Morgunblaðið - 04.03.1998, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
MIÐVIKUDAGUR 4. MARZ 1998 25
Handstýrt
byggðahrun
Orri Hauksson
Illugi Gunnarsson
UNDANFARIN
misseri hefur verið
tekist fast á um auð-
lindaskatt. Meginrök
helstu talsmanna
auðlindaskattsins,
s.s. forustumanna Al-
þýðuflokksins, hafa
löngum verið þau að
engir aðrir en út-
gerðarmenn myndu
bera skattinn. Ohætt
væri að leggja hinn
nýja skatt á þar sem
slík skattlagning
hefði engin skaðvæn-
leg áhrif á launþega,
aðra atvinnustarf-
semi eða hagkerfið í
heild. Andstæðingar auðlindaskatts
hafa á móti meðal annars bent á að
sérstakur skattur á sjávarútveg
muni hafa alvarlegar afieiðingar
fyrir þau byggðarlög þar sem sjáv-
arútvegur er meginstoð atvinnulífs-
ins. Þessi staðreynd hefur farið ein-
staklega illa fyrir brjóstið á skatt-
lagningarsinnum. Skemmst er að
minnast þess hvernig forustumenn
Alþýðuflokksins geisuðu þegar
Hagfræðistofnun Háskóla Islands
sendi nú fyrir skömmu frá sér
skýrslu þar sem sýnt var fram á of-
angreind byggðaáhrif. Jafnvel
Morgunbiaðið virtist eiga í sálar-
ki-eppu þegar kom að því að flytja
fréttir af skýrslunni. Það vakti því
nokkra athygli að Morgunblaðið
birti athugasemdalaust í leiðara sín-
um hinn 21. febrúar sl. þau ummæli
Roberts Rowthorne, hagfræðipró-
fessors frá Cambridge, að líklega
myndi álagning auðlindaskatts
„hafa neikvæð áhrif á útgerðarfyrir-
tæki og tiltekna útgerðarbæi". Þótt
þessi staðhæfing sé ekki neinn nýr
sannleikur er vert að staldra aðeins
við hana.
Fræðimenn sammála
Tveir helstu sérfræðingar Islend-
inga á sviði fiskveiðistjómunar era
hagfræðiprófessorarnir Ragnar
Árnason og Rögnvaldur Hannes-
son. Þeir eru ósammála um það
grundvallaratriði hvort réttmætt sé
að leggja á auðlindaskatt. En þeir
era á einu máli um að verði slíkur
skattur lagður á yrði hann hreint
ekki borinn af útgerðarmönnunum
einum. Rögnvaldur sagði til dæmis í
*
Alagning sérstaks
skatts á sjávarútveg-
inn, segja Illugi Gunn-
arsson og Orri Hauks-
son, er pólitísk ákvörð-
un um að veikja
landsbyggðina.
viðtali við Ríkisútvai’pið í október
síðastliðnum: „Veiðigjaldið rýi-ir
þær tekjur sem útgerðin hefur til
skiptanna, þannig að það er mjög
líklegt að það komi líka niður á
launum sjómanna." Undirritaðir
era fullkomlega samþykkir þessu
sjónarmiði. Fullyi’ðingar um að það
verði einungis hinn svokallaði sæað-
all sem greiði hinn nýja skatt stand-
ast einfaldlega ekki athugun. Jafn-
framt verður tillaga um þennan
skatt að teljast heldur undarlegt
innlegg í þær viðkvæmu en mikil-
vægu kjaraviðræður sem sjómenn
og útvegsmenn standa í.
Allt byggðarlagið geldur
En það era ekki aðeins sjómenn
og útgerðarmenn sem verða fyrir
barðinu á títtnefndum skatti. Af-
koma útgerðar og fiskvinnslu er ná-
tengd. Fiskverkafólk mun af sömu
ástæðum og sjómenn bera skarðan
hlut frá borði. Svipað gildir um alla
þá þjónustu og þær vörar sem fisk-
iðnaðurinn nýtir sér. Það að veikja
sjávarútveginn dregur einfaldlega
úr umsvifum vélsmiðjanna, neta-
verkstæðanna, iðnaðarmannanna
og kaupmannanna; allt samfélagið
verður veikara. Það segir sig sjálft
að þau byggðarlög, þar sem útgerð
og fiskvinnsla vega hvað þyngst í
atvinnulífinu, hljóta í heild sinni að
skaðast vegna innheimtu hins nýja
skatts. Sennilega hafa þessar stað-
reyndir, að því viðbættu að skattfé
er í mestum mæli varið á suð-vest-
urhorninu, legið að baki skoðun
Rowthomes um að auðlindaskattur
hafi „neikvæð áhrif á útgerðarfyrir-
tæki og tiltekna útgerðarbæi".
Sjóðasukk
Það er ekki óeðlilegt að byggð
þróist og breytist. A þessari öld
hafa orðið mjög miklar breytingar á
búsetu í landinu. Um þessar mundir
blasa umtalsverðir ei’fiðleikar við
mörgum byggðarlögum. Rætur
þessa má meðal annars rekja til
efnahagsóstjómar á árum áður og
samdráttar í þorskafla á þessum
áratug. Með því að leggja sérstakan
skatt á landsbyggðina er verið að
greiða henni þungt högg af hálfu
opinberra aðila. Islensk samtíma-
saga sýnir að slík aðgerð mundi ýta
undir sértækar björgunaraðgerðir,
opinberar millifærslur milli lands-
hluta með tilheyrandi óhagkvæmni,
rentusókn og íhlutun stjómmála-
manna í atvinnulíf landsmanna.
Fullyrðingar forastu Alþýðuflokks-
ins um að auðlindaskattur verði ein-
ungis borinn af útgerðarmönnum og
hafi engin neikvæð áhrif á dreifbýl-
ið, eða laun sjómanna og fiskverka-
fólks, halda því ekki vatni. Það sem
stendur eftir er að álagning sér-
staks skatts á sjávarútveginn er
pólitísk ákvörðun um að veikja
landsbyggðina.
Illugi er hagfræðingur, Orri er
verkfræðingur.
127% aukning á þjóð-
vegafé til Reykjavíkur
í UMRÆÐU undan-
farinna daga um sam-
göngumál í Reykjavík
hafa talsmenn R-listans
verið iðnir við að kenna
öðrum um eigið for-
ystuleysi í þessum
málaflokki. Dæmi um
þetta er grein eftir
væntanlegan borgar-
fulltrúa í Reykjavík,
Hrannar B. Arnarsson,
í Morgunblaðinu þann
25. febrúar sl. undir
heitinu „Halldór tefur -
Ingibjörg bjargar“. Það
er ekki góð byrjun á af-
skiptum af borgarmál-
um, að kveða þvílíka öf-
ugmælavísu.
í valdatíð sjálfstæðismanna í
borginni gerðist það oft, að borgin
tók frumkvæðið í sínar hendur og
Þrátt fyrir aukningu á
vegafé til Reykjavíkur
um 127% sl. 4 ár, segir
Ólafur F. Magnússon,
kennir R-listinn öðrum
um dugleysi sitt í sam-
göngumálum.
réðst í þjóðvegafram-
kvæmdir á eigin kostn-
að á meðan beðið var
eftir seinfengnu vega-
fé. Þrátt fyrir stórauk-
in framlög ríkisins til
þjóðvegagerðar í
Reykjavlk, góðæri og
auknar tekjur borgar-
innar sl. 4 ár hefur
meirihluti R-listans
heimtað meira fé en
ekki sýnt neitt frum-
kvæði sjálfur.
Framlög til þjóð-
vegagerðar í Reykja-
vík hafa farið vaxandi á
undanförnum árum og
skv. upplýsingum frá
Vegagerð ríkisins voru
fjárveitingar til nýrra þjóðvega í
Reykjavík á verðlagi ársins 1998
talið í þúsundum króna árin 1990-
1997 eftirfarandi:
Árið 1990: 118.260
Árið 1991: 161.251
Árið 1992: 292.953
Árið 1993: 712.949
Árið 1994: 585.122
Árið 1995: 875.449
Árið 1996: 751.891
Árið 1997: 711.701
Eins og sjá má á tölunum hér að
framan hefur ríkið meir en tvöfald-
að framlög sín til nýrra þjóðvega í
Reykjavík undanfarin 4 ár, en þau
jukust úr samanlagt 1.285.413.000
króna árin 1990-1993 í 2.924.163.000
króna árin 1994-1997, eða um
1.638.750.000 króna, en það er rúm-
lega 127% aukning.
Nú era liðnir 10 mánuðir frá því
að R-listinn felldi tillögu sjálfstæð-
ismanna í skipulagsnefnd um að
borgin gengi þegar til framkvæmda
vegna breikkunar þjóðvegarins við
Gullinbrú. R-listinn reynir samt
sem áður að kenna ýmist sjálfstæð-
ismönnum í borgarstjórn eða á Al-
þingi um seinkun á þessari nauð-
synlegu samgöngubót. Það liggur
fyrir, að borgarfulltrúar Sjálfstæð-
isflokksins hafa sýnt frumkvæði og
metnað fyrir hönd borgarbúa í
þessu máli og ríkisvaldið hefur stór-
aukið þjóðvegaframlög til Reykja-
víkur. Óllum má því ljóst vera, að
það er fyrst og fremst vepia for-
sjárhyggju og framtaksleysis R-list-
ans, sem Grafarvogsbúar þurfa að
bíða til næsta árs eftir viðunandi
frágangi á umferðarmannvirkjum
við Gullinbrú. Þrátt fyrir aukningu
á þjóðvegafé til Reykjavíkur um
127% sl. 4 ár kennir R-listinn öðram
um eigið dugleysi í samgöngumál-
um Reykvíkinga. Við það verður
ekki unað.
Höfundur er læknir og varaborgar-
fulltrúi íReykjavík.
Ólafur F.
Magnússon
Sjálfstæðis-
flokkur í vörn
GREINAR mínar
um Sjálfstæðisflokk-
inn í Mbl. 10.-12.
febrúar sl. hafa farið
fyrir brjóstið á
flokkseigendum
Sjálfstæðisflokknum.
Sannleikanum verður
hver sárreiðastur. St-
urla Böðvarsson,
þingmaður Vestlend-
inga, skrifar til mín í
Mbl. 26. febrúar sl. og
er ósáttur við grein-
ingu mínu. Eg átti
reyndar ekki von á
því að varðhundar
kerfisins hættu að
styðja Sjálfstæðis-
flokkinn eftir lestur greina minna.
Það er sitt hvað sjálfstæðismenn
og Sjálfstæðisflokkur
Meginstefið í greinum mínum
var að svara spurningunni hverra
hagsmuna Sjálfstæðisflokkurinn
gætir. Sjálfstæðisflokkurinn hefur
breyst úr breiðum miðflokki í sér-
hagsmunavörslu stórfyiirtækja.
Sjálfstæðisflokkurinn
hefur breyst á síðustu
árum, segir Ágúst
Einarsson, og það
mun renna upp fyrir
kjósendum á komandi
misserum.
Það er liðin tíð að Sjálfstæðisflokk-
urinn gæti einkum hagsmuna
þeirra sem þurfa af ýmsum ástæð-
um á hjálp samfélagsins að halda
eins og Sturla heldur fram. Þetta
gerði Sjálfstæðisflokkurinn einu
sinni en Þorsteinn Pálsson og Dav-
íð Oddsson hafa leitt Sjálfstæðis-
flokkinn í harðsvíraða gæslu fyrir
hagsmunum þeima sem best mega
sín. Sjálfstæðisflokkurinn vinnur
gegn launafólki, öldruðum, ungu
fólki og smærri atvinnurekendum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur haft
forgöngu um stórfelldan niður-
skurð í heilbrigðiskerfinu, gert
hverja atlöguna á fætur annarri að
öldruðum og niðurlægt þá, rýrt svo
stöðu menntamanna og ungs fólks
að til skammar er á alþjóðavett-
vangi og stórlækkað skatta á fjár-
magnseigendur og fyrirtæki. Sjálf-
stæðisflokkurinn gengur gegn
hagsmunum kvenna,
þrengir að starfi verka-
lýðshreyfingar, stuðlar
að aukinni skuldasöfn-
un heimilanna, heldur
uppi spilltu og vernd-
uðu kerfi sérhagsmuna
í fjármálaheiminum og
tryggir útgerðarmönn-
um gjafakvóta um aldur
og ævi. Þetta er ekki
flokkur fólksins.
Jafnaðarnienn eru
framtíðarhreyfing
En Sjálfstæðisflokk-
urinn á fortíð og margir
muna hann sem víðsýn-
an flokk sem höfðaði til
einstaklingsframtaks og tengdi
fólk saman í utanríkismálum. Þetta
var fortíðin. Pólitíska umræðan er
hins vegar ekki enn nógu mikil til
að fólk átti sig á hverra hagsmuna
þessi flokkur gætir nú en það kem-
ur að því.
Sturla segir að A-flokkarnir vilji
að allir tengist einhverju félags-
legu kerfi með einum eða öðrum
hætti en sjálfstæðismenn trái á
frelsi einstaklingsins. Samfélag
okkar er félagslegt kerfi sem öllum
er nauðsynlegt. Varla hafnar St-
urla opinberu menntakerfi fyrir
börn sín og annarra. Það getur vel
verið að sjálfstæðismenn trái á
frelsi einstaklingsins en það er gjá
milli sjálfstæðismanna og Sjálf-
stæðisflokks ef grannt er skoðað.
Flokkurinn er þröngur hagsmuna-
flokkur stóratvinnurekenda sem
heldur dauðahaldi í gamalt kerfi
sérhagsmuna og mun ekki sleppa
af því höndum fyrr en hann hefur
tapað í kosningum. Jafnaðarmennn
eru valkostur framtíðarinnar og
vissulega viljum við félagslegt
kerfi. Jafnaðarmenn vilja sam-
hjálp, sterkt einstaklingsframtak,
öflugt og skilvirkt velferðarkerfi,
lífsgæði og lífsánægju. Við viljum
að allir haldi reisn sinni hvort sem
þeir era aldraðir eða sjúkir eða
vilja leita sér mennta. Við viljum
ekki peningamælikvarða Sjálf-
stæðisflokksins á öll mannleg sam-
skipti. Sjálfstæðisflokkurinn hefur
breyst á síðustu áram og það niun
renna upp fyrir kjósendum á kom-
andi misserum. Eg er hins vegar
fullviss um að Sturla Böðvarsson
mun halda áfram að lifa í fortíðinni
og tala um veröld sem var og er
það miður.
Höfundur er alþingismaður í þing-
flokki jafnaðarmanna.
Ágúst Einarsson
Nú einnig
Nýjung - gull í gegn
100 gerðir af eyrnalokkum
3 stœrðir
Vönduö - Ryðfrí
Húsaskilti
PIPAR OG SALT
Klapparstíg 44
S: 562 3614
Brúðhjón
Allur boröbiínaður Glæsiletj gjafdvard Bniðarhjdnd lislar

VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.