Morgunblaðið - 03.07.1977, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. JULI 1977
25
Islenzkir tónlistarmenn
álistahátíð Björgvinjar
Á LISTAHÁTÍÐ Björgvinjar. sem
IpkiS er fyrir nokkru, komu fram
ýmsir íslenzkir tónlistarmenn og
flutt voru verk eftir islenzk tón-
skáld. Þá var íslenzku listamönn-
unum einnig boSiS aS flytja Grieg-
tónlist á Troldhaugen en sjaldgœft
mun vera aS útlendingar fái aS-
gang aS þvi fyrrverandi heimili
tónskáldsins. MorgunblaSinu hafa
borizt allmargar umsagnir um tón-
leikana og verSur efni þeirra rakiS
i lauslegri þýSingu.
Eitt verk eftir Jón Nordal var á
opnunartónleikum hátiðarinnar. I
Morgenavisen segir svo þann 26.
mai: „íslenzk tónlist er litt þekkt hér,
svo að full ástæða er til að lofa það
framtak forystumanna að veita
henni veglegan sess i hátíðahöldun-
um. Fyrstu kynnin urðu i gær þegar
Gisli Magnússon lék Konsert fyrir
pianó og hljómsveit eftir Jón Nor-
dal Byrjunin lofaði góðu meðsinum
fjaðurmögnuðu. hrynrænu stefjum,
sem pianóið rauf með stuttum inn-
skotum. En þrátt fyrir mjög svo
yfirvegaða þenslu tókst ekki að
halda þeim töfrum sem byrjunin
speglaði. Allt verkið var gætt nægi-
legri hugmyndaauðgi frá hrynrænu
og hljómlegu sjónarsviði, en árang-
urslaust leituðum við eftir samein-
ingarhugmynd eða samræmdu
mynstri sem öll smáatriðin hefðu
getað sameinast í. Gisli Magnússon
lék verkið með þeim snarpa áslætti
sem verkið kallar á og naut góðs
stuðnings frá hljómsveitarstjóra og
hljómsveit. ' Um þessa tónleika
segir í Bergens Tidende: „íslenzka
tónskáldið Jón Nordal. sem er
fimmtugur að aldri, átti verkið Kons-
ert fyrir píanó og hljómsveit, samið
1956 Jón Nordal hefur numið við
tónlistarskóla i Reykjavík, og er
skólastjóri þar nú, svo og víðar um
lönd, og því má lýsa eðli konsertsins
sem heimsborgaralegum og hæfi-
lega nútimalegum. Verkið er i einum
kafla, þröngt i formi, hljómræn
spenna er ( tengslum við hrynjandi
sem oft er margslungin og á eftir
fylgir söngræn slökun. . En kröftug-
ur flutningur hljómsveitarinnar
skyggði stundum á einleikarann,
svo að erfitt var að gera sér grein
fyrir listrænu- og túlkunarlegu fram-
lagi hans. En Gisli Magnússon er
sjálfsagt afbragðs pianóleikari, sem
hefur að minnsta kosti tæknilegu
hliðina í allra bezta lagi Fögnuður
var mikill og hinn viðfelldni gestur
fékk falleg blóm."
[ Morgenavisen þann 4 júni segir
siðan frá hljómleikunum á Trold-
haugen sem islenzkir tónlistarmenn
tóku þátt i: „Það voru Guðný Guð-
mundsdóttir, fiðluleikari, Rut Magn-
ússon, Mezzosopran og pianóleikar-
arnir Philip Jenkins og Jónas Ingi-
mundarson. Þau fluttu sónötu fyrir
fiðlu og pianó i c-moll ópus 5
Blaðið segir „Það milda þunglyndi
sem ómar I öllum þremur þáttum
verksins komst ákaflega vel til skila i
fiðluleik Guðnýjar Guðmundsdóttur
og notaði hún alla möguleika til
litrikrar og tilfinninganæmrar túlk-
unar. Við píanóið var Philip Jenkins
og veitti henni verðugan stuðning,
og það svo að samleikur þeirra var
fullkominn '' Þá er farið hlýjum orð-
um um flutning Ruthar Magnússon
og Jónasar Ingimundarsonar á
Haugtussasöngvunum óp 67 og
tekið fram að listamennirnir hafi
fengið skinandi móttökur og blóm
að makleikum.
Þá er bæði i Morgenavisen og
Bergens Tidene þann 6 júni sagt frá
„tónleikum frá sögueynni" sem voru
kvöldið áður i Hákonshallen. Þar
fluttu islenzku tónlistarmennirnir
pianóverk eftir Sveinbjörn Svein-
björnsson „Greinilegt er að hann
hefur numið i Leipzig á sinum tíma''
segir Lorentz Reitan hjá Bergens
Tidene og bætir við „Þetta var við-
felldið verk sem Islenzka kammer-
tríóið lék af sannri list."
Ekki eru gagnrýnendur þessara
tveggja blaða sammála um verk Þor-
kels Sigurbjörnssonar sem flutt var
á hljómleikum þessum. Lorenz
Reitan segir: „Hafliði Hallgrimsson
lék af mikilli snilld Verkið gerir
miklar kröfur til flytjandans með
mörgum tvlgripum á háu tónunum
og óvenjulegum blæbrigðum, en
Hafliði réði fullkomlega við verkið
og réði yfir mikilli tækni á seflóið."
Aftur á móti segir gagnrýnandi
Morgenavisen: „Verk Þorkels Sigur-
björnssonar Mild und leise fyrir
selló, sem var i sjálfu sér vel flutt af
Hafliða Hallgrimssyni, var frámuna-
lega leiðinlegt Verkið var samansett
af óskildum og laustengdum þáttum
sem virtust fremur settar svona inn
til að láta heyrast hvað sellóið getur
verið fjölbreytt hljóðfæri. . ."
A þessum tónleikum var og flutt
verk eftir Hafliða Hallgrimsson og
fékk það góða dóma. Var sagt að i
þvi hafi verið ákveðin listræn
spenna Heyra megi á verkinu að
höfundur sé strengjahljóðfæraleikari
og höfundurinn hafi sett fram ýmsar
hugmyndir sem hafi ekki þróað til
fulls Þvi hafi verkið sem heitir
Origami ekki verið nógu heillegt
sem tónverk, en i því hafi verið
fallegir og áhrifamiklir þættir.
Verki Atla Heimis, „I Call it", er
lýst sem kammerkantöntu með texta
um neyzlusamfélagið Rut
L Magnússon flutti textann við und-
irleik sellós, pianós. slagverks og
segulbands í umsögnum er farið
lofsamlegum orðum um leikni Atla
Heimis við að setja saman verk þar
sem margir og erfiðir möguleikar
eru nýttir.
Þorkell Sigurbjörnsson.
Jón Nordal
Atli Heimir.
HafiiSi Haiigrimsson.
Guðný Guðmundsdóttir.
um, þannig að gleggri mynd feng-
ist af raunverulegri stöðu fisk-
vinnslustöðvanna. Ella vita menn
ekki hver sá vandi er i raun og
veru, sem forstjóri S.H. segir að
sjávarútvegur og stjórnvöld
standi frammi fyrir.
Eyjólfur ísfeld kemst svo að
orði í lok greinar sinnar, að „flest-
ar rikisstjórnir hér hafa fallið fyr-
ir efnahagsvanda og er það ekki
nema rétt og eðlilegt, þar sem
þær hafa átt meiri eða minni þátt
í að skapa vandann“. Ósagt skal
látið, hvort forstjóri Sölumið-
stöðvar hraðfrystihúsanna beinir
þessum orðum til núverandi rikis-
stjórnar, það er hans mál, en það
er vissulega nokkuð til I þvi, að
þeir sem sannanlega ráða ekki við
þann vanda, sem þeim hefur ver-
ið falið að leysa hljóta frá að
hverfa og það á ekki síður við um
frystihúsarekstur en ríkisstjórn-
ir. Það hlýtur með öðrum orðum
að koma mjög alvarlega til um-
ræðu nú, hvort enn einu sinni eigi
að láta lélegustu frystihúsin ráða
ferðinni í efnahagsmálum eða
hvort þau hljóti nú ósköp einfald-
lega að taka afleiðingum þess, að
þau standast í raun ekki sam-
keppnina. Sums staðar á landinu
eru frystihúsin of mörg og of litil
og illa rekin. Það kynni að vera
heilsusamlegt fyrir þessa at-
vinnugrein og efnahagslifið i
heild að betur rekin frystihúsin
taki alfarið að sér að sjá um
vinnslu þess hráefnis, sem að
landi kemur. Það mundi væntan-
lega bæta afkomu þeirra enn og
þar með möguleika þeirra til þess
að standa undir launahækkunum.
Y firvinnubannið
og áhrif þess
Yfirvinnubannið, sem Alþýðu-
samband íslands setti á til þess að
ýta á kröfur sinar í kjarasamning-
um var að mörgu leyti gagnleg
lexia bæði fyrir atvinnurekstur-
inn og launþega. Það sýndi auð-
vitað að nær öll atvinnu- og þjón-
ustustarfsemi byggir mjög á yfir-
vinnu, sem greinilega er orðin
mjög margslunginn þáttur i okkar
þjóðlifi, enda er óhætt að full-
yrða, að truflandi áhrif-yfirvinnu-
bannsins á alla þjóðfélagsstarf-
semi voru mun meiri en virtist á
yfirborðinu. Að þvi leyti kom í
ljós, hve mjög atvinnuvegir eru
háðir yfirvinnu, og að öðru leyti
er ekki að efa, að launþegar hafa
orðið þess rækilega varir, að af-
koma þeirra er mjög háð yfir-
vinnu, þótt margir hefðu á orði
þessar vikur, að gagnlegt væri að
kynnast venjulegum. vinnudegi.
Það er áreiðanlega rétt og vist er,
að vinnudagur er almennt talað of
langur hér hjá okkur. Of mikil
vinna getur valdið heilsubresti
um aldur fram.
Sú reynsla, sem atvinnuvegirn-
ir höfðu af yfirvinnubanninu
hlýtur óhjákvæmilega að leiða til
þess, að margar af þeim skipu-
lagsbreytingum og aukin hag-
kvæmni i rekstri, sem yfirvinnu-
bannið knúði fram, haldist til
frambúðar. Viðbrögð atvinnuveg-
anna við kjarasamningunum
hljóta að verða og eiga að verða
þau að leggja mjög ríka áherzlu á
aukna hagkvæmni í rekstri til
þess að eiga auðveldar með að
standa undir þeim launahækkun-
um, sem um var samið án þess að
þær fari allar út i verðlagið. Þá
getur reynslan af yfirvinnubann-
inu orðið dýrmæt i þeim efnum.
Þá er ekki ólíklegt, að margir
atvinnurekendur muni gera meiri
kröfur til hæfni þess starfsfólks,
sem þeir ráða til vinnu og að
atvinnuvegirnir fari varlegar i
starfsmannaráðningar og leitist
við að halda fjölda starfsmanna
innan ákveðinna marka. Hærri
launakostnaður veldur því að
meiri kröfur verða gerðar til
starfshæfni þeirra, sem ráða sig
til vinnu. Hér er áreiðanlega um
umtalsvert vandamál að ræða, þar
sem fram til þessa a.m.k. hefur
mjög skort á það, að íslenzka
skólakerfið veiti nemendum
raunhæfa starfsþjálfun.
Aðgerðir
ríkisstjórnar
Hér hefur nokkuð verið fjallað
um möguleika atvinnuveganna til
þess að standa undir hinu hækk-
aða kaupgjaldi án þess að það fari
allt út í verðbólguna og hugsan-
legar ráðstafanir í rekstri at-
vinnufyrirtækjanna til þess að
geta betur staðið undir þessum
kaupgjaldssamningurri. Hér er
auðvitað um að ræða mikinn þátt
í viðnámi okkar gegn verðbólg-
unni á næstu mánuðum og misser-
um. Enda þótt Morgunblaðið hafi
lýst þeirri skoðun, að verðbólgan
muni óhjákvæmilega aukast i
kjölfar kjarasamninganna breytir
það engu um nauðsyn þess að
spyrna við fótum og veita hart
viónám, enda er það mikið
áhyggjuefni fyrir okkur íslend-
inga, að verðbólgan hér skuli auk-
ast á sama tíma og hún minnkar
stöðugt í helztu nágranna- og við-
skiptalöndum okkar. Jafnhliða
nauðsynlegum viðbrögðum at-
vinnurekstrarins þarf ríkisstjórn-
in til að koma með sínar ráðstaf-
anir og hefur áður verið vikið að
því hér I Morgunblaðinu hverjar
þær hljóti að vera. Það er i fyrsta
lagi augljóst, að ríkisstjórnin hlýt-
ur markvisst að draga úr opinber-
um framkvæmdum og umsvifum
opinberra aðila bæði ríkis og
sveitarfélaga, ekki sizt við gerð
fjárlagafrumvarps og fjárhags-
áætlana sveitarfélaga fyrir næsta
ár. Stundum hafa þær raddir
skotið upp kollinum að setja ætti
ákveðið þak á fjárlög rikisins og
fjárhagsáætlanir sveitarfélaga.
Segja sem svo: þetta höfum við til
sameiginlegra þarfa og ekki meir!
Og knýja þannig opinbera kerfið
til þess að halda sig innan þeirra
marka. Sú hugmynd hlýtur mjög
að koma til umræðu nú á þessu
sumri, þegar undirbúningur fjár-
lagafrumvarps fyrir árið 1978
hefst. Samdráttur í opinberum
framkvæmdum og opinberum
umsvifum mun draga úr þeirri
spennu, sem óhjákvæmilega fylg-
ir í kjölfar kjarasámninganna og
aukinna fjárráða almennings.
Ríkisstjórnin hlýtur að mæta
þeirri hættu með þvi að draga af
sinni hálfu úr framkvæmdum um
leið og búast má við, að fjárfest-
ing einkaaðila aukist. Með þvi
móti dregur hún einnig úr líkum
þess, að aukin fjárráð einstakl-
inga setji gjaldeyrisstöðuna og
viðskiptajöfnuðinn á ný úr skorð-
um, ef hún mætir aukinni eftir-
spurn og þar með auknum inn-
flutningi frá þessum aðilum með
minnkandi eftirspurn og þar með
minnkandi innflutningi frá opin-
berum aðilum.
í öðru lagi er óhjákvæmilegt að
gripa til nauðsynlegra ráðstafana
i peningamálum, sem hljóta fyrst
og fremst að miða að verðtrygg-
ingu lánaskuldbindinga í rikara
mæli en nú er, þótt sjálfsagt sé að
fara að öllu með gát og koma
slíkri verðtryggingu á smátt og
smátt. Það er óheilbrigt þjóðfé-
lag, sem gengur fyrir þvi að lán
séu greidd i minni verðmætum en
fengin eru. Og peningakerfi okk-
ar hlýtur að hrynja til grunna
áður en yfir lýkur, ef við höldum
áfram þeim hætti, sem tiðkazt
hefur, að sparifjáreigendur tapi
en skuldunautar græða.
Allt þetta er nauðsynlegt að
hafa í huga á næstu mánuðum.
Þótt kjarasamningarnir hafi
reynzt spor aftur á bak í baráttu
okkar við verðbólguria, dugar
ekki að láta þar við sitja. Við
verðum að horfast af raunsæi i
augu við þá staðreynd, að verð-
bólgan mun aukast á næstu mán-
uðum. Það er ekki bæði hægt að
krefjast minnkandi verðbólgu og
gera svo verðbólguhvetjandi
samninga. Þess vegna höfum við
orðið fyrir áfalli vegna þeirra
kjarasamninga, sem gerðir hafa
verið. En til þess eru áföllin að
læra af þeim og mörg dæmi eru
um það, að þau verða að lokum til
góðs.