Morgunblaðið - 18.11.1980, Qupperneq 18
18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. NÓVEMBER 1980
fMttgmtlrlfifrifeí
Otgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 5.500.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 280
kr. eintakiö.
Frá Varsjá
til Madrid
Þróunin í Póllandi heldur áfram í átt til aukins frjálsræðis.
Fundur þeirra Lech Walesa, verkalýðsleiðtoga, og Stanis-
law Kania, flokksleiðtoga, fyrir helgina er skýrasta staðfesting-
in á því, að kommúnistaleiðtogarnir í Póllandi vilja horfast í
augu við staðreyndir. Eftir að hæstiréttur landsins nam úr gildi
þann úrskurð borgardómara í Varsjá, að Kommúnistaflokkur
Póllands hefði úrslitavald yfir verkalýðssamtökunum Samstaða,
er ljóst, að samskipti flokks og verkalýðshreyfingar hafa tekið
nýja stefnu. Skipunarvald hinnar fámennu flokksklíku hefur
verið afnumið með ótvíræðum hætti.
Sagt er, að hin frjálsu, pólsku verkalýðsfélög telji nú um 10
milljónir félagsmanna, eða tæplega þriðjung íbúa landsins. í
síðustu viku birti franska tímaritið Paris Match niðurstöður
skoðanakönnunar, sem það hafði framkvæmt í Póllandi.
Samkvæmt henni sögðust aðeins 3% þeirra, sem spurðir voru,
myndu kjósa Kommúnistaflokk Póllands, ef frjálsar kosningar
færu fram í landinu. Það er engin furða, að ráðamenn í
kommúnistalöndunum skuli halda því á loft, að þeir hljóti ávallt
fylgi 99,98 eða 99,99% atkvæðisbærra manna í kosningum. Ekki
veldur heldur undrun, að stuðnirgsmenn slíkra stjórnarhátta
hér á landi skuli finna Bandaríkjunum það mest til foráttu, að
þar séu kosningar aðeins átök milli auðhringa og alltof fáir
greiði þar atkvæði!
I löndunum austan járntjalds eru kommúnistaflokkarnir
hagsmunasamtök valdastéttarinnar og í þau komast þeir einir,
sem eru reiðubúnir að sitja á svikráðum við samborgara sína og
þiggja þægilegt starf að launum. Landflótta andófsmenn frá
Sovétríkjunum hafa sagt, að í margmenni sé ekki unnt að
niðurlægja mann meira en með því að vekja athygli á þátttöku
hans í kommúnistaflokknum. Um leið og þetta er haft í huga, er
rétt að minnast þess, að herinn og flokkurinn hafa myndað
samtryggingarkerfi í Sovétríkjunum. Herinn fær alla þá
fjármuni, sem hann þarfnast, jafnvel þótt fólkið skorti mjólk og
kjöt. Þeim mun meiri sem sá skortur verður aukast áhrif og völd
augna og eyrna flokksins, leynilögreglunnar alræmdu KGB. Er
nokkur furða, að spurt sé: Hve lengi getur slíkt ástand varað?
Hvenær sýður upp úr og hverjar verða afleiðingarnar?
Atburðirnir í Póllandi eru dæmi um markvissa viðleitni
kúgaðrar þjóðar til að kasta af sér hlekkjunum. Tvisvar áður
hafa svipaðir atburðir gerst í heimsveldi Kremlverja. í
Ungverjalandi 1956, þegar þjóðin taldi þíðuna eftir dauða
Stalíns heimila sér frelsi undan ofurvaldinu. í Tékkóslóvakíu
1968, þegar flokksleiðtogarnir þar ætluðu að skapa sósíalisma
með „mannúðlegri ásýnd". í bæði skiptin var kommúnismanum
þröngvað að nýju yfir þessar þjóðir með hervaldi. Af þeim
sökum óttast frjálshuga menn örlög Pólverja, um leið og þeir
fagna þeini árangri, er náðst hefur.
Ljóst er, að Vesturlandabúar geta lítið annað aðhafst en
fylgst af áhuga með því, sem í Póllandi gerist. Aform um að
veita Pólverjum hernaðaraðstoð, ef sovéskir skriðdrekar .vrðu
sendir til Gdansk eða Varsjár, myndu auka á vandann. Viðbrögð
Kremlverja við fjárhagslegri aðstoð Vesturlanda við Pólverja
sýna, að þeir kunna jafnvel að nota hana sem átyllu fyrir innrás.
Þegar ráðist var inn í Afganistan um síðustu jól var það ekki
vegna atburða í landinu að sögn sovésku áróðursvélarinnar,
heldur vegna hættunnar af undirróðri erlendis frá. í skoðana-
könnun Paris Match í Póllandi kom fram, að 66% spurðra
sögðust mundu snúast gegn sovéskri innrás, yrði hún gerð.
Frammi fyrir þessu standa Kremlverjar, þegar þeir velja á milli
einræðisins og þróunarinnar til frjálsræðis í Póllandi.
Samkomulag hefur nú tekist um dagskrá ráðstefnunnar í
Madrid um öryggi og samvinnu í Evrópu. Hún mun standa fram
á næsta ár og ólíklegt verður að teljast, að Kremlverjar ráðist
inn í Pólland á meðan þeir ræða um slökun og frið í Madrid.
Atburðarásin hefur verið hröð og öll til aukins frjálsræðis fyrir
Pólverja síðan verkföllin hófust í sumar. Næstu vikur og
mánuðir munu skera úr um það, hvort frelsið festist í sessi í
Póllandi eða dauð hönd flokksvalds og erlends hers kæfir það.
Framkoma Sovétmanna í Madrid mun verða nokkur mælikvarði
á hvað þeir ætlast fyrir í Póllandi. Kremlverjar hafa sjaldan
komist í erfiðari pólitíska aðstöðu á alþjóðavettvangi en einmitt
nú. Hervaldið er þeirra eini styrkur og reynslan sýnir, að þeir
hika aldrei við að beita því — hefur það breyst?
Hitaveita Akureyrar:
40 sekúndulítra hola
vestan Eyjafjarðarár
Akureyri, 17. nóvember.
JARÐBORINN Narfi, sem vcrið
hefur i þjónustu Hitaveitu Akur-
eyrar sl. þrjár vikur, kom i
Ka’rmorKun niður á vatnsa“ð, sem
virðist gefa um 20 sekúndulítra af
sjálfrennandi vatni, 80—85 stiga
heitu, til viðbótar þeim 20 sek-
úndulitrum, sem fengust úr sömu
holu fyrir hálfum mánuði.
Undanfarnar þrjár vikur hefur
Narfi verið að bora hjá Botnslaug í
Hrafnagilshreppi á vegum Hita-
veitu Akureyrar. Á 483ja metra
dýpi kom hann á vatnsæð, sem gaf
20 sekúndulítra af um 80 stiga
heitu vatni og þótti það spá mjög
góðu, þar sem ekki hafði verið
vonazt eftir verulegum árangri á
þessum stað fyrr en á 1000 metra
dýpi.
I fyrrinótt eða gærmorgun var
svo borað í gegn um annan gang,
eða fleiri smáganga, á um 800
metra dýpi, þannig að rennslið úr
holunni jókst í 40 sekúndulítra.
Hiti vatnsins er nú 80—85 gráður
Celsíus.
Að sögn Vilhelms Steindórsson-
ar, hitaveitustjóra, eru þetta mikil
og góð tíðindi fyrir Hitaveitu
Akureyrar, ekki aðeins vegna hinn-
ar góðu viðbótar við það vatn, sem
Jægar er virkjað, heldur einnig og
ekki síður vegna þess að þetta
sannar, að hægt er að afla heits
vatns vestan Eyjafjarðarár. Gang-
ur sá, sem þessar vatnsæðar tengj-
ast, er talinn liggja skáhallt til
norðvesturs frá Botnslaug, þannig
að vænta má árangurs af borun
suður og vestur af Kristnesi.
Með dælingu er oft unnt að fá um
tvöfalt vatnsmagn við sjálfrennsli,
en hins vegar er reynslan sú, að
þrýstingur er mestur fyrst eftir að
æð opnast, en fellur síðan. Ekki er
óeðlilegt að áætla, að þessi hola
muni þá gefa um 50 sekúndulítra
vatns með dælingu, þegar frá líður,
og yrði það um 30% viðbót á
vatnsmagni Hitaveitu Akureyrar,
sem nú er 150—160 sekúndulítrar
frá svæðunum við Laugaland og
Ytri-Tjarnir. Þar að auki er þetta
vatn heitara en það sem fyrir er og
enn er alls ekki vonlaust, að holan
eigj eftir að gefa enn meira, þegar
hún dýpkar.
Þegar komið verður á 1000 metra
dýpi, verður holan rannsökuð og að
því loknu ákveðið nánar um fram-
hald borana vestan ár. Ef þessi
hola við Botnslaug verður dýpkuð
umfram 1000 metra, til að mynda í
1800 metra, yrði það eingöngu gert
til jarðfræðilegra rannsókna, en
ekki til vatnsöflunar. Þess er að
geta, að holan hefur reynzt mjög
auðveld til borunar og lítils eða
einskis hruns hefur orðið vart í
henni. Er það allt önnur reynsla en
var af holunum á Laugalandssvæð-
inu.
Enginn vafi leikur á, að vatnið
frá Botnslaug verður virkjað í þágu
Hitaveitu Akureyrar, en ekki verð-
ur sagt ákveðið um það á þessu
stigi málsins, hvernig það verður
leitt til Akureyrar. Flest bendir til
þess nú, að það verði leitt yfir að
Laugalandi til þess að nýta dælu-
mannvirki og loftskilju, sem þar
eru. Þó fer það eftir vatnsmagninu,
sem fást mun, hvort það verður
gert, eða vatnið leitt beint inn á
aðalaðveituæðina hjá Gili.
- Sv.P.
Sveinn Gylfason unglingameistari í skák:
Anægjulegur en
óvæntur árangur
,ÉG ER auðvitað ána'gður með
árangurinn," sagði nýhakaður
unglingameistari íslands í
skák, í samtali við Mbl. „Þessi
sigur kom mér þægilega á óvart
og ég hjóst alls ekki við þessu
fyrr en fyrir siðustu umferðina,
en þá var ég kominn með 'k
vinning fram yfir hina kepp-
endurnar.
Ég tapaði fyrstu skákinni, en
vann svo hinar 6 og var ósköp
rólegur framan af eða þar til ég
gerði mér ljóst að ég hafði
vinningsmöguleika, þá kom svo-
lítill skrekkur í mig, en þetta
hafðist samt.
Ég byrjaði að tefla 6 ára og
hef teflt mikið síðan. Nú er ég
orðinn 14 ára og ég get ekki
neitað því að það fer svo mikill
tími í skákina að það kemur
talsvert niður á skólanum. Ég er.
samt reiðubúinn að halda þessu
áfram og vona að ég nái sem
lengst. Þetta er fyrsti meirihátt-
ar titillinn hjá mér, en áður hef
ég unnið nokkur mót og meðal
annars orðið unglingameistari
Keflavíkur og fyrir tveim árum
varð ég Unglingameistari Kaup-
mannahafnar," sagði skákmeist-
arinn ungi að lokum.
Frá fyrsta ríkisráðsfundi í forsetatíð Vigdísar Finnhogadóttur.
Fyrsti ríkisráðsfundur
Vigdísar Finnbogadóttur
FYRSTI ríkisráðsfundur í emb-
ættistíð Vigdísar Finnbogadóttur
sem forseta fslands var haldinn
að Bessastöðum í gær.
í frétt frá ríkisráðsritara segir,
að forsetinn hafi flutt ávarp í
upphafi fundar og sagt m.a.:
„Ég segi hér með settan þennan
317. ríkisráðsfund frá stofnun
lýðveldis á Islandi og er hinn
fyrsti sem ég stjórna. Við þetta
tækifæri vii ég ekki láta hjá líða
að þakka ríkisstjórninni árnaðar-
óskir mér til handa við kjör mitt
til embættis forseta Islands. Það
er einlæg ósk mín, að við megum
öll bera gæfu til að gera sameigin-
legt átak til lausnar þeim mikla
vanda, sem óumdeilanlega er við
að etja í þjóðlífinu um þessar
mundir, og að þar verði þjóðar-
heill sett öllu ofar.“
Forsætisráðherra, dr. Gunnar
Thoroddsen, þakkaði fyrir hönd
ríkisstjórnarinnar ummæli for-
seta og mælti á þessa ieið:
„Fyrir hönd ríkisstjórnarinnar
þakka ég orð forseta íslands og
tek undir þá ósk, að öll berum við
gæfu til að leysa vandamálin með
þjóðarheill að leiðarljósi."
Þá voru staðfestar á fundinum
ýmsar afgreiðslur, sem farið
höfðu fram utan ríkisráðsfundar,
segir í frétt ríkisráðsritara.