Morgunblaðið - 01.02.1997, Qupperneq 26

26 LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MÚRARAFÉLAG REYKJAVÍKUR 80 ÁRA
Stjórn Múrarafélags Reykjavíkur. Standandi f.v. Hörður Runólfsson og Gísli Magnús-
son. Sitjandi f.v. Gísli Dagsson, Helgi Steinar Karlsson og Guðlaugur
Karlsson.
Gimli í Lækjargötu. Þetta hús lét Knud Zimsen reisa sem einskonar auglýsingaverk-
efni í húsagerð. Húsið er hlaðið úr steyptum steini með fyrsta jámbenta Ioftinu
sem gert var á Islandi.
MÚRARAR hafa átt stóran
þátt í uppbyggingu lands-
ins. Með verkum sínum
hafa þeir mótað svip byggðanna
og þau verk vara um langa fram-
tíð,“ segir Helgi Steinar sem hefur
tekið saman nokkuð ítarlega grein
um sögu Múrarafélagsins sem
birtist senn í fréttablaði félagsins.
Þegar gluggað er í þá grein verð-
ur fljótlega ljóst að þar er ekki
farið með staðlausa stafi. Það var
þó ekki fyrr en undir síðustu alda-
mót sem íslendingar tóku próf í
múrsmíði. Björn Guðmundsson hét
sá fyrsti sem lauk sveinsprófi í
þeirri iðn. Hann tók próf sitt 1876
og var eftir það kallaður Björn
múrari, löngu eftir að hann var
hættur störfum sem slíkur og orð-
inn kaupmaður. Annar í röð ís-
lenskra múrsmiða var Guðjón
Gamalíelsson, hann starfaði lengi
f iðninni, mest við opinberar bygg-
ingar og kenndi mörgum múr-
smfði. Fyrstur til að taka sveins-
próf í múrsmíði hér á landi var
Kornelíus Sigmundsson og það var
árið 1909.
Með nýrri byggingarsamþykkt
fyrir Reykjavík árið 1903 voru
sett ákvæði um gerð steinhúsa.
Fyrsta járnbenta steypuloftið hér
á landi var gert árið 1907 í klæða-
verksmiðjunni Iðunni. Hús þetta
varð síðar Skúlagata 42 og þar
var málningarverksmiðjan Harpa
til húsa. Þessi bygging var rifin
árið 1989. Áður hafði verið steypt
lítið járnbent loft yfir hitaklefa í
húsinu Gimli við Lækjargötu, í
því húsi var fyrst lagt terrassó á
útitröppur og undir eldavél. Þetta
var áður óþekkt í íslenskri húsa-
gerð og boðaði þá þróun sem síð-
ar varð.
Vífilsstaðir, reistir árið 1910,
var fyrsta stórhýsið sem lands-
menn unnu einir við og eftir upp-
dráttum gerðum af fyrsta ís-
lenska_ húsameistaranum Rögn-
valdi Ólafssyni. Sama má segja
um Hverfisgötu 29 sem byggt var
árið 1913 og nú er eign danska
sendiráðsins. Loks má nefna
Reykjavíkurapótek sem byggt var
1916-’18.
Lengi var steypan hrærð með
skóflum á palli og færð í mótin í
fötum. Það var ekki fyrr en árið
1914 að notuð var vélknúin hræri-
vél, þegar Bankastræti 1.3 var
reist. í byggingarframkvæmdum
síðari ára hefur múrvinnan orðið
fjölþættari, segir í grein Helga,
og oft breytileg eftir þeirri hefð
Múrarar móta
svip byggðanna
Á morgun eru áttatíu ár síðan Múrarafélag Reykjavíkur var stofnað
í Bárunni. Lengst af hafa félagsmenn þess haft yfrið nóg að starfa
____enda félagið stofnað um þær mundir sem íslenskt samfélag var að_
_____byggja yfír sig varanleg húsakynni. Síðari árin hefur dregið úr____
____atvinnu meðal múrara. Þótt nú sé að rofa til í atvinnulífínu sýnast_
____nokkrar blikur á lofti hvað snertir atvinnuhorfur múrara að sögn____
Helga Steinars Karlssonar formanns Múrarafélags Reykjavíkur en
Guðrún Guðlaugsdóttir ræddi við hann um aðdraganda að stofnun
félagsins og stöðu félagsmanna þess í dag.
sem ríkjandi hefur verið í húsa-
gerð á hverjum tíma.
„íslendingar byggja vönduð
steinhús, sem standast kröfur
tímans um þægindi og gerð, þau
hús verða arfur komandi kyn-
slóða,“ segir Helgi í samtali við
blaðamann. Hann kvað Múrarafé-
laga Reykjavíkur hafa verið sam-
eiginlegt félag sveina og meistara
í sextán ár en frá árinu 1933
hafi það eingöngu verið sveinafé-
lag. Hann kvað félagið hafa beitt
sér fyrir mörgum hagsmunamál-
um stéttinni til heilla á umliðnum
áttatíu árum. „Lengi var það t.d.
takmark félagsins að eignast sitt
eigið húsnæði. Því takmarki var
náð árið 1956 þegar félagið ásamt
Félagi íslenskra rafvirkja keypti
húseignina Freyjugötu 27,“ segir
Helgi. Múrarafélagið var þar til
húsa þar til í desember 1978 að
það flutti sig í Síðumúla 25 þar
sem félagsstarfið er enn.
Árið 1943 gekk Múrarafélagið
í Alþýðusamband íslands og átti
það fulltrúa á þingum þess þar til
skipulagsbreytingar innan ASÍ
gerðu þá aðild ólöglega. Árið 1973
varð Múrarafélagið aðili að Múra-
rasambandi íslands og sótti það
þegar um aðild að ASÍ en var
synjað um inngöngu.
Múrarafélagi Reykja-
víkur var endanlega
vikið úr ASÍ árið
1992. Lífeyrissjóður
múrara var stofnaður
árið 1965 en var lagð-
ur niður í lok árs 1994
og sameinaður Sam-
einaða lífeyrissjóðn-
um.
„Eitt af forgangs-
málum í starfsemi
Múrarafélags Reykja-
víkur hefur verið að
viðhalda menntun fé-
lagsmanna," segir
Helgi Steinar enn-
fremur. Hann kvað
árlega hafa útskrifast
16 til 19 nýsveina, og nú væru
milli 70 og 80 nemar á samningi
hjá meisturum. Helgi lagði áherslu
á nauðsyn þess að hafa verklega
deild við Iðnskólann þar sem verk-
efni meistara úti á vinnumarkaðin-
um væru ekki nógu fjölbreytt
vegna breyttra vinnuaðstæðna frá
því sem áður var er einn og sami
meistarinn sá um allt verkið.
Á undanförnum árum hefur
atvinnuástand meðal múrara oft
verið slæmt. Þann 20. október
1994 vart.d. á félags-
fundi Múrarafélags
Reykjavíkur sam-
þykkt ályktun þar
sem skorað var á rík-
isstjórnina að leita
allra leiða til þess að
koma í veg fyrir stór-
fellt atvinnuleysi eins
og ríkt hafði veturinn
þar á undan. „At-
vinnuástand er að
lagast innan stéttar-
innar en eigi að síður
eru enn nokkrir
múrarar á atvinnu-
leysisskrá. í stöku til-
vikum hafa verktakar
undirboðið verk til
þess að fá verkefni,"
sagði Helgi. Mikið hefur á síðari
árum verið rætt um hollustuhætti
og aðbúnað múrara. Á 5. þingi
Múrarasambands íslands í júní
1982 var í ályktun mælst til að
Vinnueftirlit ríkisins léti þegar í
stað rannsaka sement og áhrif
þess á hörund, öndunarfæri og
lungu með tilliti til þess að kísil-
blöndun væri orðin 7,5%. Einnig
að rannsakaðar yrðu efnasam-
setningar vegna ofnæmishættu á
krómi. Tveimur árum síðar var
Helgi Steinar
Karlsson
gerð könnun á húðútbrotum og
ofnæmi hjá múrurum og kom í
ljós að 10% af 140 múrurum voru
haldin ofnæmi gegn krómi og
einnig kom fram ofnæmi fyrir t.d.
epoxi og gúmmíefnum. Niður-
stöður könnunarinnar urðu til
þess að múrarar voru hvattir til
að gæta ýmissa varúðarreglna í
meðferð þeirra efna sem þeir
vinna með að staðaldri.
Laun múrara fyrir dagvinnu á
tímakaupi í einn mánuð kvað Helgi
vera 98 þúsund krónur og inni í
því væru kostnaðarliðir eins og
verkfæragjald og fatagjald. „Laun
múrara hafa staðið í stað og ekki
hækkað í samræmi við verðlag,"
segir Helgi. Hann minnti á að
Múrarafélagið héldi nú uppá 80
ára afmæli sitt í skugga kjara-
deilu því samningar félagsmanna
þess væru lausir eins og fjöl-
margra annarra félagsmanna
stéttarfélaga. Fyrir liggur frá 5.
desember viðræðuáætlun milli
Múrara og VSÍ gerð af Sáttasemj-
ara ríkisins.„Við eigum samleið
með þeim verkalýðsfélögum sem
hafa í megin atriðum unnið eftir
ákvæðisvinnulaunakerfi eins og
múrarar hafa löngum gert,“ segir
Helgi ennfremur.
Varðandi framtíðarsýn sagðist
Helgi eiga erfitt með að spá hvað
verði upp á teningnum á næstu
árum. „Það hefur dregið úr vinnu
hjá múrurum vegna þess m.a. að
fólk hefur farið að nota innfluttar
plötukíæðningar, sú stefna er nú
á undanhaldi. Fólk er farið að sjá
að sementið, steypan og steinninn
er það byggingarefni sem hentar
best á Islandi og hefur staðið af
sér allar hrakspár." Helgi kvað
mikla „breidd“ vera í starfi
múrara núna og benti í því sam-
bandi á vaxandi notkun á flísum
og steinlögnum innan húss sem
utan. Hitt væri annað að ákvæðis-
launakerfið hefði átt undir högg
að sækja og menn hefðu ekki
skilið þjóðhagslega hagkvæmni
þess kerfis eins og vert væri.
Loks benti Helgi Steinar á að
miklu skipti hvernig færi í þeim
umræðum um kjaramál sem nú
væru í aðsigi. „Vonandi er skiln-
ingur á því meðal ráðamanna að
ekki dugir að þrengja kosti laun-
þega svo að þeim verði gert ill-
mögulegt að standa við skuld-
bindingar sínar og eigi jafnvel á
hættu að missa eigur sínar. Slíkt
leysir ekki vanda þjóðfélagsins,"
segir Helgi að lokum.