Morgunblaðið - 14.08.1997, Blaðsíða 4

4 FIMMTUDAGUR 14. ÁGÚST 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Háannatími í förgun geitungabúa
Geitungarn-
ir svæfðir
og frystir
Erling Ólafsson skordýrafræðingur hefur í
nógu að snúast um þessar mundir við að
farga geitungabúum en nú er sá tími sum-
ars þegar geitungabúin eru hvað blómleg-
ust. Ama Schram blaðamaður og Amaldur
Morgunblaðið/Arnaldur
ERLING Ólafsson nýbúinn að svæfa geitungana og er að fara að ganga frá búinu í poka.
Halldórsson ljósmyndari fengu að fylgjast
með geitungabananum að störfum eitt kvöld
í vikunni og fræddust í leiðinni örlítið um
lifnaðarhætti geitunga.
GEITUNGABÚIÐ tekið í sundur og við blasa hundruð sofandi
geitunga.
ÞETTA geitungabú þurfti að grafa upp úr moldarbeði.
EKKI er langt síðan geitungar fóru
að sjást hér á landi en að sögn Erl-
ings námu þeir land á áttunda ára-
tugnum, á sama tíma og stóra hun-
angsflugan svokallaða. Erling telur
sennilegt að geitungarnir og hun-
angsflugan hafi borist hingað til
lands með gámum en á áttunda ára-
tugnum varð gífurleg aukning á
gámainnflutningi. „Það er því varla
tilviljun að á sama tíma og gáma-
væðingin var hér í hámarki fór í
fyrsta sinn að bera á geitungum auk
stóru hunangsflugunnar," segir
hann.
Þijár tegundir geitunga hafa því
numið hér land og nefnast þær trjá-
geitungur, holugeitungur og húsa-
geitungur. „Tijágeitungur er orðinn
útbreiddur víða um land, en hinar
tvær tegundirnar eru eingöngu á
höfuðborgarsvæðinu," segir Eriing.
Ástæðan fyrir þessari útbreiðslu
trjágeitungsins er sú að hann getur
lokið sínum búskap á tveimur og
hálfum mánuði á meðan hinar tvær
tegundirnar þurfa fjóra mánuði.
„Þar með er búið að útiloka stóra
landshluta því tijágeitungi nægir
stutt sumar, eins og er til dæmis á
Vestfjörðum, þar sem frostnætur
geta komið snemma. Holu- og húsa-
geitungur þurfa hins vegar lengra
sumar og þrífast því aðeins á höfuð-
borgarsvæðinu," segir hann en bæt-
ir því að af ókunnum ástæðum leit-
ist tvær síðarnefndu tegundirnar við
að vera í nábýli mannanna.
Að sögn Erlings getur verið erfitt
að greina muninn á þessum þremur
tegundum geitunga á útlitinu einu
saman en segir að holugeitungurinn
sé einna verstur hvað árásargirni
varðar en tijágeitungurinn skástur.
Erling segir að geitungar geti
ráðist á menn að fyrra bragði og
stungið, einkum holugeitungurinn,
en oftast séu þeir tii friðs. Segir
hann að stungurnar geti verið
óþægilegar eða sárar en sjaldnast
hættulegar.
Búin eru úr
pappírslögum
Erling segir að geitungadrottningar
byiji venjulega að gera sér bú um
mánaðamótin maí og júní en stund-
um fyrr ef vel vori. Hins vegar hafi
kuldakastið í júní sl. tafið fyrir þeim
í ár og því væru geitungabúin minni
núna en á sama tíma í fyrra. Hann
segir að fyrstu vikumar séu búin
mjög lítil og því taki menn ekki eft-
ir þeim, en eftir því sem tíminn líði
verði þau stærri og óneitanlega mun
fyrirferðarmeiri. Fleiri geitungar
sjáist því á ferð í nágrenni búsins.
„Drottningin getur af sér sífellt fleiri
vinnudýr eða svokallaðar þernur en
hlutverk þeirra er að stækka búið
og ala upp lirfurnar," segir Erling.
„Innst í búinu eru svokölluð klak-
hólf þar sem drottningin verpir eggj-
um í en hismið sjálft er úr mörgum,
þunnum papplrslögum. Þernurnar
búa pappírinn til með því að naga
spýtur eða tijábörk og blanda saman
við hann munnvatni, þannig að úr
verði mauk sem þær líma saman.
Úr því verður pappír," segir hann.
„I hólfunum elst upp lirfa og þeg-
ar hún verður að fullorðnu dýri verp-
ir drottningin aftur í hólfið og í önn-
ur hólf sem þernurnar búa stöðugt
til. Þannig bætast sífellt fleiri íbúar
í búið og því þurfa þernurnar stans-
laust að bæta pappir utan á það,
m.a. með því að rífa gamlan pappír
innan úr því. Því er hismið alltaf
nokkurn veginn jafn þykkt.“ Erling
segir að stærsta búið, sem hann
hafi komið í lóg, hafi verið á stærð
við körfubolta og að í því hafi verið
yfir 6.000 geitungar.
Svæfir geitungana og frystir
Að sögn Erlings er nú sá árstími
þar sem búin eru orðin nokkuð stór
og því sýnileg mönnum. Hann segir
þó að erfitt geti verið að finna sum
þeirra, einkum bú holu- og húsageit-
ungs, því þessar tegundir gera sér
yfirleitt bú niðri í jörðu eða inni á
þökum húsa. Hins vegar sé hægt
að finna búin sjáist geitungar hverfa
innundir eða koma undan ákveðnum
stað í garðinum. Trégeitungabú er
á hinn bóginn auðveldara að finna,
segir Erling, þvl þau eru yfirleitt
berskjölduð, til dæmis í tijám eða á
húsveggjum.
Erling fargar eingöngu geit-
ungabúum að kvöldi til eða þegar
tekur að dimma vegna þess að þá
eru geitungarnir inni í búunum.
Hann byijar á því að svæfa geit-
ungana með því að sprauta eter inn
í búin. Að því loknu fjarlægir hann
búin, grefur þau upp eða sker þau
niður eftir því sem við á og setur í
plastpoka. Síðan setur hann þau í
frysti til að drepa geitungana. „Það
er nú bara fyrirhafnarminnst," segir
hann aðspurður um ástæðu þess að
frysta búin. Kvöldið góða, sem
blaðamaður og ljósmyndari fylgdust
með, fargaði Erling átta búum á um
fjórum tímum.
Erling segir að fjöldi geitungabúa
sé sveiflukenndur milli ára en nú
virðist sem þeim hafi aftur farið
fjölgandi eftir smálægð síðustu tvö
árin. Aðspurður um skýringuna á
því segir Erling að það sé erfitt að
benda á eina ákveðna ástæðu.
Að sögn Erlings eru geitungar og
bú þeirra mest áberandi í Bústaða-
hverfi og Fossvoginum í ár og segir
hann að skýringin geti verið sú að
þar sé mjög skjólsælt og fjölskrúðug-
ir garðar. En við þær aðstæður dafna
geitungar vel.
Morgunblaðið/Kristinn
SIGURÐUR Torfi Guðmundsson, bústjóri á Keldum, á fullu í heyskapnum.
Heyskapur
í Reykjavík
„ÞETTA er líkamsrækt bónd-
ans,“ segir Sigurður Torfi Guð-
mundsson og hendir heyböggum
upp á traktor. Sigurður er bú-
stjóri á Keldum en verið var að
hirða á Grafarholtstúni í gær.
Að sögn Sigurðar var heyskap-
ur endurvakinn í landi Keldna
fyrir tveimur árum. „Þá hafði
heyskapur legið niðri í nokkur
ár. Það er hins vegar ekki ástæða
til annars en að nýta það sem til
fellur hér. Hér eru um 100 kind-
ur og 33 hestar og við gefum
þeim heyið.“
Uppskeran í ár er um 60 tonn
sem er helmingi meira en í fyrra.
Það hafa hins vegar fá tækifæri
gefist til að heyja í þeirri vætut-
íð sem hefur verið í sumar. Sig-
urður og Guðmundur Einarsson,
aðstoðamaður hans, voru því
fegnir þurrkinum síðustu daga
sem gerði þeim kleift að heyja,
binda og koma heyinu í hús á
nokkrum dögum. „Þetta er
tarnavinna og við þurfum að
jjúka við þetta í kvöld, hann rign-
ir í nótt,“ segir Guðmundur.
Þeir Sigurður og Guðmundur
voru því fegnir þegar þeir fengu
liðsauka. Helgi Þorsteinsson og
Halldór Jóhannsson aðstoða þá
við hirðinguna. „Við erum í sum-
arfríi en það er bara svo gaman
að þessu, “ varð þeim að orði „svo
er Sigurður búinn að lofa okkur
veislu að launum."