Morgunblaðið - 14.06.1998, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 14. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Eyjarskeggjar verða
meginlandsbúar
ÞAÐ dugði ekkert minna
en fimm daga þjóðar-
veisla um síðustu helgi og
svo hátíðarhöld í dag,
þegar Stórabeltisbrúin verður
formlega opnuð bílaumferð. Aður
hafa lestarsamgöngur um brúna
hafist og var þeim áfanga fagnað
með tilheyrandi hátíðarhöldum. I
dag mun Margrét Danadrottning
opna brúna formlega fyrir bílaum-
ferð, en mai-gt verður gert til há-
tíðabrigða. Sérsaminn brúarsöngur
hefur þegar hljómað undanfamar
vikur. í dag verður frumflutt brú-
arkantata eftir Bo Holten, sem
stjórnar sjálfur frumflutningi á
verki sínu, sem skrifað er fyrir kór,
hljómsveit, herþotu og ferjulúðra.
Danir kunna að skipuleggja hátíð
og enginn efi á að margt verður
eftirminnilegt. Þar með eru Sjá-
lendingar, þessir fyrrverandi eyj-
arskeggjar, orðnir meginlandsbúar
og sjálfsímynd þessarar þjóðar,
sem álítur sig eyjaþjóð, sem er
annað en eyþjóð, mun kannski
breytast með tímanum. Brúin mun
ekki aðeins tengja Sjáland og Fjón
heldur hafa afgerandi breytingar á
búsetu- og um leið atvinnumögu-
leika fólks, þar sem íbúar í ná-
grenni brúarinnar geta nú sótt
vinnu lengra en áður.
Almenningshátið
dögum saman
Þjóðarhátíðin um síðustu helgi
verður lengi í minnum höfð. Hinn
4. júní dóluðu 25 þúsund hjólreiða-
menn sér yfir brúna þá 17 kíló-
metra sem eru yfir Vesturbrúna,
Sprogo og Austurbrúna og þurftu
þá að sækja á brattann því brúin er
70 metra yfir yfirborði sjávar, þar
sem hún er hæst. Svo mikill var
áhugi almennings að þegar auglýst
var að hægt væri að skrá sig þurfti
fljótlega að loka listanum, svo
færri komust að en vildu. Daginn
eftir var komið að kappsfullum
hjólreiðamönnum, þegar 34 þúsund
hjólreiðamenn hjóluðu ýmist 75
eða 114 kílómetra. En þann daginn
kom Friðrik krónprins og lagði
blessun sína yfir brúna með því að
sleppa 500 dúfum lausum.
A eftir hjólreiðamönnunum tók
við dagur hjólaskautafólks og
hlaupara þegar tæplega þrjátíu
þúsund hlauparar og sjö þúsund
hjólaskautarar fóru 21 kílómetra
leið yfir brúna. Á sunnudaginn var
fór svo íýrsta bílalestin yfir brúna,
þegar 200 skrautbílar af ýmsum
gerðum keyrðu yfir brúna með
MGB árgerð 1970 í broddi fylking-
ar, en sá bíll var jafnframt vinning-
ur í brúarhappdrættinu, er haldið
var í tilefni opnunarinnar.
Það var danski Rauði krossinn,
sem hélt þessa hátíð, og búist var
við að hún færði samtökunum um
100 milljónir íslenskra króna í
✓
I dag verður nýja Stórabeltisbrúin
formlega opnuð fyrir bílaumferð. Sigrún
Davíðsdóttir reifar framkvæmdirnar
og áhrif þeirra.
Reuters
TUGIR þúsunda hjúlreiðamanna lijóluðu yfir Stórabeltisbrúna fyrr í
mánuðinum. Siglingahæðin undir hana er 65 metrar og er hún næst-
mesta hengibrú í heimi.
neyðarhjálparsjóð þeiiTa. Þegar
lestarsamgöngur í fyrra hófust vai-
uppselt í fyrstu ferðina löngu fyrir-
fram og fyrstu almennu gestirnir
fögnuðu með kampavínsdrykku og
sprengdu pappírspoka í hljómfóst-
um takti. Brúnni hefur því verið
fagnað rækilega nú þegar hún
verður alveg opnuð.
Umdeild brúargerð
„Það er nóg að segja orðið „brú“
og allir verða æstir.“ Þannig lýsti
kona nokkur andrúmsloftinu á
vinnustað sínum fyrir nokkrum ár-
um. Brúin hefur verið umdeild og
skipt þjóðinni í tvær fylkingar, sem
nú kannski tengjast aftur með
brúnni, þegar hún stendur nú full-
gerð í öllu sínu veldi. Nú segist
þriðji hver Dani stoltur af brúnni
en fyrir fimm árum fann aðeins tí-
undi hver landsmaður til stolts
vegna hennar. Um 70% segjast nú
vera jákvæð í garð brúarinnar.
Allt frá því á síðustu öld hafa
verið uppi vangaveltur um brú
milli Fjóns og Sjálands, enda vega-
lengdín ekki mikil, þar sem
skemmst er á milli. Undirbúningur
framkvæmda hófst 1986, en fram-
kvæmdir hófust 1988. Brúin er
bæði ætluð lestar- og bílasamgöng-
um og skiptist framkvæmdin í þrjá
hluta, þar sem eyjan Sprogo er
tengiliðurinn. Hin 6,8 km langa
austurbrú frá Sjálandi til Sprogö
er næstmesta hengibrú í heimi og
siglingarhæðin undir hana er 65
metrar. Um brúna liggur fjögurra
akreina vegur fyrir bíla og mótor-
hjól. Undir brúnni eru 8 km járn-
brautargöng og dýpið þar er mest
75 metrar. Frá Sprogo liggur svo
6,6 km löng vesturbrúin, sem bæði
er bíla- og járnbrautarbrú.
Framkvæmdir eru heilu ári á
eftir áætlun. Níu manns hafa látið
lífið við brúarbygginguna. Heildar-
kostnaður reiknaður í verðlagi
1988 er 21,6 milljarðar danskra
króna, sem er fjórðungi meira en
upphafleg áætlun gerði ráð fyrir.
Áhrif á atvinnulíf
og búsetuinynstur
Brúin verður þó ekki galopin, því
við hana verður heimtur vegartoll-
ur. Sett hefur verið upp margfalt
kerfi til að innheimta hann og verð-
ur það aðeins gert öðrum megin,
Fjónsmegin. Þar verður komið upp
rafrænum kerfum, svo þeir bíleig-
endur, sem keyra reglulega um
geta verið með kort í bílunum, sem
skannari nemur í þar til gerðum
hliðum og þeir þurfa þá ekki að
nema staðar.
Brúartollur var í fyrstu áætlaður
250 krónur danskar, um 2.500 ís-
lenskar krónur, en var lækkaður í
200 krónur. Tollurinn á að fara í að
greiða niður skuldir og vexti, sem
nú nema um 38 milljörðum
danskra króna. Um leið og tollur-
inn var lækkaður var ákveðið að
brúin yrði greidd upp á 30 árum í
stað um 14 ára, sem fyrst var
reiknað með.
Bílferð til Óðinsvéa með ferju og
tilheyrandi bið tók um 3 klukku-
stundir en með brúnni tekur hún
um P/2 klukkustund. Jámbrautar-
ferðin milli Óðinsvéa og Kaup-
mannahafnar tók álíka langan
tíma, en tekur nú fimm stundar-
fjórðunga. En brúin hefur einnig
víðtækari afleiðingar á samgöngur.
Bíla- og lestasamgöngur við Jót-
land verða nú mun greiðari og það
mun breyta samkeppnisaðstöðu
jámbrautanna við flugfélögin, sem
stunda innanlandsflug.
Oryggið umdeilt
Öryggisatriði á brúnni hafa verið
mikið hitamál undanfarin ár, eftir
að brúin var farin að taka á sig
mynd. Lestimar fara um göng, áð-
ur en farið er upp á brúna og ör-
yggi þar hefur verið umdeilt. Varð-
andi bílasamgöngur hefur verið
vakin athygli á að uppi á brúnni
getur orðið mjög stormasamt, svo
líklegt er að stundum muni þurfa
að loka brúnni vegna veðurofsa.
Einnig hefur verið bent á að koma
þurfi upp viðbúnaði á brúnni ef
skyndilega skellur á stormur og
eins þurfi að hugsa fyrir að vara
fólk við að fara ekki út úr bílum
sínum uppi á brúnni í hvassviðri.
Þá þurfi einnig að hugsa fyrir hvað
gera eigi ef bílar bili í slæmu veðri.
Hræðsla við brúna og göngin
virðist ekki leggjast jafnt á bæði
kynin. Skoðanakannanir hafa sýnt
að þriðja hver kona þjáist af ótta
við jarðgöng en aðeins tíundi hver
karl. Reynslan frá Ermarsunds-
göngunum milh Bretlands og
Frakklands sýnir þó að hræðslan
minnkaði eftir að göngin vora tekin
í notkun, þó slys í göngunum yki
hana aftur.
Yfii'völd fúllvissa almenning um
að öryggið sé eins og best verði á
kosið. Lestarferð um göngin tekur
aðeins átta mínútur, en ökuferðin
yfir tekur um hálftíma eftir að-
stæðum.
Breytt búsetumynstur
og sjálfsmynd
Áhrif brúarinnar munu vísast }
seytla fram næstu áratugina. Það .
tekur fólk tíma að átta sig á nýjum
möguleikum eins og þeim sem opn- í
ast með brúnni. Þeim gæti fjölgað,
sem kjósa að búa í Óðinsvéum, þar
sem er ódýrara að búa, þó þeir
starfi í Kaupmannahöfn. Þetta
gæti haft áhrif á fasteignamarkað-
inn á báðum stöðum og einnig á
eftirspurn eftir ýmiss konar þjón-
ustu.
Heimspekingar, félagsfræðingar I
og mannfræðingar fá hér einnig )
nýtt rannsóknarefni, þar sem
vænta má ýmissa rannsókna á
þeim áhrifum, sem þessi nýja teng-
ing hefur á lífsskilyrði á þessum
slóðum og aðrir munu efalaust
gera úttekt á breytingum á efna-
hagsskilyrðum og áhrifum þeirra á
lífið á þessum slóðum.
Næsta og kannski
þarnæsta brú
En dönskum brúarframkvæmd- *
um er ekki lokið með þessari. |
Næsta danska bráin er Eyrar-
sundsbráin, sem mun tengja Kaup-
mannahöfn og Málmey árið 2000.
Þar tengjast tvær þjóðir um eitt
svæði og það verður ný reynsla,
sem skapa á borgunum tveimur ný
skilyrði. Fehmerbrúin frá Suður-
Sjálandi yfir til Þýskalands er
stöðugt umhugsunarefni stjóm- )
málamanna. Reynslan af nýju brán- |
um tveimur mun vísast vega þungt
þegar ákvarðanir verða teknar um *
slíka framkvæmd og þá hvort nýja
bráin verður sú örvun fyrir atvinnu-
og efnahagslífið, sem vænst er.
Þegar ævintýraskáldið H.C.
Andersen sigldi frá Fjóni til Sjá-
lands 1819 fannst honum hann
kominn út á heimshöfin. Vegfar-
endum nútímans er vísast ofar í
huga að Stórabeltisbráin tengir )
Sjáland evrópska veganetinu og |
gerir eyjarskeggja að meginlands- ^
búum.