að
segja að lánskjör þessara fyrirtælqa miðast
ekki aðeins við aðstæður á peningamarkaði
almennt heldur einnig við aðstæður og mat
manna á framtíðarhorfum í greininni. Fari ál-
verð því lækkandi og horfur næstu ára versn-
andi greiða fyrirtækin hærri vexti en ella.“