Morgunblaðið - 01.02.1997, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 1997 27
MÚRARAFÉLAG REYKJAVÍKUR 80 ÁRA
EYSTEINN Jósepsson lauk
sveinsprófi árið 1963. „Eg byij-
aði í múrverki 16 ára gamall
árið 1955 í Keflavík en svo
teygðist úr náminu, maður var
á sjó á vetrum það var ekki svo
mikið að gera í múrverkinu þá.
Ég lauk því ekki námi fyrr en
1963 við Iðnskólann í Reykja-
vík,“ segir Eysteinn.
„Mikið var byggt í Keflavík
þegar ég var að byrja í múr-
verkinu, þá var herinn á fullu
og stöðugt byggt á Vellinum
og eins flutti margt fólk til
Keflavíkur sem vann hjá hern-
um,“ heldur Eysteinn áfram.
„Mest vann ég við íbúðarhús.
Vinnuaðstaða var þó nokkuð
misjöfn en yfirlejtt mun lakari
en hún er í dag. Ég fór að læra
múrverk vegna þess að ég fékk
vinnu við það og fór beint í
múrverkið sjálft, ef ég hefði
byrjað sem handlangari hefði
ég sennilega ekki lært. Ég fékk
Indælismenn í múrverki
vinnu hjá múrara-
meistara, Guðmundi
Þengilssyni, sem
leigði hjá systur
minni, hann var frá
Ólafsfirði. Ég missti
móður mína þegar
ég var 15 ára gam-
all og varð eftir það
að bjarga mér tals-
vert mikið sjálfur en
bjó hjá systur minni.
Ég fór ekki á samn-
ing hjá Guðmundi
enþegar égfórí
Iðnskólann fékk ég
metið það starf sem
ég hafði unnið hjá
honum og þurfti
ekki að vera nema tvö
samningi í Reykjavík.
Eysteinn
Jósepsson
ar a
Minn
meistari var Sveinn
Pálsson.
Eftir að ég lauk
námi fór ég að vinna
í mínu fagi. Ég hef
lengst af unnið með
öðrum múrurum og
við margvíslegustu
verkefni. Eftir-
minnilegasta verk-
efnið sem ég hef
unnið að er Kringl-
an, verslunarhús-
næði Hagkaups. Við
vorum sex í hóp sem
lögðum terrasó á
gólfin. Ég hef upp á
síðkastið unnið mest
við flísalagnir. Við
lærðum ekki flísalagnir í Iðn-
skólanum, það var ekki farið
að kenna slíkt þá, en það er
kennt núna. Ég lærði flísalagn-
ir af öðrum múrurum.
Mér finnst ekki hafa orðið
tiltakanlegar breytingar frá ég
fór að vinna sem múrari, þetta
er að mestu leyti sama puðið.
Það eru komnar ýmsar vélar
en það er ekki síður erfitt að
vinna með slík tæki en með
múrskeiðina.
Launakjör hafa versnað. Ég
hef alltaf unnið I uppmælingu.
Við eigum að láta mæla öll þau
verk upp sem hægt er að mæla,
en ýmis verk, svo sem við-
gerðarvinnu að ýmsu tagi, er
ekki hægt að mæla. Þá vinnum
við eftir lágum tímavinnutaxta.
Ég kvæntist árið 1961 og það
var ekki síst að frumkvæði
konunnar, Kristínar Guð-
mundsdóttur, sem ég lauk
sveinsprófi í múrverkinu. Þá
vorum við búin að eignast
fyrsta barnið af þremur og það
þurfti að tryggja framtíðina
eins og hægt var. Ég vann okk-
ar fyrstu búskaparár einn fyrir
heimilinu og tókst það þokka-
lega. Nú yrði það miklu erfið-
ara.
Ef ég væri ungur maður í
dag og væri að velja mér at-
vinnu þá myndi ég hugsa mig
vel um áður en ég tæki upp
múrskeiðina. Þótt ég hafi þolað
ágætlega þetta starf hvað
heilsufarið snertir er eigi að
síður ýmislegt við það óhollt,
svo sem efnin sem við vinnum
með og og rykið úr sementinu.
Ég þó sáttur við mitt lífsstarf
og vildi ekki skipta núna. Ég
hef unnið með góðum félögum,
það eru indælismenn í múr-
verki.“
Leiddist aldrei
múrverkið
„ÁSTÆÐAN fyrir því
að ég valdi múrverk
sem lífsstarf var að
ég réð mig sumar eitt
í vinnu hjá Kornilíusi
Sigmundssyni bygg-
ingarmeistara og var
í steypu og járnabind-
ingum, m.a. í Sjó-
mannaskólanum, seg-
ir Matthías Jónsson
múrari í samtali við
Morgunblaðið. „Síðar
fór ég í vinnu til Tóm-
asar Vigfússonar hjá
Byggingarfélagi
verkamanna og var
að vinna hjá honum í
tvö ár í steypu og
járnabindingum, m.a.
í Melaskólanum. Hjá
honum var múrarameistari
Hjálmar Jóhannsson og mér
fannst eðlilegt að fara að læra
hjá honum múrverk, af því að
steypan og járnin tilheyrðu múr-
verkinu.“
„Ég var 18 ára þegar ég fékk
vinnu hjá Kornilíusi," heldur
Matthías áfram frásögn sinni.
„Þetta var á þeim árum þegar
alls staðar vantaði menn, þetta
var á stríðsárunum. Ég mætti hjá
Kornilíusi eftir auglýsingu og lík-
að vel bæði við hann og starfið.
Ég er fæddur í Súðavík og kom
hingað suður 1928 og hef átt
hcima hérna síðan. Ég var sex
ára þegar ég flutti suður. Faðir
minn var sjómaður, ég var eitt
sumar á síld í Siglufirði en lang-
aði ekki að verða sjómaður til
langframa.
Eg lauk sveinsprófi í múrverki
árið 1949 eftir fjögurra ára nám
hjá meistara og í Iðnskólanum.
Námið í skólanum fór fram á
kvöldin og svo vann maður á dag-
inn. Þetta var að vísu erfitt en
maður var ungur. Við unnum til
klukkan fjögur, þá var hlaupið
heim og skipt um föt og farið í
skólann. Helgarnar fóru í að læra
og ganga frá teikningum. Ég
hugsa að margir myndu kippa sér
upp við þetta í dag. En fólk var
vanara meiri vinnu þá en núna
og kreppan var fólki þá enn svo
ofarlega í huga.
Ég ólst upp á kreppuárunum
og sá sem einu sinni hefur lifað
verulega kreppu gleymir henni
aldrei, hann er merktur til lífstíð-
ar. Ástandið hér í Reykjavík var
mjög slæmt hjá fjölda fólks. Pabbi
var alltaf á sjónum og átti sitt hús
svo mín fjölskylda fór ekki svo
illa út úr kreppunni en ég sá
hvernig ástandið var þjá mörgum.
Eftir að námi lauk fór ég að
vinna almenna múrvinnu. Starfið
þá var fjölbreyttara en það er í
dag, við vorum bæði
í múrverki, járna-
vinnu og steypu. Mér
líkaði þó alltaf best
við múrverkið, enda
starfaði ég við það
alla tíð síðan, þar til
ég hætti eftir 50 ára
starf árið 1994.
Mér finnst hafa
orðið töluvert miklar
breytingar síðan ég
hóf störf sem múrari.
Það er múrað minna
en áður, fínpússning-
in er svo til horfin og
það er mikið til hætt
að múra loftin, eins
og gert var áður.
Áður fyrr voru hús
slétthúðuð eða stein-
uð að utan en nú er mjög lítið
orðið það. Ég vann oft við stein-
ingu og það var skemmtilegt.
Steiningin var samansett úr
marmara, hrafntinnu og glimmer
oftast nær. Þetta efni hefur
reynst mjög endingargott en það
er nokkrum erfiðleikum bundið
að endurnýja það.
Seinni árin vann ég ekkert við
járnabindingar en ég vann þess í
stað talsvert við flísalagnir. Ég
lærði að leggja flísar hjá meistar-
anum. Þá var unnið með postul-
ínsflísar eins og núna, nema hvað
úrvalið var minna og flísar voru
aðallega lagðar í múr, þá fengust
ekki þessi flísalím sem fást í dag.
Ég vann alltaf í uppmælingu.
Launakjör múrara á stríðsárun-
um og á árunum eftir stríðið voru
mun betri en gerist í dag. Það var
líka mikil yfirvinna, allir voru að
byggja. Það má segja að ég ynni
öll kvöld og oft líka um helgar
bæði sumar og vetur. Ég tók varla
sumarfrí. Ég vann í 25 ár með
skólafélaga mínum Pétur Guð-
jónssyni, við iuku prófi í múrverki
saman vorið 1949 og vorum
starfsfélagar öll þessi ár þjá ýms-
um meisturum. Eftir að þeirri
samvinnu lauk vann ég að mestu
leyti einsamall og þá breyttust
líka verkefnin. Eg hætti þó aldrei
í múrverkinu þótt ég ynni meira
viðflísalagnirnar.
Ég er mjög sáttur við að hafa
valið þetta starf. Mér hefur aldrei
leiðst múrverkið og ég þoldi þessa
vinnu vel. Mér fannst þægilegt
að vinna akkorðsvinnu, þá er
maður fremur sjálfs síns herra,
getur farið frá ef maður vill -
bara ef verkinu er lokið á réttum
tíma. Ég var líka vel sáttur við
að hætta störfum þegar þar að
kom. Ég vildi hliðra til fyrir öðr-
um, það var atvinnuleysi í stétt-
inni þegar ég hætti og ég var
búinn að ijúka mínum tíma.“
Matthías
Jónsson
ISLENSKT MAL
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
886. þáttur
ÖRNÓLFUR Thorlacius hefur
enn sent mér bréf í vinsemdar
og skemmtunar skyni, og koma
hér tveir kaflar úr:
„Þegar ég samdi og dæmdi
landspróf miðskóla í náttúru-
fræði fól ég nemendum einu
sinni að rekja ævisögu álsins.
Þá var að hefjast orkufrek stór-
iðja í Straumsvík. í einni úr-
lausninni stóð: „íslendingar
borða ekki mikið af ál en bræða
hann til útflutnings.“ Annar
nemandi orðaði sömu hugsun
svona: „Állinn kemur að landi
við SV-ströndina (Straumsvík).“
(Það er að sjálfsögðu hagkvæmt
að reisa iðjuverið sem næst upp-
sprettu hráefnisins.)
Á landsprófi í sögu var spurt
um framfarir í heilbrigðismálum
á Islandi. Einn nemandinn skráði
að helsta framför í þeim efnum
á 19. öld væri að „tekist hefur
að útrýma silkiorminum“. Hér
mun ruglað saman silki og
bandi, enda hugtökin skyld.
Sama ár var á landsprófi í
náttúrufræði spurt um bólusetn-
ingu. í einni úrlausninni stóð:
„Pasteur bólusetti við hundapest
og silkiormi." Hér þóttist ég sjá
merki þess að nemandinn hefði
misskilið viðbótarfróðleik frá
kennara. Hundapestin er sjálf-
sagt hundaæði og ein fyrsta
rannsókn Pasteurs á eðli smit-
sjúkdóma beindist að skæðri
plágu í silkiormum."
„Um þessar mundir voru ný-
lega komin út „Stærðfræðileg
formúluljóð". Við Þorsteinn hóf-
um að yrkja „efnafræðileg form-
úluljóð“ og höfðum nokkur not
af reglum Jóns. Hér skal eitt
dæmt nefnt. Um sýrustyrk (pH)
í svonefndum bufferlausnum
(sem ég vil nefna jafnalausnir,
þar sem náttúra þeirra er að
draga úr sveiflum á sýrustyrk)
gildir Henderson-Hasselbachs-
jafna:
pH = -pK + log (Csal,/Csýra).
Ljóðið er svona:
pH jafnan ekval er
upptölunni rýru:
Fremst oss pota pK ber,
plús log brots þess eftir fer:
Konsentrasjón saltsins deilt með sýru.
Þetta sungu höfundar undir
sama lagi og „Keisari nokkur
mætur mann“, en því er ég því
miður búinn að gleyma." [Þor-
steinn var lífefnafræðingur frá
Húsafelli].
★
Málstefna Ríkisútvarpsins er
fyrir skömmu birt í blaðinu
Tungutak, og þar sem ég þyk-
ist vita að margir vilji kynna sér
hana, birti ég hana hér alla með
leyfi ritstjóra, Margrétar Páls-
dóttur málfarsráðunautar:
„Ríkisútvarpið skal sam-
kvæmt lögum efla_ íslenska
tungu og menningu. Útvarpsráð
telur að stofnunin hafi mikil-
vægu fræðslu- og uppeldishlut-
verki að gegna á þessu sviði.
Allt málfar í Ríkisútvarpinu á
að vera til fyrirmyndar, og allt
sem frá stofnuninni kemur, á
vandaðri íslensku, flutt með góð-
um framburði.
Erlend orð sem ekki verður
komist hjá að nota, ber að sam-
ræma lögum íslenskrar tungu,
eftir því sem fært þykir og góð
venja býður.
II. Um einstök atriði
1) Vandað mál er markvisst
og felst í góðu orðavali, réttum
beygingum, eðlilegri orðskipan,
skýrri hljóðmótun, réttum
áherslum og eðlilegu hljómfalli
samfellds máls. Starfsmenn
Ríkisútvarpsins eiga að leggjast
á eitt til að málfar í útvarpi og
sjónvarpi sé til fyrirmyndar.
2) Þeir sem vinna að
dagskrárgerð, skulu jafnan
gæta þess að málfar sé vandað
og svo auðugt sem skynsamlegt
er eftir aðstæðum. Þeir bera
ábyrgð á að texti sá sem
flytjandi fær í hendur, sé réttur
og fullnægi þessum skilyrðum.
3) Flytjendum dagskrárefnis
ber að vanda framburð sinn og
flutning á alla lund. Þeir eiga
að gæta þess eftir mætti að
málfar textans fullnægi
ofangreindum skilyrðum.
Málvillur eiga þeir að leiðrétta
en mega ekki breyta málfari að
öðru leyti án samráðs við
ábyrgðarmann textans.
Verkstjóra ber að sjá um að
hlutaðeigandi starfsmaður
dagskrár fái hið fyrsta
upplýsingar um vangá sem hann
hefur gert sig sekan um í þessu
efni.
4) Aðsent efni á að fullnægja
eðlilegum kröfum um málfar.
5) Auglýsingar skulu vera á
gallalausri íslensku og fluttar
með góðum framburði. Ef
sérstök ástæða er til, getur
útvarpsstjóri þó leyft að sungið
sé eða talað á erlendu máli í
auglýsingu.
6) Ríkisútvarpinu ber stöðugt
að gefa starfsmönnum sínum
kost á að auðga íslenskukunn
áttu sína og bæta málfar sitt
og framsögn, bæði á nám-
skeiðum og með einstaklings-
fræðslu. Starfsmönnum er skylt
að nýta sér slíka fræðslu ef
málfarsráðunautur telur það
nauðsynlegt. Málfarsráðunautur
hefur umsjá með þessari
starfsemi stofnunarinnar."
★
Til sín bauð, sá býtir auð,
bestu hauðurs mönnum;
slátrin sauð, en bakar brauð
og byrlar á rauðum könnum.
Erindi þetta er úr Rímum af
Gissuri jarli eftir Svein
lögmann Sölvason á
Munkaþverá (1722-1782).
Enn er þetta ferskeytluætt I,
ferskeytla, en rímið leynir sér
ekki, bæði langsetis og'
þversetis, allt aðalhendingar:
auð. Þetta glæsilega afbrigði
fékk nafnið oddhenda.
í erindinu er að því
ættareinkenni Haukdæla vikið,
að þeir voru manna veislu-
prúðastir. Hauður er land.
Sveinn Sölvason var
háskólagenginn lögfræðingur og
samdi mikið, bæði bundið og
óbundið. Hann var auðugur,
gáfaður, glaðlyndur og
vínhneigður, stundum stríðinn
við of. Hann setti saman annál,
og er hann stórskemmtilegur á
köflum. Þar er meðal annars sagt
frá háembættismanni sem var
settur af, þar sem hann var
drykkfelldur til mikilla lýta. Segir
þá lögmaður: „Sama ár [1749]
var landfógetinn Christian Drese
suspenderaður fyrir galinskap og
annan ódugnað."
Frægust vísna Sveins
Sölvasonar mun vera þessi:
Týnd er æra, töpuð er sál,
tunglið veður í skýjum.
Sunnefu nú sýpur skál
sýslumaðurinn Wíum.
★
Stolið
„Við erum víst alltaf að deyja,“
sagði í alvöru Skeggstaða-Freyja,
„uns við enda á nauð
við erum steindauð
og öldungis hætt við að deyja.“
(Þorbjörg hólmasól).
Auk þess fá gulrófnabændur
stig fyrir vel orðaðar
auglýsingar. Og umsjónarmaður
vekur athygli á greininni
Islenskan er dýr hér í blaðinu
á sunnudaginn var.