Morgunblaðið - 14.02.1999, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1999 B 15*.
„Fangaklefinn var háskóli, deild með
sjö rússneskum byltingarmönnum er
kepptust við að kenna einum amer-
ískum nemanda speki lífsins áður en
móða dauðans lyki um þá sjálfa,“
Nú bárur frelsis brotna á
ströndum
boða kúgun ragnarök...
„í fyrsta skigti var ég barinn
vegna annarra. I fáránlegri, næst-
um munúðarkenndri hrifningu
nýrrar hugsjónar lét ég mig einu
gilda höggin. Eins og glampi af
eldingu leiftraði um hrifinn, en
óttasleginn hug minn: „Þú ert sleg-
inn til riddara af reglu sjálfrar
þjóðarinnar." I andrúmi þessara
sviptinga allra átti Ely eitt sitt
mesta ástarævintýri. Hann varð
ástfanginn af ungri, fallegri, gáf-
aðri og róttækri konu sem Nadya
hét. Faðir hennar var læknir og
hann batt um sár sem Ely hafði
fengið í átökum við hermenn yfir-
valda. Um fund þeirra Nadyu segir
Culbertson: „Sumir dagar eiga
undramátt, þótt árin h'ði, er ein
stund þeirra voldugri en þúsundir
annarra... Á þessari stuttu stund
hafði ég flutt ást mína - andlega og
jarðneska - frá mömmu til þessar-
ar ókunnu konu.“ Nadya sveigði
Ely undir strangan aga byltingar-
sinna og hann var tekinn í flokkinn
til reynslu. Ely gerðist atvinnuspil-
ari til þess að safna fé íyrir flokk-
inn. Hann tók að nýju að spila spil-
ið tuttugu og eitt. Hann spilaði
stundum alla nóttina og gróðinn
gat komist upp í þrjú hundruð
rúblur. Hann hætti kvennafari og
predikaði ágæti byltingarinnar.
Xenia, móðir Ely, íylgdist áhyggju-
full með þróun mála. Hún brá á
það ráð að ávarpa samkomu bylt-
ingarsinna og átelja þá íyrir að
ætla að selja Þjóðverjum heilagt
fóðurlandið. Kápulausri, með hatt-
inn í öðrum vanganum, hárið úfið
og kjóhnn rifinn var henni bjargað
úr greipum múgsins. Flumbruð í
andliti grét hún vegna yfirvofandi
hruns Rússaveldis.
Ástmeyjarmissir
og fangavist
Ely tók að sér að fýlgja móður
sinni og móðursystur sinni til
lækninga til Karlsbad og átti að
vera hjálparmaður byltingarmanna
í þeirri ferð og taka sendibréf og
bækur heim til Rússlands fyrir þá.
Honum tókst þetta ætlunarverk en
byltingin fyrri var að hjaðna niður.
Ely og Nadyu dreymdi um að
flytja til Ameríku, fara þar í há-
skóla og styrkja sig til stórræða í
Rússlandi síðar. En draumar
þeirra fengu snöggan endi. Oeirð-
armenn brutust inn á heimili Na-
dyu, nauðguðu henni og kyrktu
hana. Fóstra hennar var drepin
hka. „Ég átti engan guð. Ég
skammaðist mín íyrir sjálfan mig.
Draumar mínir og hugsjónir voru
mótaðir af Nadyu. Aðeins ein leið
lá frá fullkominni örv'æntingu til
viðunandi friðar og hugarhægðar.
Það var leið hefndarinnar,“ segir
Ely í æviminningum sínum. Þrátt
íyrir tilraunir fóður Nadyu til þess
að hamla hefndarþorsta Culbert-
sons bauð hann sig fram til þess að
ráða landshöfðingjann af dögum en
boði hans var ekki tekið, m.a. af því
hann var amerískur ríkisborgari.
Ely var í hættu staddur og móðir
hans ákvað að hann færi til fundar
við fóður sinn í Prag. Hann var
tekinn höndum á leiðinni og hf
hans var í hættu en móðir hans
reyndi allt hvað af tók að fá hann
fluttan til Yekaterinodar á ný.
Hann sat í fangelsi með nokkrum
byltingarmönnum og af þeim öllum
nam hann eitthvað. „Fangaklefinn
var háskóli, deild með sjö rúss-
neskum byltingarmönnum er
kepptust við að kenna einum amer-
ískum nemanda speki lífsins áður
en móða dauðans lyki um þá
sjálfa,“ segir Ely. Félagar hans
voru sumir líflátnir en hann var
fluttur heim og settist á skólabekk
á ný. Hann var þó fastákveðinn í að
ævistarf hans skyldi vera unnið í
þágu byltingarinnar og rithöfund-
ur ætlaði hann að verða líka. Hann
afréð að hætta við ferð til Evrópu
en hverfa á vit rússneskrar alþýðu
og deila kjörum með henni. Því æv-
intýri lauk með því að bróðir hans
sótti hann og fór með hann heim til
Yekaterinodar. Þar var afráðið að
Ely héldi til háskólanáms í Yale-
háskóla í Bandaríkjunum ásamt
eldri bróður sínum.
Rótleysi og ruslaralýður
Ely Culbertson féll ekki vel inn í
stúdentalífið í Yale. Smám saman
fékk hann æ meiri löngun til þess
að kynnast lífi lægri stétta í Banda-
ríkjunum. Hann leigði sér herbergi
í Bowery, sem var einna mest um-
ferðargata í New York um þær
mundir, og hafði aðeins fáeina dali
í vasanum. Námsstyrk frá fóður
sínum afsalaði hann sér í hendur
bróður síns. Þegar Ely var orðinn
nær félaus leigði hann sér rúm í al-
menningsskála fyrir síðasta dollar-
ann. Hann reyndi að fá sér vinnu
en fékk enga. Hann lagði lag sitt
við slæpingja og komst upp á lag
með að krækja sér í morgunverð
fyrir fimm sent. Ekki leið á löngu
þar til hann var kominn í kynni við
alls kyns ruslaralýð. Þegar hann
svo þáði kaffi og brauðbita á veg-
um borgarinnar varð hann að strita
við grjótnám daginn eftir. Síðan
var honum komið fyrir á stofhun
fyrir unga umkomuleysingja. Þar
var hann í mánuð og lærði að eigin
sögn margt og eignaðist vini. Þar
fór hann að tefla og lagðist í heim-
spekilegar hugleiðingar, einkum
var hann hrifinn af Spencer. Félag-
ar hans voru smáglæpamenn sem
síðar urðu voldugir í undirheimum
New York á bannárunum. Ely var
óðum að kynnast Ameríku með öll-
um sínum undarlegu, örsmáu ver-
öldum. Hann kynntist m.a. eitur-
lyfjaneytanda og konu hans þegar
hann vann á veitingahúsi um tíma
og bjó hjá þeim þangað til móðir
hans kom frá Rússlandi.
Xania, móðir Ely, var komin með
sykursýki og smám saman varð
hún veikari þar til hún lést eftir að
hafa drukkið heillaskál að rúss-
neskum hætti í kampavíni, sonum
sínum til heiðurs. Hún tæmdi glas-
ið í botn og varpaði því á gólfið að
rússneskri venju, svo féll hún í
svefn og vaknaði ekki aftur til lífs-
ins. Bróðir Ely tók þetta svo nærri
sér að hann reyndi að fyrirfara sér
en Ely bjargaði honum á síðustu
stundu. Þeir bræður keyptu fjöl-
skyldugrafreit og sömdu um sálu-
messur í rússnesku dómkirkjunni í
New York. Ekkert grafletur lét
Ely setja á leiði móður sinnar. Eft-
ir lát Xeniu hóf Ely á ný háskóla-
nám en hætti þvi aftur og hélt til
Ítalíu til fundar við föður sinn og
yngri bróður, sem var orðinn
þekktur fiðluleikari. Faðir Elys gaf
honum enn kost á háskólanámi og
hækkaði námsstyrk hans og bauð
honum jafnframt að dvelja hjá sér
til að ná kröftum. Dvölin meðalt
ruslaralýðsins hafði tekið sinn toll.
Þegar leið að hausti fór Ely aftur^
GSM sími
Þessi
skilur
íslensku
-ilveg!
tslensk valmynd
Ending rafhlöðu allt að li tímar í tali
og i35tímaribið*
SMS skiiaboð
Rciknivél
• 15 hringitónar
• 15 númera endurval
• 9 númera skammval
• Þyngd 153 g (með léttri rafhlöðu)
* miðað vid Powftr-raíhlóðu

Wk.
Fyrsti GSM síminn með
íslenskri stafsetningu í valmynd
Betra samband
Benefon IO notar sérstaka loftnetstækni til
að bæta sambandið og næst þess vegna betra
samband á svæðum sem annars er erfitt að
ná sambandi á.
Fyrir hörðustu skilyrði
Benefon IO er hannaður til að duga.
Hver Benefon 10 er prófaður við mismunandi
hitastig og tryggir það öruggt samband
við allar aðstæður.
Tilboðsverð aðeins
29.980
Listaverð 34.980 stgr.

' ;
SIMINN