Morgunblaðið - 01.03.1998, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 1. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Reuters
TUGÞÚSUNDIR manna tóku þátt mótmælagöngu um miðborg Sevilla, höfuðborgar Andalúsíu, þann 31. fyrra
mánaðar til að fordæma ETA-hreyflnguna vegna morðsins á Alberto Jimenez, borgarfulltrúa Þjóðarflokksins
og eiginkonu hans. Á borðanum seem fólkið ber á myndinni segir: „Andalúsía krefst friðar og lýðræðis."
ETA gegn
Þj óðarflokknum
Basknesku hryðjuverkasamtökin ETA hafa breytt baráttuaðferð-
um sínum og hafa á síðustu mánuðum einkum sigað flugumönn-
um sínum á bæjarfulltrúa Þjóðarflokksins, sem er í stjórn á
Spáni, Ásgeir Sverrisson segir frá þessari nýju herfræði morð-
sveitanna og þeim deilum sem viðbrögð stjórnvalda hafa vakið.
BREYTTAR baráttuaðferðir
basknesku hryðjuverkasam-
takanna ETA hafa komið
Spánverjum í opna skjöldu
og geta reynst ógnun við þá þjóðar-
samstöðu sem myndast hefur gegn
öfgamönnunum. A síðustu mánuðum
hafa ETA-samtökin, sem barist hafa
fyrir stofnun sjálfstæðs ríkis Baska á
Norður-Spáni í 30 ár, einkum sigað
morðsveitum sínum á bæjarfulltrúa
Þjóðarflokksins (PP), sem heldur um
stjórnartaumana á Spáni. Nú hafa
blossað upp háværar deilur um
hvernig staðið skuli að því að gæta
öryggis þessa fólks og snerta þær
helstu átakalínuna í spænskum
stjómmálum; samband miðstjórnar-
valdsins í Madrid og sjálfsstjómar-
héraðanna.
Fram til þessa hafa ETA-samtökin
einkum sent flugumenn sína gegn
dómumm, valdamiklum stjórnmála-
mönnum, starfsmönnum fangelsa og
félögum í öryggissveitum Spánverja.
Markmiðið hefur verið það að knýja
fram tilslakanir af hálfu yfirvalda
með því að sá fræjum ógnar og hryll-
ings á meðal þeirra sem tengjast
beint þeim vömum sem ríkisvaldið
heldur uppi í þessari baráttu. Kaup-
sýslumönnum og iðnjöfrum hafa
samtökin síðan rænt einkum til að
kúga fjármuni út úr ættmennum
þeirra í því skyni að geta fjármagnað
starfsemina.
Svo virðist sem ETA hafi afráðið
síðasta sumar að hverfa frá þessari
herfræði og frá þeim tíma hafa sam-
tökin einkum beint kröftum sínum að
neðri lögum stjómsýslunnar. Hug-
myndin er greinilega sú að færa
hryllinginn nær almenningi með því
að myrða þá fulltrúa stjómkerfisins,
sem em í einna nánustu sambandi
við fólkið í landinu. Enginn getur
talið sig óhultan, reynslan hefur sýnt
að fulltrúar í litlum bæjarfélögum,
sem aldrei hafa látið til sín taka í
átakamálum á landsvísu eru í sömu
hættu og aðrir.
Þjóðarsamstaða
I júlí í fyrra fylltist spænska þjóðin
hryllingi er þær fréttir bárast að 24
ára gamall bæjarfulltrúi Þjóðar-
flokksins í bænum Ermua í Baska-
landi, Miguel Ángel Blanco að nafni,
hefði verið tekinn af lífi eftir að hafa
verið á valdi ETA-samtakanna í tvo
sólarhringa. Basknesku hryðjuverka-
mennimir höfðu boðað að ungi mað-
urinn yrði myrtur yrðu félagar í
hreyfingunni, sem dveljast í fangels-
um víðs vegar um Spán, ekki fluttir
til Baskalands til að afplána refsivist
sína þar. Stuttu eftir að þessari kröfu
hafði verið hafnað skutu ETA-liðarn-
ir bæjarfulltrúann unga í hnakkann
og skildu hann eftir í blóði sínu.
Þessi aftaka kallaði fram gífurlega
reiði á Spáni og fram fóra fjölmenn-
ustu mótmælaaðgerðir í sögu lands-
ins. I öllum stærstu borgum Spánar
komu milljónir manna saman til að
fordæma ETA-samtökin og hinn
pólítíska arm þeirra, Herri Batasuna,
sem hefur stöðu stjómmálaflokks í
Baskalandi og fékk um 12% atkvæð-
anna þar í síðustu kosningum. Sú ein-
staka samstaða sem myndaðist varð
til þess að vekja vonir um að leiðtog-
ar ETA gerðu sér ljóst að öll þjóðin
stæði gegn þeim og þeir væra öld-
ungis einangraðir í baráttu sinni.
Nokkrir spænskir ráðamenn kváðust
telja að viðbrögðin við morðinu á
Miguel Ángel Bianco mörkuðu þátta-
skil í baráttunni gegn ETA
Hryllingurinn færður
nær þjóðinni
Hinir sem vöraðu við óhóflegri
bjartsýni reyndust hafa rétt fyrir
sér. Morðið á bæjarfulltrúanum frá
Ermua reyndist aðeins fela í sér
þáttaskil að því leyti að það var til
marks um að ETA höfðu afráðið að
breyta um baráttuaðferðir. Samtökin
höfðu ákveðið að færa hryllingsher-
ferð sína nær þjóðinni. Á þeim sjö
mánuðum sem liðnir eru
frá því að Miguel Ángel
Blanco var myrtur hafa
fimm bæjarfulltrúar Þjóð-
arfiokksins til viðbótar
verið skotnir til bana á
Spáni, oftast með byssukúlu í hnakk-
ann.
Bæjarfulltrúarnir, sem myrtir
vora störfuðu allir í Baskalandi að
einum frátöldum. I einum þremur til-
fellum vora þeir myrtir þar sem þeir
sátu á veitingastöðum, sem þykir til
marks um að félagar í ETA hafi auð-
veldlega getað fylgst með ferðum
þeirra. í engu tilfellanna tókst að
hafa hendur í hári morðingjans, við-
komandi gat bragðið sér inn á veit-
ingastað, dregið fram byssu sína og
myrt fómarlambið án þess að
nokkram viðstaddra tækist að bera
kennsl á hann. Sýnir það glögglega
þá ógn sem almenningi stafar af
hryðjuverkamönnunum, enginn
áræðir að veita upplýsingar og koma
fram sem vitni.
Hjón myrt í Sevilla
En ETA höfðu greinilega afráðið
að binda þessa herferð sína gegn
bæjarfulltrúum Þjóðarflokksins ekki
einvörðungu við Baska-
land. Síðast létu samtökin
til sín taka 29. janúar sl.
en í þetta sinn var blóð-
völlurinn í Seviila, höfuð-
borg Andalúsíu á Suður-
Spáni. Ungur bæjarfulltrúi, Alberto
Jimenez-Becerril, var mytur ásamt
eiginkonu sinni, Asunción, er þau
vora á göngu heim til sín að kvöldi til
í Santa Cruz-hverfinu fræga í mið-
borginni. Þau vora bæði skotin í höf-
uðið af stuttu færi. Þau skildu eftir
sig þrjú ung böm.
Aftakan á hjónunum ungu kallaði
fram geysilega hörð viðbrögð um all-
an Spán. En grimmdarverkið varð til
þess að auka vanda stjórnvalda um
allan helming. Nú var orðið ljóst að
ekki nægðu þær aðgerðir sem gripið
hafði verið til í því skyni að tryggja
öryggi fulltrúa stjómarflokksins í
Baskalandi. Morðin í Sevilla sýndu
svo tæpast varð um villst að ETA-
samtökin vora tilbúin til að fremja
glæpi sína víðs fjarri heimahögunum.
ETA-liðar höfðu að vísu áður látið til
sín taka utan Baskalands, m.a. með
tveimur sprengjutilræðum í Andalús-
íu í fyrra þar sem hreyfingin hefur
trúlega haldið úti hryðjuverkasveit
um nokkurt skeið en eftir tilræðið í
Sevilla virðist sem gefin hafi verið út
fyrirskipun um að myrða skuli full-
trúa Þjóðarflokksins hvar sem til
þeirra næst.
Stjórnin vænd um valdníðslu
Við blasir að stjórnvöld geta ekki
ábyrgst líf og limi allra bæjarfulltrúa
Þjóðarflokksins um gjörvallan Spán.
Ríkisstjómin brást við með því að
fela öllum þremur löggæslusveitum
Spánar, Þjóðarlögreglunni (Policía
Nacional), Þjóðvarðliðinu (Guardia
Civil) og staðbundnum lögreglusveit-
um (Policía local) að halda uppi eftir-
liti og gæta öryggis bæjarfulltrúa.
Helstu stjómmálamönnum í Baska-
landi hafa verið fengnir lííverðir.
Þessi skipan mála hefur nú kallað
fram háværar deilur. Löggæslusveit-
imar þrjár lúta sjálfstæðri stjórn og
metingur er mikil] á milli þeirra.
Verra er þó að deilan hefur nú verið
færð á það stig að snúast um forræði
sjálfsstjómarhéraðanna í eigin mál-
um. I Baskalandi þar sem þjóðemis-
hyggja er bæði djúpstæð og almenn
telja ráðamenn að stjórnvöld í Madr-
id hafi hundsað með öllu forræði
Baska í eigin löggæslumálum og
væna þeir ríkisstjórnina
um trúnaðarbrest. Deilan
er viðkvæmari en ella þar
sem minnihlutastjóm
Þjóðarflokksins á Spáni
reiðir sig á stuðning þing-
manna frá Baskalandi.
Lögreglan í Basklandi, Ertzaintza,
lýtur stjórn sjálfsstjórnarinnar þar.
Þjóðarlögreglan og Þjóðvarðliðið
heyra hins vegar undir miðstjórnar-
valdið í Madrid. Af þessum sökum
telja margir í Baskalandi að sú
ákvörðun ríkisstjórnarinnar að fela
þessum tveimur sveitum að gæta
einnig öryggis stjórnmálamanna
jafngildi í raun aðför að þeirri sjálfs-
stjórn sem Böskum hefur verið feng-
in og kveðið er á um í stjórnarskrá
landsins.
Brothætt samstaða
Ráðamenn í Baskalandi hafa látið
þung orð falla sem og talsmenn mið-
stjórnarvaldsins. Á Spáni óttast nú
margir að sú samstaða sem náðst
hefur á undanfómum áram í barátt-
unni við ETA kunni að verða að
engu. Þessi samstaða sem oftlega er
kennd við Madrid-sáttmálann svo-
nefnda var síðasý innsigluð eftir
morðið á Miguel Ángel Blanco en
hún kveður á um að fordæma beri
með öllu starfsemi ETA og að hafna
beri öllum viðræðum við samtökin á
meðan þau neita að leggja niður
vopn. Með sama hætti kveður sam-
komulagið á um að hafna skuli öllu
samstarfi og samneyti við Hemi
Batasuna, hin pólitíska arm ETA,
sem jafnan hefur neitað að fordæma
grimmdarverk þau er hryðjuverka-
samtökin hafa gerst sek um.
Þessi samstaða hefur á hinn bóg-
inn löngum verið brothætt. Flokkur
þjóðernissinna í Baskalandi, PNV,
sem er stærsti flokkur sjálfsstjórnar-
svæðisins, hefur þannig leitað leiða
til að greiða fyrir einhvers konar frið-
arviðræðum. Á síðustu vikum hafa
baskneskir ráðamenn lagt þunga
áherslu á að núverandi stefnu verði
breytt, sem kveður á um að halda
beri ETA-liðum, sem handteknir
hafa verið, í fangelsum fjaiTÍ heima-
landinu. Hefur þetta kallað fram
skeytasendingar á milli ríkisstjórnar-
innar og yfirvalda í Baskalandi þar
sem þung orð hafa verið látin falla.
Loks er þess að geta að margir
þeirra sem lengst ganga í þjóðernis-
hyggjunni hafa sérlegan illan bifur á
Þjóðarflokknum vegna sögulegra
tengsla þessara samtaka við einræð-
isstjórn Francisco Francos, sem
beitti sér mjög gegn baskneskri þjóð-
ernishyggju í valdatíð sinni. Rætur
þessarar óánægju liggja því víða og
sums staðar djúpt.
Hyggjast knésetja PP
Markmið ETA-hreyfingarinnar
virðist liggja nokkuð ljóst fyrir. Sam-
tökin hafa einsett sér að knésetja
Þjóðarflokkinn í Baskalandi með því
að hóta öllum þeim sem flokknum
tengjast lífláti. Tilgangurinn er sá að
hræða almenning frá þátttöku í sam-
tökum þessum og hefta þannig starf-
semi flokksins í Baskalandi. Lang-
tímamarkmiðið virðist síðan það að
veikja stöðu Þjóðarflokksins sem
stjórnarflokks í Madrid í þeirri von
að þannig geti samtökin þvingað
fram viðræður í krafti sterkari samn-
ingstöðu en oftast áður.
Spænska ríkisstjórnin undir for-
ustu José María Áznar forsætisráð-
herra hefur ítrekað lýst yfir því að
aldrei verði undan látið undan ill-
virkjum og hótunum hryðjuverka-
mannanna. Jaime Mayor Oreja, ihn-
anríkisráðhen-a Spánar sem er frá
Baskalandi, hefur ítrekað hvatt al-
menning í landinu og stjómmála-
menn til að tryggja að samstaðan
gegn ETA-hreyfingunni bili hvergi.
Lýðræðisöflunum beri að sýna
hryðjuverkamönnunum fram á að
samstaða þeirra muni aldrei riðlast
frammi fyrir hótunum og kúgunum.
Vafasamur einleikur
Aimenn sátt ríkir á Spáni um þá
stefnu sem mótuð hefur verið gagn-
vart ETA. Þung áhersla er jafnan
lögð á að fylgja beri reglum réttar-
ríkisins út í ystu æsar í viðskiptum
við basknesku hryðjuverkamennina.
Hin pólitíska samstaða hefur skilað
þeim árangri að ETA-hreyfingin er
einangruð og fylgi við hinn pólitíska
arm hennar, Herri Batasuna, fer
dvínandi.
Deilurnar um framkvæmd örygg-
isgæslu og fangelsisvistar munu
tæpast verða til þess að skaða var-
anlega þessa samstöðu.
Þær sýna hins vegar
hversu nauðsynlegt er að
tryggja sem víðtækast
samráð og munu ef til vill
verða Þjóðarflokknum
þörf lexía. Flokkurinn hefur í stjórn-
artíð sinni sýnt að hann er tilbúinn
til að fara sínu fram algjörlega án
tiilits til annarra sjónarmiða. Sá er
trúlega réttur stjórnarflokksins á
hverjum tíma en þegar um er að
ræða baráttu heillar þjóðar við hóp
morðingja og forhertra glæpamanna
getur slíkur einleikur reynst stór-
hættulegur.
Samstaðan
löngum verið
brothætt
Aðför að
sjálfsstjórn
Baska?