Morgunblaðið - 01.03.1998, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 1. MARZ 1998 31
að lesa fyrir ömmu sína ljóð. Þá
opnuðust nýir heimar, ungt hjarta
hreifst. Það hreifst af ljóðunum, en
það hreifst mest af að skynja þessa
sterku fegurðar- og sannleiksþrá
sem í brjósti ömmu þess bjó. Hún
var hrifnæm kona, gladdist yfír vel
málaðri mynd, fallega ortu ljóði og
öllu því sem sannleika og guðdóm
geymdi. Nú er löngu lífi lokið.
Amma komin í opinn faðm afa.
Saman munu þau ganga í átt til
ljóssins.
1 Smávinir fagrir, foldar-skart,
fífill í haga, rauð og blá
brekkusóley, við mættum margt
muna hvert öðru að segja frá.
Prýðið þið lengi landið það,
sem lifandi guð hefir fundið stað
ástarsælan, því ástin hans
alstaðar fyllir þarfir manns.
Faðir og vinur alls sem er!
annastu þennan græna reit:
blessaðu, faðir! blómin hér,
blessaðu þau í hverri sveit.
Vesalings sóley! Sérðu mig?
Sofðu nú vært og byrgðu þig,
hægur er dúr á daggamótt,
dreymi þig ljósið, sofðu rótt
(Jónas Hallgr.)
Hildur Jóhannesdóttir.
Mig langar að minnast í fáum
orðum Margrétar Sigurjónsdóttur
fóðursystur minnar. Magga
frænka var næst elst tíu systkina
og lést hún á 92. aldursári síðastlið-
inn sunnudag.
Hugurinn leitar þó nokkur ár
aftur í tímann, staðurinn er Norð-
urbraut 13 í Hafnarfirði, en þar
hafði hún búið eiginmanni sínum
Halldóri Sigurgeirssyni glæsilegt
, heimili. Þar bjuggu þau ásamt
dætrum sínum, þeim Hrafnhildi,
Jónfríði og Margréti en sonur
þeirra hjóna Þorleikur lést aðeins
1 átta ára gamall. Það var ávallt til-
hlökkunai-efni mitt í æsku að heim-
sækja Dóra og Möggu á Norður-
brautina með foreldrum mínum
enda höfðingjar heim að sækja. Oft
gaukaði Magga að mér sætindum
eða ávöxtum. Hús þeirra hjóna var
virðulegt eldra hús í vesturbæ
j Hafnarfjarðar og sériega vel við
haldið bæði innan húss og utan.
Heimilið bar vott um listhneigð
Möggu, enda prýddu það falleg
húsgögn, málverk og aðrir listmun-
ir, en Magga málaði sjálf eins og
nokkur systkina hennar. Einnig
vann hún árum saman sem starfs-
maður við listsýningar, bæði í
Bogasal Þjóðminjasafnsins, í Nor-
ræna húsinu, og í gamla lista-
mannaskálanum við Austurvöll. Eg
átti þess stundum kost að heim-
sækja Möggu í vinnuna, þegar við
faðir minn sóttum listsýningar og
voru það skemmtilegar ferðir og
fræðandi.
Fyrir nokkrum árum seldu Dóri
og Magga húsið sitt og fluttu á
Hrafnistu í Hafnarfirði þar sem
þau bjuggu síðustu æviár sín, en
ekki eru nema rúmlega þiír mán-
uðir síðan Dóri lést, hinn 8. nóvem-
ber síðast liðinn, 95 ára gamall. A
síðustu árum hafði heilsu Möggu
hrakað mjög og var hún rúmliggj-
andi hin síðustu misseri.
Það var mikið lán að fá að kynn-
ast Margréti Sigurjónsdóttur. Hún
var sérlega falleg og góð kona og
leið öllum vel í návist hennar. Ég
kveð Margréti föðursystur mína
með virðingu og þakklæti. Dætrum
hennar, tengdasonum og öðrum
ástvinum sendi ég innilegar samúð-
arkveðjur og bið Guð að gefa þeim
styrk í sorg þeirra.
Ingimar Haraldsson.
Handrit afmælis- og minningargreina skulu
vera vel frá gengin, vélrituð eða tölvusett.
Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disk-
lingur fylgi útprentuninni. Auðveldust er
móttaka svokallaðra ASCII-skráa, öðru
nafni DOS-textaskrár. Ritvinnslukerfin
Word og Wordperfect eru einnig auðveld í
úrvinnslu. Senda má greinar til blaðsins í
bréfasíma 569 1115, eða á netfang þess
(minning@mbl.is) — vinsamlegast sendið
greinina inni í bréfinu, ekki sem viðhengi.
Nánari upplýsingar má lesa á heimasíðum.
Það eru vinsamleg tilmæli að lengd greina
fari ekki yfir eina örk A-4 miðað við meðal-
línubil og hæfilega línulengd - eða 2.200
slög. Höfundar eru beðnir að hafa skírnar-
nöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
Skarphéðinn
Helgason fæddist
í Forsæti í Vestur-
Landeyjum 24. októ-
ber 1915. Hann lést á
St. Jósefsspftala í
Hafnarfirði 18. febr-
úar síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
María Jónsdóttir, f.
21. október 1895, d.
18. júm' 1972, og
Helgi Bjarnason, f.
12. júlí 1888, d. 1959.
Systkini Skarphéðins
eru: Guðjón, f. 20.
júní 1917, d. 11. febr-
úar 1981, Guðrún, f. 26. maí
1920, María Kristín, f. 17. júm'
1921, d. 11. desember 1964, Gróa
Bjarney, f. 11. maí 1926, Bjarni, f.
29. maí 1930, og Guðfinna Jóna,
f. 13. maí 1936.
Eiginkona Skarphéðins var
Ágústa Jónsdóttir, f. 11. maí
1906, d. 1. nóvember 1989. Sonur
Ágústu og fóstursonur Skarp-
héðins er Árni Rosenkjær, f. 28.
Tengdafaðir minn og vinur er lát-
inn. Þegar mér varð ljós þessi stað-
reynd, greip mig mikill söknuður en
jafnframt þakklæti, því nú var sú
stund runnin upp sem Héðinn þráði
mest og talaði oft um, hann kvaðst
tilbúinn þegar Skaparanum þókn-
aðist að taka hann tH sín.
Það var árið 1954 að ég kynntist
Héðni fyrst, þegar ég kom á heimili
hans og Ágústu með Árna syni
þeirra. Það var ekki laust við að ég
bæri óttablandna virðingu fyrir
honum í byrjun, því Héðinn var
maður sem talaði tæpitungulaust
og var auðsjáanlega vanari að
stjórna en vera stjórnað. En með
okkur tókst fljótt góð vinátta og
betri tengdafóður gat ég ekki feng-
ið, alltaf boðinn og búinn þegar
hann gat hjálpað og í nærri fjögur
ár bjuggum við Árni og Karl sonur
okkar hjá þessum ágætu hjónum
meðan við komum okkur upp hús-
næði.
Skarphéðinn var fæddur í For-
sæti í V-Landeyjum og ólst þar
upp, elstur af sjö systkinum. Hann
fór fljótt að taka til hendi eins og
títt var á þeim tíma og upp úr ferm-
ingu fór hann í fyrsta skipti til sjós.
í nokkur ár réð hann sig á vertíð í
Vestmannaeyjum og var þar grunn-
urinn lagður að stórum hluta ævi-
starfsins. Héðinn bar hlýjar taugar
til æskustöðvanna og óvíða taldi
hann fegurra en í Landeyjunum,
víðáttan mikil og svo fogur fjallasýn
á aðra hönd og sjórinn á hina. Hann
kunni heiti á öllum fjöllunum og það
var gaman að fara með Héðni aust-
ur og hlusta á hann segja frá ör-
nefnum og kennileitum og rifja upp
æskuárin, þegar hann lærði að
synda í bæjariæknum eða hvernig
fjárreksturinn fór fram á haustin.
Haustið 1939 settist Héðinn á
skólabekk í Vestmannaeyjum og
lauk þaðan hinu minna fiskimanna-
prófi 1941 og fór síðan í Stýri-
mannaskólann þaðan sem hann út-
skrifaðist 1944. I Vestmannaeyjum
kynntist Héðinn Ágústu sem þá var
ekkja með ungan son. Fluttust þau
til Hafnarfjarðar haustið 1944 og
bjuggu þar síðan. Ekki áttu þau
Ágústa og Héðinn börn saman en
Árna reyndist hann alla tíð besti
faðir.
Héðinn var togarasjómaður í tugi
ára og lengst af var hann bátsmað-
ur eða 1. stýrimaður. Útivistin var
oft löng, langt að sækja á miðin og
fréttir af skipunum oft litlar og er
mér minnisstætt hvað oft var beðið
í mikilli óvissu heima þegar vetrar-
veðrin geisuðu. í lok sjöunda ára-
tugarins ákvað Héðinn að söðla um
og koma í land. Fannst honum
margt hafa breyst á sjónum og ekki
allt til hins betra. Starfaði hann
fyrstu árin hjá Sambandi íslenskra
samvinnufélaga en árið 1974 fór
hann að vinna hjá Verðlagsstofnun
og er þar þangað til hann lýkur
starfsdegi sínum 1988. Líkaði hon-
febrúar 1932. Eigin-
kona hans er Guð-
ríður Karlsdóttir, f.
24. aprfl 1938.
Þeirra börn eru: 1)
Karl, f. 5. október
1955, kona Selma
Guðnadóttir, f. 22.
febrúar 1957, og
eiga þau þrjú börn,
Skarphéðin Einar,
Guðna Karl og Ey-
dfsi Ýri. 2) Guðrún
Hildur, f. 31. mars
1962, í sambúð með
Ágústi ísfeld
Ágústssyni, f. 20.
nóvember 1963. 3) Agústa Ýr, f.
9. júlí 1963, maður Jóhann Við-
arsson, f. 1. maí 1964, og eiga
þau eina dóttur, Söndru Ýri. 4)
Guðný Birna, f. 27. maí 1969,
maður Sigurjón Einarsson, f. 16.
aprfl 1968, og eiga þau eina dótt-
ur, Hönnu Lind.
Útför Skarphéðins fer fram frá
Hafnarfjarðarkirkju á morgun
og hefst athöfnin klukkan 13.30.
um vel að vinna þar.
Héðinn var sterkur persónuleiki,
höfðingi á sínu heimili og hafði
skoðanir sem hann lét óspart í ljós.
Það var aldrei lognmolla þar sem
hann var, en hann var líka sann-
gjarn og vildi leysa málin. Alla ævi
var hann vinstrisinnaður og studdi
vel við bakið á „sínum flokki og sín-
um mönnum". Hann stóð fast á sín-
um skoðunum og var oft gaman að
rökræða við hann.
Héðinn var mikill bókamaður og
voru frístundú á sjónum vel notað-
ar í lestur. Hann var minnugur á
það sem hann las og sjálfur átti
hann gott safn bóka og lagði mikið
upp úr að ég tengdadóttirin læsi
bækur eftir ,höfuðskáldin“ hans, þá
Halldór Laxness og Þórberg Þórð-
arson. Og eitt af því fyrsta sem
hann las fyrir barnabörnin sín var
Sálmurinn um blómið eftir Þorberg.
Það var gaman að vera með Héðni á
góðum stundum og hlusta á hann
fara með ljóð og texta. Þá var Biblí-
an ekki ókunn honum. Þar var hann
með öll svör á reiðum höndum og
aldrei sagðist hann hafa farið að
sofa á sjónum öðruvísi en að líta að-
eins í Biblíuna.
Árið 1989 deyr Ágústa og verða
þá mikil þáttaskil í lífi Héðins. Þá
var eins og stoðum væri kippt und-
an honum, og hann átti þá ósk
heitasta að komast í gott skjól.
Varð honum að ósk sinni þegar
hann komst á Hrafnistu í Hafnar-
firði 1990 þar sem vel var hugsað
um hann og átti hann þar gott ævi-
kvöld. Fyrir það þökkum við Árni
af alhug.
Nú er komið að kveðjustund og
vil ég þakka Héðni fyrir allt það
sem hann var mér. Ég veit að hon-
um líður vel og hann er kominn
þangað sem hann vildi fara.
Tengdadóttir.
Elsku afi minn. Nú ertu loksins
kominn til ömmu, búinn að bíða svo
lengi og þrá það svo heitt að komast
til hennar Gústu þinnar. Ég veit að
það hafa verið fagnaðarfundir, hún
amma hefur tekið vel á móti þér.
Það er yndisleg tilfinning að rifja
upp allar þær minningar sem ég á
frá því þið amma bjugguð á Suður-
götunni. Alltaf mátti maður koma
og gista hjá ykkur. Maður þurfti
bara að trítla niður brekkuna og þá
var maður kominn til ömmu og afa.
Þú varst alltaf tilbúinn að flytja þig
inn í stofu og sofa á sófanum svo að
litlu skottin þín gætu nú örugglega
sofið vel og haft nóg pláss í stóra
hjónarúminu. Fyrst skreið maður
þó alltaf upp í sófann til þín og
hlustaði á kafla úr Sálminum um
blómið eða einhverri af bókunum
hans Halldórs Laxness.
Manstu allar ferðirnar niður á
bryggju að skoða bátana, maður
mátti meira að segja fara um borð í
þá af því að maður var með honum
SKARPHÉÐINN
HELGASON
afa sínum sem allir á bryggjunni
þekktu. Og svo voru það nestisferð-
irnar upp að Bransbæ með saft í
flösku og brauð, það þótti manni nú
ekki amalegt ferðalag. Ekki var nú
heldur erfitt að blikka hann afa sinn
í að spila við mann, alltaf varstu til-
búinn að spila, kenndir manni að
verða aldrei tapsár því þá væri ekk-
ert gaman að spila við mann, en
lúmskan gi’un hef ég nú samt um að
þú hafir nú stundum gefið svolítið
eftir í spilamennskunni.
Elsku afi minn, ég veit að þó að
þér hafi liðið vel á Hrafnistu síðast-
liðin ár, innan um allt það yndislega
fólk sem þar er, þá var það nú orðin
óskin þín að fá að fara að leggja af
stað í hina óþekktu ferð sem þíður
okkar allra. Mér finnst það ekki
koma mér á óvart þegar ég hugsa
um það að drottinn skuli kalla þig
til sín á svipuðum tíma og eitt af
þeim skáldum sem þú unnir hvað
mest, Halldór Laxness. Ykkai- bíð-
ur augsýnilega mikilvægara verk-
efni á æðri stöðum nú.
Elsku afi, að lokum þakka ég all-
ar þær yndislegu stundfr sem ég
átti með þér um ævina, alla þá hlýju
og ástúð sem þú gafst mér í vega-
nesti fram í lífið. Megir þú hvíla í
friði í faðmi ömmu og drottins.
Guðný Birna.
„Lestu þessa bók, drengurinn
minn, þú færð þá frekar umflúið ör-
lög hinna Heimdellinganna á nótt
hinna löngu hnífa.“ Gerpla var ekki
fyrsta eða eina bókmenntaverkið,
sem fóstri minn til sjós, Skarphéð-
inn, hafði haldið að mér, enda
óþreytandi í uppeldishlutverkinu,
bæði á menningarsviðinu og í þeirri
veiku von, að honum tækist að
skapa í mér róttækling. „Mínir
menn lesa svona bækur,“ hélt hann
áfram og 17 ára togarapjakkur á
Vestfjarðamiðum mændi á tröllvax-
inn stýrimann skipsins. Datt ekkert
betra og róttækara í hug, sem
þakklætisvott fyrir bókarlánið, en
stynja upp: „Getum við þá bara
ekki tekið einn Rússa.“ Hélt svo
áfram við nánari tilhugsun um nótt
hinna löngu hnífa: „Ég skal svo
hafa egg og fínirí fyrir þig í nætur-
kokkaríinu í nótt.“
„41 pund, 42 pund,“ taldi stýri-
maðurinn í áhöfnina nokkrum mán-
uðum seinna í sölutúr í Grímsby.
Seðlar breska heimsveldisins flutu
mér um lófa og nú skildi ég fyrst
orðatiltækið „vellauðugur". Ég átti
heiminn, hestburðir af súkkulaði og
ávöxtum stóðu til boða, ásamt öðru,
sem við templarar nefnum ekki.
„Keyptu nú eitthvað þarft og fallegt
handa henni mömmu þinni,“ sagði
Héðinn og setti upp fjarrænan svip,
sem auðvitað þýddi það, að án hans
hjálpar yrði ekkert vit í viðskiptun-
um. Tók svo upp þykkt seðlabúnt
frá sjálfum sér, ljómaði allur og
sagði: „Og handa þessu, þú veist,
sem þú átt á leiðinni."
Skarphéðinn hafði komið sem
bjartur sólargeisli inn í líf mitt
nokkrum árum áður þegar systir
mín varð tengdadóttir hans. Pabbi
var þá nýlega látinn og tímarnir
daprir. Persóna Skarphéðins, fyrir
mér, hreinlega ljómaði af krafti og
manngæsku. Fæddur í Rangárþingi
eins og mamma og tók undireins
þvílíku ástfóstri við okkur systkin-
in, að mér fannst hann alltaf eiga
okkur með húð og hári og allt sem
okkur var tengt. Hann var sífellt að
velta afkomu minni fyrir sér í upp-
vextinum, útvegaði mér vinnu í frí-
um og hlóð á mig gjöfum.
Skarphéðinn bókstaflega elskaði
pólitík, var mjög róttækur og sér-
lega fylginn sér í orðum. Hann var
fæddur að Forsæti í Landeyjum
elstur margra systkina og byrjaði
sjóróðra frá Vestmannaeyjum um
fermingu. Fór svo í Stýrimanna-
skólann og giftist Ágústu sinni
Jónsdóttur frá Gamla Hrauni á
Eyrarbakka. Hún átti einn son fyr-
ir, Árna Rosenkjær, sem Skarphéð-
inn gekk í föðurstað. Héðinn var yf-
irmaður á togurum í áratugi, vann
svo hjá verslunardeild Sambands-
ins og síðast hjá Verðlagseftirlitinu.
Með Skarphéðni opnaðist mér al-
veg nýr heimur. Hann vai- óþreyt-
andi að bjóða mér um borð í skipin
sín, tók mig með ef kippa þurfti
milli hafna, hafði lausn á öllum fjár-
hagsvanda og atvinnumálum, réð
mig á togara með sér 17 ára og út-
vegaði mér svo alltaf frítt far á
milli, þegar ég var að læra í
Englandi.
Skarphéðinn hafði svo gaman af
að ræða pólitík, að það bókstaflega
sást á svipnum eða á handahreyf-
ingunum, hvað hann naut þess mik-
ið. Röddin var eins og þrumuguðinn
sjálfm’ og þegar hann virkilega tók
á, þá skalf sko sannarlega allur
„Vatnsdalur" eða Hafnarfjörður,
togarinn, landið og miðin. Klikkti
svo út með einhverju álíka, að nótt
hinna löngu hnífa kæmi víst aftur
og þá tækju hans menn þetta ör-
ugglega að sér. Leit svo virðulega í
kringum sig, hvort nokkur væri til
andmæla.
í fjölskylduboðum tókum við
venjulega smásyrpu í upphafi. Þá
vorum við reknir útí horn eða í ann-
að herbergi fyrir hávaða og minntir
á loforð frá síðasta boði, um að ekki
yrði minnst frekar á pólitík. Svo var
annað loforð tekið af okkur um
næsta boð og þá fengum við fyrst
spilin. Spiluðum svo fram á rauða
nótt rússa, marías, ólsen, manna
eða vist, eftir því hvað okkur gekk
að skrapa aðra með í spilamennsk-
una.
Skarphéðinn var einstaklega
bamgóðm- maður og algjört
tryggðatröll. Fjöldi manna varð
sýólstæðingar hans, bæði á sjón-
um, ekki síst, sem yfirmaður á stór-
um fiskiskipum í áratugi, og einnig í
félags- og stjórnmálum. Engum
duldist að allt, sem hann sagði, var
meint frá innstu hjartans rótum.
Þess vegna gátu allir bókstaflega
elskað hann, þótt þeir sumir væru
gjörsamlega andstæðir honum í
pólitík.
Skarphéðinn missti konu sína
fyrir nokkrum árum. Þá var honum
mjög brugðið, en æskti þess að
komast á Hrafnistu í Hafnarfirði.
Þar naut hann jmdislegrar aðhlynn-
ingar, en hluti af gamla heimilinu
var í herberginu hans, myndir og
munir, húsgögn og bækumar hans
kæru. Við heimsókn tók hann oft
upp mynd eða hlut og fór með
kvæði eftfr skáldið sitt kæra Þor-
stein Erlingsson eða vitnaði í Hall-
dór Laxnes. Þá var þetta orðið, eins
og fyrir nær hálfri öld, þegar ég
kynntist honum fyrst og æ síðan.
Kom jafnvel klökkvi í röddina, þeg-
ai’ hann fór með eitthvað, sem höfð-
aði sérstaklega til hans.
Ég þakka mínum ástkæra fóstra
og félaga, hjálparhellu og átrúnað-
argoði samferðina. Systur minni og
mági, systkinum Skarphéðins,
börnum þeirra og barnabörnum,
öllum vinunum, félögunum og
vandamönnum votta ég mína
dýpstu samúð. Alvaldur góður Guð
gefur og tekur, því erum við hans,
hvort sem við lifum eða deyjum. Sá
styrki faðir leggi Skarphéðin minn
nú sér að hjarta og gefi honum sinn
frið.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson.
Skila-
frestur
minning-
argreina,
EIGI minningargrein að birt-
ast á útfarardegi (eða í sunnu-
dagsblaði ef útfor er á mánu-
degi), er skilafrestur sem hér
segir: I sunnudags- og þriðju-
dagsblað þarf grein að berast
fyrir hádegi á fóstudag. í mið-
vikudags-, fimmtudags-, föstu-
dags- og laugardagsblað þarf
greinin að berast fyrir hádegi
tveimur virkum dögum fyrir
birtingardag. Berist grein eftir
að skilafrestur er útrunninn
eða eftfr að útför hefur farið
fram, er ekki unnt að lofa
ákveðnum birtingardegi.