Morgunblaðið - 10.02.1995, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1995 41
BREF TIL BLAÐSINS
Vísindi og
stjörnuspeki
Frá Snorra Guðmundssyni:
ÞANN 27. janúar síðastliðinn birt-
ist í Morgunblaðinu bréf eftir Gylfa
G. Kristinsson sem bar yfirskriftina
„Misskilningur um stjörnuspeki".
Gylfi lýsir í bréfinu andúð sinni á
þeirri skoðun margra vísindamanna
að stjörnuspeki sé fals og vari því
almenning við of miklum áhrifum
hennar. Veitist hann að þeim sem
ekki eru honum sammála um gildi
stjörnuspeki og álasar fyrir van-
þekkingu. Hann viðurkennir þó
þann rétt sem menn hafa til skoð-
ana sinna, en mælir með að menn
þekki til þess sem þeir ætla að ályk-
ta um. Það var einkum þetta atriði
sem olli því að mig langaði að viðra
eftirfarandi vangaveltur í blaðinu.
Skoðanaskipti eru eitt einkenni
mannlegra samskipta. Þau eiga sér
stað þegar tveir eða fleiri deila með
sér eigin áliti á tilteknum atburð-
um. Færa má sterk rök fyrir mikil-
vægi skoðanaskipta í mannlegu
samfélagi, en einn alvarlegan galla
er þó að finna á þeim sem sam-
skiptatæki. Því miður vill það oft
til að skoðanaskipti bregðast í mik-
ilvægum og viðkvæmum málefn-
úm. Það er ekki síst vegna þess
að við venjuleg skoðanaskipti ráða
tilfinningar oft meiru en rök. Þá
ræður hvað viðkomandi „finnst“
um tiltekið málefni svo miklu að
það gleymist að aðrar hliðar þurfa
einnig skoðunar við. Mannkynsag-
an ætti að vera okkur víti til varn-
aðar um afleiðingar öfgafullra
skoðana, en margir hafa goldið
þeirra með lífinu.
Dæmisaga
Eftirfarandi dæmisaga á að
skýra betur galla „skoðana".
Garðbæingur og Reykvíkingur
mættust í Kópavogi. Reykvíkingur-
inn kastaði kveðju á Garðbæinginn
og sagði við hann: „Mikið afskap-
.lega ertu í fallegri, rauðri úlpu.“
„Já, þakka þér fyrir..." svaraði
Garðbæingurinn glaður f bragði.
Frá Sveinf Björnssyni:
ÞAÐ er eins og menningarnefnd
Reykjavíkur síðustu 7 ár hafi verið
bara núll og nix, létu forstöðu-
manninn ráða öllu nema að opna
sýningar, en áður heldur Gunnar
Kvaran lofræðu um dótið og drasl-
ið, sem oft hefur verið til sýnis á
Kjarvalsstöðum. Já, of oft undanf-
arin ár. Það er alveg óskiljanlegt
hvað forstöðumaðurinn og listfræð-
ingurinn hafa getað glapið menn-
ingarmálanefndina. Heilaþvegið
það fólk inn á sínar skoðanir. For-
stöðumaðurinn er nefnilega eins
og hestarnir, sem ég sá fyrir margt
löngu í fyrstu ferðum mínum til
Englands. Sjá aðeins beint fram
en ekkert til hliðar eins og er með
þröngsýni listfræðingsins.
Ekki er nóg með það, heldur
hefur hann fundið sér gæðinga,
sem eru að hans skapi, og býður
þeim að sýna þar, að kostnaðar-
„... nema hvað hún er blá!“ „Ha?!“
sagði Reykvíkirgurinn, „Hvaða
della er nú það? Hún er rauð!“ „Þú
ert ekki litblindur er það?“ sagði
Garðbæingurinn. „Þessi litur kall-
ast blár í Garðabæ!" „Það getur
nú ekki verið...“ sagði Reykvík-
ingurinn," ... þessi litur heitir
rauður í Reykjavík!"
Nú er spurt: „Hvemig var úlpan
á litinn?“ Hvor hefur rétt fyrir sér?
Af dæmisögunni má ráða hvernig
skoðanaskipti bregðast þegar leita
á einhvers sem kalla mætti „sann-
leikur“. Ég vona því að lesandinn
sé sömu skoðunar og ég að leita
þurfi annarrar aðferðar til að útkljá
deilumálið — aðferðar sem tekur
ekki tillit til þess hvað mér eða þér
„finnst", heldur notast við mæli-
kvarða sem allir samþykkja að fall-
ast á. Eðlis síns vegna væru því
lýsingarorð eins og „ljótt“, „flott“,
„feitt“, „mjótt“, o.s.frv. gagnslaus,
því þau lýsa áliti skoðanda. Reyk-
víkingurinn og Garðbæingurinn
gætu því t.d. komið sér saman um
að litrófsmæla úlpuna, eftir að hafa
nefnt ljós með 400-500 nanómetra
bylgjulengd blátt, en 600-700 nm
rautt.
En þtjá aðra eiginleika verður
aðferðin að hafa og eru þeir afar
mikilvægir. í fyrsta lagi skal setja
fram tilgátu, sem síðan er reynt
að afsanna. Hér mætti líta á alhæf-
inguna „úlpan er blá“ sem tilgátu.
Ekki skal „sanna“ hana, því þá
nægði ein athugun til að festa hana
í sessi, þótt hundruð annarra mæltu
gegn henni. í öðru lagi er þess
krafist að tilgáta leyfi athugun.
Tilgátur sem ekki er hægt prófa
lausu, og svo þetta og hitt, svo sem
prentun á sýningarskrám, boðs-
kortum og gæslu o.fl. Það er eins
og forstöðumaðurinn hafi eigin-
lega rekið Kjarvalsstaði eins og
sitt eigið gallerí og svo einnig kom-
ið sínum gæðingum á framfæri í
útlöndum. Leyfir sér að auglýsa
Kjarval og Erro í sama orðinu.
Kjarval hefur alltaf staðið fyrir
sínu. Hann þarf engan meðreiðar-
svein.
Það er ekki í anda Kjarvals
hvernig Kjarvalsstöðum hefur verið
stjómað þau undanfarin 7 ár sem
Gunnar Kvaran hefur stjórnað þar.
með athugunum eru þannig ekki
tilgátur og er hafnað. Ég gæti t.d.
sett fram þá tilgátu að ljósálfar séu
í blómapottunum mínum. Ef engum
öðrum en mér tækist að koma auga
á ljósálfana, þá væru talsverðar lík-
ur á því að tilgátan væri hugar-
burður (þrátt fyrir það eignaðist
hún vafalítið ,,fylgjendur“). I þriðja
lagi verður tilgátan að leyfa endur-
tekningu athugana. Öðru vísi er
ekki hægt að safna vísbendingum
um gildi tilgátu og því yrði henni
hafnað.
Hægt að sanna, en
ekki afsanna
Aðferð sem þessi er til og nefn-
ist hún vísindi. Ofangreind skil-
greining hennar var fyrst sett fram
af bresk-austurríska heimspek-
ingnum Karli R. Popper („The
Logic of Scientifie Discovery",
1934). Einn af hennar mikilvæg-
ustu eiginleikum er að enga tilgátu
er hægt að sanna, aðeins afsanna.
Ef ekki tekst að afsanna hana þá
verður hún að viðtekinni reglu og
kallast lögmál (það á t.d. við um
þyngdarlögmálið eða þróunarlög-
mál Darwins). Því miður átta leik-
menn sig oft ekki á mikilvægi
þeirra krafna sem hin vísindalega.
aðferð felur í sér. Oft dugar vitnis-
burður eins manns eða atburðar
til að upp spinnist ólíklegustu hug-
myndir, jafnvel að hitt og þetta
sé „vísindalega“ sannað. Fylgjend-
um ljósálfatilgátunnar minnar
væri þannig trúandi til að spá í
lifnaðarhætti ljósálfa, án þess að
hafa nokkurn tima séð þá. Þessi
viðleitni er afar óheppileg, því við
Líklega er hann oft búinn að snúa
sér við í gröfinni vegna listarinnar
svokölluðu, sem þar hefur verið til
sýnis.
Listmálarar hafa alveg verið af-
skiptir og látið eins og þeir væru
ekki til.
Þessi stefna listfræðingsins
gengur ekki lengur. Samt átti að
fara að ráða hann áfram, án þess
að auglýsa starfið. Fólkið veit þetta
allt saman og kemur ekki þangað.
Fer heldur í Kópavog og Hafnar-
Ijörð, en það hefur aukist mikið
aðsókn að Hafnarborg. Það er
voðalega sorglegt að stærsta sýn-
höfum hvarvetna fyrir augunum
dæmi um afurðir hinnar vísinda-
legxi aðferðar: t.d. farartæki,
mannvirki, læknisfræði, tölvur
o.fl. Það gerir vísindin að árang-
ursríkustu hugsanaaðferð sem
þekkist enn sem komið er.
Þetta ber okkur að bréfí Gylfa.
Aragrúi manna aðhyllist ýmsar
dægradvalir sem kalla mætti hjá-
eða dultrú. Menn trúa á fljúgandi
furðuhluti, álfa, drauga, spákonur,
drauma og ekki síst stjörnuspeki.
Slík trú er oft spennandi og vissu-
lega eru fylgjendurnir í fullum rétti
til að trúa því sem þeir vilja. Ætla
ég síst að draga úr þeim áhugamál-
um, því ég er á nákvæmlega sama
máli og Gylfi þegar kemur að frelsi
til skoðana. Allt þetta fellur þó á
því prófi sem hin vísindalega aðferð
setur. Stjörnuspeki fellur m.a.
vegna þeirra vísbendinga sem ekki
styðja spádóma hennar og vegna
þess að ef tilgátur hennar eru próf-
aðar með athugunum, þá kolfalla
þær á endurtekningum. Jafnvel er
ýjað að vísindalegum skyldleika
vegna þess að tölvur má nota við
gerð stjörnukorta, eitthvað sem
gabbar þá sem greina ekki á milli
vísindalegra verkfæra og aðferða.
Þótt flestir taki stjörnuspeki með
varúð, þá er stór hópur fólks sem
trúir henni sem nýju neti. T.a.m.
sýndi Gallup-könnun sem gerð var
í Bandaríkjunum um miðjan sjö-
unda áratuginn að 12% tóku
stjörnuspeki mjög alvarlega. Grun-
ar mig að það sé þetta sem vísinda-
mennimir 500 hafi verið að vara
við og er það mikilvægt að mínu
mati. Það vekur samt ávallt undrun
og forvitni í hve mikla varnarstöðu
menn fara þegar því sem „þeir trúa
á“ er hafnað með vísindalegum
rökum. Það nefnilega dugar ekki
bara að trúa að eitthvað sé rétt til
þess að það sé rétt.
ingarstað landsins, „Kjarvalsstöð-
um“, skuli hafa verið stjórnað af
slíkum einræðisherra, sem hefur
kápuna á báðum herðum. Pólitík á
ekki að stjórna listinni. Hún er
reyndar búin að gera það alltof
lengi. Maður hélt að kommúnism-
inn og einræði væru fyrir bí, en
annað hefur komið á daginn. Það
verður að stöðva þessa óheillaþróun
á Kjarvalsstöðum. Listmálarar eiga
að komast þangað inn, alla vega
jafnt og aðrir listamenn og list, og
hver borgi fyrir sig. Þessi forstöðu-
maður er búinn að vera við stjórn
alltof lengi.
SÍM og FÍM ættu nú að beita
sér í þessu máli og koma ópólitísk-
um nefndum að á Kjarvalsstöðum.
Menningarmálanefndir eiga ekki
að vera kosnar pólitískt eins og
víða er. Það á að vera liðin tíð.
SVEINN BJÖRNSSON,
listmálari.
Bílamarkaöurinn
Smiðjuvegi 46E j[' [)
v/Reykjanesbraut.^.v~ f*—4
Verið velkomin
Við vinnum fyrir þig.
Opið laugard. kl. 10-15
og sunnud. kl. 13-18.
Daihatsu Applause Zi 4x4 ’91, 5 g., ek.
aðeins 13 þ. km. Einn eigandi, toppein-
tak. V. 1.050 þús.
Subaru Legacy 2,0 station ’92, sjálfsk.,
ek. aðeins 33 þ. km, álfelgur, rafm. í rúð-
um o.fl. V. 1.750 þús.
Subaru Justy J-12 '91, grænn, 5 g., ek.
47 þ. km. V. 690 þús.
Toyota Carina E Sedan '93, sjálfsk., ek.
45 þ. km., rafm. í rúðum, hiti í sætum,
ABS bremsur o.fl. V. 1.580 þús.
Chevrolet Blazer S-10 Thao 4,3 L ’91,
hvítur, 4ra dyra, sjálfsk., ek. aðeins 29 þ.
km., álfelgur, rafm. í rúðum o.fl. V. 2,2
millj.
Subaru 1,8 GL station 4x4 ’88, sjálkfsk.,
ek. 137 þ. km. Gott ástand. V. 690 þús.
Hyundai Sonata '94, blár, sjálfsk., ek. 4
þ. km., álfelgur, rafm. í öllu. Sem nýr.
V. 1.590 þús.
Willys CJ-7 m/húsi ’84, 6 cyl (258), 5 g.,
ek. 87 þ. km., upph., 36" dekk, læstur
framan og aftan. V. 850 þús. Skipti.
Honda Civic CRX '89, 5 g., ek. 82 þ.
km., sóllúga, álfelgur, spoiuler o.fl.'V. 790
þús.
Dodge Ramcharger 150 Royal SE ’85,
sjálfsk., ek. 56 þ. mílur, rafm. í rúðum,
ný dekk o.fl. Óvenju gott eintak. V. 850
þús. Skipti á dýrari bfl.
Toyota Touring GLi 4x4 '91, blár, 5 g.,
ek. 49 þ. km, álfelgur o.fl. V. 1.230 þús.
Sk. ód.
Toyota Corolla GL '92, 5 g., ek. 60 þ.
km., 5 dyra, rafm. í rúðum, spoiler, central-
æsing. V. 820 þús.
Hyundai Elantra GLS ’92, 4ra dyra, rauð-
ur, 5 g., ek. 31 þ. km., rafm. í rúðum o.fl.
V. 950 þús.
Daihatsu Charade TS '88, 3ja dyra, rauð-
ur, 4 g., ek. 74 þ. km. V. 330 þús.
Toyota Corolla GL Sedan ’91, 5 g., ek.
48 þ. km., rafm. í rúðum o.fl. V. 830 þús.
Suzuki Vitara JLXi '91, 3ja dyra, rauður,
5 g., ek. 70 þ. km, 30" dekk, rafm. í rúðum
o.fl. V. 1.220 þús.
Nissan Sunny SLX station 4x4 (Arctic
Edition) '94, blár, 5 g., ek. 16 þ. km., rafm.
í öllu, dráttarkúla, tveir dekkjagangar.
V. 1.530 þús. Sk. ód.
Chevrolet Suburban 4x4 '79, sjálfsk., 7-8
manna. Gott eintak. V. 490 þús.
MMC Lancer GLX ’89, brúnsans., sjálfsk.,
ek. 74 þ. km. Gott eintak. V.675 þús.
Hyundai Pony LS Sedan ’93, rauður, 5
g., ek. 32 þ. km V. 810 þús.
Fjöldi bifreiða á skrá
og á staðnum.
Verð og greiðsluskil-
málar við allra hæfi.
SNORRIGUÐMUNDSSON,
flugverkfræðingur,
Háholti 5, Hafnarfírði.
Einræðisherra
á Kjarvalsstöðum
ATVINNUHUSNÆÐI
Skrifstofuhúsnæði
Til leigu 300 fm á 3. hæð í einu best stað-
setta skrifstofuhúsnæði við Suðurlands-
braut. í tengslum við skrifstofuhúsnæðið er
möguleiki á leigu á allt að 200 fm lagerhús-
næði með góðum afgreiðsluhurðum.
Upplagt fyrir þjónustufyrirtæki!
Upplýsingar í síma 603883 á skrifstofutíma.
Skrifstofuhúsnæði
Til leigu 100 fm mjög bjart og fallegt skrif-
stofuhúsnæði á 2. hæð í hjarta borgarinnar
nálægt Alþingi og ráðhúsi. Tvö einkabíla-
stæði fylgja.
Upplýsingar veitir Karl í síma 20160 milli
kl. 13 og 18 í dag og næstu daga.
I.O.O.F. 1 = 1762108 V, = Fl.
Tilkynning frá Skíðafélagi
Reykjavikur
Áður auglýst Toyota-skíðagöngu-
mót 1995 verður haldið á morg-
un, laugardaginn 11. febrúar,
kl. 14.00 á Laugardalsvelli.
Skráning kl. 13.00. Mótsstjórar:
Guðni og Eiríkur Stefánssynir.
Gengið í öllum flokkum.
Flefðbundin aðferð.
Upplýsingar í síma 12371.
Skíðafélag Reykjavíkur.
Grensásvegi 8
Fjölskyldunámskeið í kvöld
kl. 20.00 með Johnny Foglander
frá Livets Ord i Uppsölum. Vægt
námskeiðsgjald. Allir velkomnir!
Ktiia
Sálarrann-
sóknafélagið
Geislinn
Aðalfundur
sálarrannsóknarfélagsins
Geislans verður haldinn í húsi
félagsins á Faxabraut 2, Keflavik,
fimmtud. 16. febrúar kl. 21.
Fundarefni: Venjuleg aðalfund-
arstörf. - Kosning formanns og
gjaldkera. - Önnur mál.
Stjórnin.
Hallveigarstig 1 • sími 614330
Dagsferð laugard. U.feb.
Kl. 10.30: Kjörgangan
Undirhlíðar - Suðurbæjarlaug i
Hafnarfiröi. Sá hópursem lengst
fer gengur frá Vatnsskarði um
Undirhlíðar, austur fyrir Helga-
fell, um Kaldárselsveg og endar
við Suðurbæjarlaug. Miðhópur-
inn byrjar einnig við Vatnsskarð
en fer um Undirhlíðar, Kaldársel
og Suðurbæjarlaug. Stysta
gangan hefst við Kaldársel.
Reiknað er með um 4 klst. langri
göngu. Brottför frá BSÍ að vest-
anverðu, stansað á Kópavogs-
hálsi og við Sjóminjasafniö í
Hafnarfiröi. Verð kr. 900/1.000.
Gönguskiðakennsla á Mikla-
túni laugardaginn 11. feb.
Á laugardag kl. 14.00 verður
gönguskíðakennsla fyrir byrj-
endur. Takmarkaður fjöldi og er
því skráning nauðsynleg á skrif-
stofu Útivistar fyrir kl. 17.00 á
föstudag. Pátttökugjald kr. 500.
Skíðaganga sunnud. 12. feb.
Kl. 10.30: Leirvogsvatn - Borg-
arhólar á Mosfellsheiði.
Helgarferðir 17.-19. feb.
Góuferð í Bása og Fimmvörðu-
háls á fullu tungli.
Útivist.
Frá Guðspeki-
félaginu
Ingólfsstreetl 22
Áskrtftarsími
Ganglera er
989-62070
Föstudaginn
10. febrúar 1995:
I kvöld kl. 21.00 flytur Karl Sig-
urðsson erindi um hugrækt í
búddhadómi i húsi félagsins,
Ingólfsstræti 22. Á laugardag
er opið hús frá kl. 15 til kl. 17
með fræðslu og umræðum.
Nýtt 5 vikna „Celestine“-hug-
ræktarnámskeið fyrir byrjendur
hefst þriðjudaginn 14. febrúar
kl. 20.00. Námskeiðiö er ókeypis
og öllum opið meðan húsrúm
leyfir.