Óðinn - 01.01.1930, Blaðsíða 48

ÓÐINN
4&
öfundsverðastir. Úr þessum bygðarlöoum heim-
sóttu margir merkir menn foreldra mína. Voru
þeir þá stundum lausríðandi með mikinn hóp
gæðinga. Virtist unglingum, sem hneptir voru á
smalaþúfunni, það girnileg staða, sem slíkir
menn átlu. Jeg öfundaði Skagfirðinga líka af
hagyrðingunum og skáldunum, sem þeir höfðu
þar í hjeraðinu og þeir kunnu margar vísur
eltir. Sigvalda Jónsson þekti jeg og þótti mjer
gaman að sumum hnittilegum vísum eftir hann,
en mest öfundaði jeg Skagfirðinga af Bólu-
Hjálmari. Vísur hans voru þá í hvers manns
munni og þólti ekki litið bragðið að þeim. Var
jeg oft að óska þess, að hann kæmi suður að
Húsafelli, en þá ósk fjekk jeg ekki uppfylta.
Yfir Úingeyjarsýslunni var þá minni Ijómi en
síðar varð, þegar hinn mikla hjarma fór að
leggja þaðan frá hinum mörgu skáldum og rit-
höfundum, sem spruttu þar upp á síðustu ára-
tugum 19. aldar.
Sá eini Úingeyingur, sem mjer var kunnugt um
að tæki sjer bólfestu í Hvítársíðu, hjet Magnús
Erlingsson. Hann hjó í Fljótstungu á fyrri helm-
ingi 19. aldar. Ekki fór neitt orð af því, að
hann væri gáfaðri en fólk gerist alment, en
mikið orð fór af því, hvað hann var kaldur í
lundu. Sú skýring var á því, að hann hefði verið
fæddur á bjarnarfeldi. Hann var líka talinn allra
manna ókulvísastur, og var það líka sett í sam-
band við áhrif frá bjarnarfeldinum. Halldór
Pálsson hinn fróði á Ásbjarnarstöðum minnist
á kaldlyndi Magnúsar í skrifum sinum og telur
hann ekki heilan á sönsum. Hvergi hefur þess
samt orðið vart hjá afkomendum hans, sem nú
eru orðnir margir, að geðveiki væri í ættinni.
Dætur Magnúsar í Fljótstungu voru: Ólöf kona
Stefáns í Kalmanstungu, Guðrún kona Einars
Árnasonar frá Kalmanstungu, Þórunn kona Er-
lings Árnasonar á Kirkjubóli. Er margt fólk
komið frá þeim systrum öllum. Halldór bóndi
í Fljótstungu var bróðir þeirra systra.
Húsafell var í Hvítársiðuhreppi til ársins 1850,
en það ár var gerð sú breyting, að láta það
fylgja Hálsahreppi. Þessi breyting svifti mig þeim
vegsauka að heita Hvítsíðingur, er jeg var á
Húsafelli. Og þá leit jeg svo á, að Húsafell hefði
mist nokkuð af áliti sínu fyrir það að færast í
Hálsasveitina, sem á þeim árum var hálfgerður
örbirgðarhreppur, en hin mesta velmegun í
Hvítársíðu. Var ýmislegt, sem að þvi studdi að
svo var, og meðal annars niðurskurður sauðfjár
sunnan Hvítár í sambandi við kláðagrun. Hvít-
síðingar urðu lausir við þá plágu.
Eftir landslagi að dæma er Hvítársíðan mjög
einkennileg sveít. Frá hinum neðsta bæ til hins
efsta, sem er Iíalmanstunga, er ekki minna en
sjö klukkutíma lestaferð. Nú eru aðeins sextán
bæir í hrepnum. Eru þeir allir móti suðri
undir nokkuð brattri fjallshlíð. Standa bæirnir
neðst í hlíðarhallanum, en túnin, sem flest eru
bæði stór og sljett, ná niður á jafnsljettuna.
Neðan við túnin og á milli bæjanna er hinn
ákjósanlegasti reiðvegur. Var því lengi viðbrugðið,
hve yndislegt það væri að prófa gæðinga á þeim
góða vegi, og heimsækja hina glöðu og reifu
bændur, sem sátu hin blómlegu býli meðfram
veginum. Ekki ber Hvitársíðan það með sjer,
þegar yfir hana er litið, að þar geti verið um
meiri búsæld að ræða en í öðrum sveitum
Borgarfjarðar, enda hefur það nú jafnast í seinni
tíð. Ber hún nú ekki svo af sem áður var. —
Fjallið, sem bæirnir standa undir, nefnist Síðu-
fjall. Er það mjög sundurskorið af giljum og
gróðurlausum melum. Þess á milli eru harð-
vellisbrekkur með kjarngóðu grasi. Eru þar aðal-
slægjulöndin. Bakvið Síðufjallið liggur hinn gróð-
ursæli Kjarrardalur. Eftir honum fellur Kjarrará.
Er hún mjög veiðisæl. Úar eiga nokkrar jarðir
í Hvitársíðu veiðirjett. Þegar kemur austur í
Gilsbakkaland, lækkar Síðufjallið, en gróður-
sældin vex. Úr því skiftast á skógarhlíðar, grös-
ugir engjablettir og fjölskrúðugar blómabrekkur.
En norðan við brúnir fjallsins taka við víðáttu-
miklir heiðarflákar, vaxnir stör og broki og ýms-
um kjarngrösum. Helst sá gróður alla leið norð-
ur um Arnarvatnsheiði. Úað, sem Hvítársíðunni
var sjerstaklega talið til ágætis fram yfir aðrar
sveitir þessa hjeraðs, voru hinir góðu sauðfjár-
hagar. Sauðir Hvítsíðinga voru orðlagðir fyrir
stærð og fitu. Voru það jafnan talin bestu með-
mæli með sölufje, að það væri úr Hvítársiðu.
Pað sannaði líka best hvað landið var trygt til
fjárbeitar, að Hvítsíðingum hjeltst oftast vel á
fje sínu, þótt óáran dyndi yfir. Og í sjálfum
móðuharðindunum, þegar fjölda margar jarðir
í Mýrasýslu lögðust í eyði, var aðeins ein jörð
í Hvítárslðu, Hallkelsstaðir, sem ekki bygðist
eitt eða tvö ár. Hafa þá heiðarmóarnir helst
bjargað fjenaði frá dauða. Frh>
o