Morgunblaðið - 06.10.1992, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. OKTÓBER 1992
23
2.5.2. Almennar þjóðréttarreglur.
Þær almennu þjóðréttarreglur, sem hér koma
helst til skoðunar, er að fínna í eftirfarandi
heimildum:
A. Haag-sáttmála, einkum frá árinu 1907,
þar sem skrásettar voru þær venjureglur sem
giltu um hernað og viðurkenndar voru af hinum
siðmenntaða heimi sem hluti þjóðaréttar. Hér
var einkum um að ræða ákvæði sem m.a. lögðu
bann við að stríðsaðilar fremdu ofbeldisverk
gegn óbreyttum borgurum í herteknum löndum
og vanvirtu gildandi lög í þeim löndum. Það
var talið leiða af þessum reglu að unnt væri,
að þjóðarétti, að hefja rannsókn út af verkn-
aði, sem kynni að fela í sér brot á þessum regl-
um, og eftir atvikum refsa fyrir hann. Hvert
ríki átti lögsögu í þessum málum á hendur eig-
in ríkisborgurum, en auk þess átti sá styijaldar-
aðila lögsögu sem hafði sakborning í vörslum
sínum eða hafði fengið dómsvald yfir honum
samkvæmt ákvæðum í friðarskilmálum. Síðari
þjóðréttarheimildir hafa byggt á þessum reglum
sem gildandi þjóðarétti.
B. Sáttmála Sameinuðu þjóðanna frá 26.
júní 1945 ásamt meðfylgjandi samþykktum
fyrir Alþjóðadómstól þeirra, en hann hefur að-
setur í Haag í Hollandi. Öll aðildarríki Samein-
uðu þjóðanna eiga sjálfkrafa aðild að samþykkt
Alþjóðadómstólsins. Aðalreglan er sú að ein-
ungis ríki get.a verið aðilar að dómsmáli fyrir
dómstólnum, en sumar alþjóðastofnanir geta
þó krafið hann álits. Dómstóllinn hefur því
aðeins lögsögu í málum milli ríkja að til þess
standi sérstök heimild. Slík heimild getur stofn-
ast með því móti að hlutaðeigandi ríki ákveði
að leggja til hans einstök mál, en einnig getur
slíka heimild verið að finna í þjóðréttarsamn-
ingi milli ríkja. Loks geta ríki lýst því yfir ein-
hliða að þau skuldbindi sig til að hlíta lögsögu
dómstólsins um tiltekin ágreiningsefni.
C. Lundúnasamningi frá 8. ágúst 1945 milli
Stóra-Bretlands og Norður-írlands, Bandaríkja
Norður-Ameríku, Frakklands og Sovétríkjanna
um ákæru og refsingu á hendur meiri háttar
stríðsglæpamönnum Öxulveldanna, en samn-
ingur þessi var undirritaður var af 23 ríkjum.
Nítján önnur ríki hafa síðar gerst aðilar að
samningnum, en ísland er ekki þar á meðal.
I viðauka með þessum samningi er að finna
ákvæði um sérstakan alþjóðlegan herdómstól.
Tilgangurinn með samningnum og dómstólnum
var að koma fram skjótri og réttlátri málssókn
og refsingu gegn meiri háttar stríðsglæpa-
mönnum Óxulveldanna. Valdsviði dómstólsins
er lýst í 6. gr. viðaukans. Þar er m.a. að fínna
skilgreiningu á því hvað teljist stríðsglæpir og
hvað teljist glæpir gegn mannkyninu. Stríðs-
glæpir voru taldir brot á lögum og venjum um
hernað, en til þeirra töldust morð á óbreyttum
borgurum í herteknu landi, ill meðferð á þeim
og brottrekstur þeirra í þrælkunarvinnu eða í
öðrum tilgangi. Ennfremur morð eða ill með-
ferð á stríðsföngum, á mönnum á sjó og gísl-
um. Skipulögð dráp, morð og önnur óhæfuverk
gegn óbreyttum borgurum voru talin til glæpa
gegn mannkyninu. Ennfremur ofsóknir af trú-
arlegum eða pólitískum toga og ofsóknir gegn
einstökum kynþáttum í tengslum við þá glæpi
sem að framan greinir. Hinn alþjóðlegi dóm-
stóll taldi ákvæðin um þessa glæpi í aðalatrið-
um samiýmast viðurkenndum þjóðréttarreglum
og glæpina því refsiverða.
Með samhljóða ályktun hinn 11. desember
1946 staðfesti Allsheijarþing Sameinuðu þjóð-
anna þær meginreglur þjóðaréttar sem fram
koma í sáttmálanum um fyrrgreindan alþjóða-
dómstól og í dómsúrlausnum hans.
D. Sáttmála, sem gerður var á vegum Sam-
einuðu þjóðanna og undirritaður 9. desember
1948, til að koma í veg fyrir þjóðarmorð (hóp-
morð) og til að köma fram refsingu vegna slíkra
brota. Island hefur staðfest þennan sáttmála.
Þar er í I. gr. að fínna yfirlýsingu þess efnis
að þjóðarmorð sé glæpur og þar með brot á
þjóðarétti og skuldbinda aðildarríkin sig til að
koma í veg fyrir og refsa fyrir slík brot.
í sáttmálanum er að finna skilgreiningu á
því hvað sé talið þjóðarmorð og var það í fyrsta
sinn sem hugtakið var skilgreint í þjóðréttar-
samningi. Þjóðarmorð er verknaður, sem miðar
að því að útrýma fjölda manna sem hafa sama
ríkisfang, sömu trú eða eru af sama kyn-
stofni. Skyldur aðildarríkjanna koma einkum
fram í V.- VII. gr. sáttmálans. Þær felast aðal-
lega í því að ríkin skuldbinda sig til að refsa
þeim sem sekir gerast um þjóðarmorð. Þeir
menn, sem ásakaðir eru fyrir þjóðarmorð, skulu
sæta málssókn fyrir dómstóli í því ríki þar sem
verknaðurinn var framinn eða fyrir alþjóðlegum
dómstóli hafi samningsaðilar samþykkt að lúta
lögsögu slíks dómstóls. Meginreglan er því sú
að dómstólum aðildarríkjanna er falið að fjalla
um mál af þessu tagi þótt um þjóðréttarbrot
sé að ræða. Aðildarríkin skuldbinda sig enn-
fremur til að framselja menn, sem sekir hafa
verið fundnir um þjóðarmorð, samkvæmt lögum
sínum eða gildandi þjóðréttarsamningum.
Skylda til framsals verður því hér sem endra-
nær að byggjast á landslögum eða þjóðréttar-
samningum.
Loks skal vikið að IX. gr. sáttmálans. Hún
felur það i sér að ágreiningi milli aðildarríkja
um túlkun og beitingu sáttmálans um það hvort
skuldbindingar samkvæmt honum hafi verið
efndar megi bera undir Alþjóðadómstólinn sam-
kvæmt beiðni ríkis sem á aðild að ágreinings-
efninu. ísland er bundið af þessu ákvæði með
því að það gerði ekki fyrirvara varðandi þessa
sérstöku lögsögu Alþjóðadómstólsins.
E. Fjórum Genfarsáttmálum frá 1949. Fyrsti
sáttmálinn fjallar um bætta meðferð særðra
og sjúkra hermanna á vígvelli, annar um bætta
meðferð skipreika sjóliða, þriðji um meðferð
stríðsfanga og sá fjórði um vernd almennra
borgara á stríðstímum. ísland er aðili að þess-
um sáttmálum. Pjórði sáttmálinn skiptir hér
mestu máli. Samningsaðilar taka með honum
á sig þá skyldu að hafa hendur í hári þeirra,
sem hafa framið meiri háttar glæpi (á ensku
„grave breaches"), svo og að ákæra þá eða
eftir atvikum að framselja þá. Á árinu 1977
var tveimur bókunum bætt við þessa sáttmála,
en um efni þeirra verður ekki fjallað hér.
F. Sáttmála, sem gerður var á vegum Sam-
einuðu þjóðanna og undirritaður 26. nóvember
1968, um að lagaákvæði um fyrningu og skyld-
ar takmarkanir á saksókn og refsingu taki
ekki til stríðsglæpa og glæpa gegn mannkyn-
inu. ísland hefur ekki gerst aðili að þessum
sáttmála. Sáttmálinn felur í sér skilgreiningu
á því hvað teljist stríðsglæpir og glæpir gegn
mannkyni. Aðildarríki sáttmálans skuldbinda
sig til þess, með tiltækum úrræðum, í löggjöf
eða með öðru móti, að unnt sé að framselja
menn, sem sakaðir eru um fyrrgreinda glæpi,
í samræmi við þjóðréttarreglur. Ennfremur ber
aðildarríkjunum að sjá svo um að hvorki verði
beitt fymingu sakar né refsingar þegar þessir
glæpir eru annars vegar. Þess má geta að ráð-
herranefnd Evrópuráðsins samþykkti 25. jan-
úar 1974 sáttmála sem leggur þær skyldur á
herðar aðildarríkjunum að hafa ekki í lögum
sínum nein ákvæði um fyrningu né skyldar
takmarkanir þegar um er að ræða stríðsglæpi
eða glæpi gegn mannkyninu. Sáttmálanum var
þó ekki ætlað að hafa afturvirk áhrif, en hann
hefur enn ekki hlotið gildi.
G. Ályktun Allsheijarþings Sameinuðu þjóð-
anna frá 3. desember 1973 um alþjóðlega sam-
vinnu um rannsókn, handtöku, framsal og refs-
ingu gagnvart mönnum sem gerst hafa sekir
um stríðsglæpi og glæpi gegn mannkyninu. í
ályktuninni segir að rannsaka skuli stríðsglæpi
og glæpi gegn mannkyninu hvar sem þeir hafi
verið framdir og að þá menn, sem rökstuddur
grunur liggur fyrir um að hafí framið slíka
glæpi, megi elta uppi, handtaka, yfirheyra og
refsa reynist þeir sekir. Gengið er út frá því
að sérhvert ríki hafí rétt til þess að rannsaka
mál á hendur eigin þegnum sem sakaðir eru
um þessa glæpi. Fram kemur að ríkin skuli
veita hvert öðru aðstoð við að rannsaka mál
af þessu tagi, svo og að handtaka og færa til
yfírheyrslu þá menn, sem grunur beinist gegn,
og að refsa þeim séu þeir fundnir sekir um
þessa glæpi. Því er lýst yfir sem meginreglu
að menn, sem framið hafa stríðsglæpi eða glæpi
gegn mannkyninu, skuli hlíta rannsókn og vera
dæmdir í því ríki þar sem glæpurinn hafí verið
framinn. I ályktuninni kemur og fram að ríkin
skuli hafa samvinnu um álitaefni er varða fram-
sal sakamanna af þessu tilefni. Ennfremur seg-
ir þar að ríkin skuli hafa samvinnu sín á milli
við að afla sönnunargagna og annarra upplýs-
inga sem geti stuðlað að því að rannsókn geti
hafist í málum þeirra manna sem sakaðir eru
um stríðsglæpi og glæpi gegn mannkyninu.
H. Að Iokum má nefna Evrópuráðssamning-
inn um verndun mannréttinda og mannfrelsis
sem undirritaður var í Róm 4. nóvember 195.0
og ísland gerðist aðili að á árinu 1953. Áður
hefur verið vitnað til 2. mgr. 6. gr. samnings-
ins sem hljóðar svo: „Hvem þann mann, sem
borinn er sökum fyrir glæpsamlegt athæfí,
skal telja saklausan, uns sök hans er sönnuð
lögfullri sönnun." í 7. gr. samningsins segir
ennfremur svo: „Engan skal telja sekan til refs-
ingar, nema verknaður sá eða aðgerðaleysi, sem
hann er borinn, varði refsingu að landslögum
eða þjóðarétti á þeim tíma, er máli skiptir.
Eigi má heldur dæma hann til þyngri refsingar
en þeirrar, sem að lögum var leyfð, þegar verkn-
aðurinn var framinn. — Ákvæði þessarar grein-
ar skulu ekki fyrirgirða réttarrannsókn og refs-
ingu fyrir verknað eða aðgerðarleysi, sem var
refsivert, þegar það var framið, samkvæmt
almennum grundvallarreglum laga, viður-
kenndum af siðuðum þjóðum." Þessi lokamáls-
grein 7. gr. samningsins tók á sínum tíma fyrst
og fremst til stríðsglæpa.
í 11. gr. mannréttindayfirlýsingar Samein-
uðu þjóðanna frá 10. desember 1948 er að finna
sömu meginreglur og í 2. mgr. 6. gr. og 7.
gr. Evrópuráðssamningsins.
2.5.3. Þjóðréttarsamningar um framsal
sakamanna og gagnkvæma aðstoð í saka-
málum.
A. Á Norðurlöndum gildir samræmd löggjöf
um framsal sakamanna. Á íslandi gilda um
þetta efni lög nr. 7, 14. mars 1962, um fram-
sal sakamanna til Danmerkur, Finnlands, Nor-
egs og Svíþjóðar. Samkvæmt lögum þessum
er framsal heimilað í ríkara mæli til annarra
Norðurlanda en leyft er samkvæmt öðrum rétt-
arheimildum. Að öðru leyti verður ekki gerð
grein fyrir efni laganna frekar þar sem þau
eiga ekki við.
B. Hinn 13. desember 1957 var gerður í
París samningur á vegum Evrópuráðsins um
framsal sakamanna. Síðar hafa verið gerðir
tveir viðbótarsamningar við framsalssamning-
inn, sá fyrri í Strassborg 15. október 1975 og
sá síðari á sama stað 17. mars 1978. Flest
Evrópuríki hafa staðfest þennan samning
ásamt viðbótarsamningunum, þ. á m. ísland.
Samkvæmt 1. gr. samningsins skuldbinda
samningsaðilar „sig til að afhenda hver öðrum
í samræmi við ákvæði og skilyrði þau sem sett
eru í samningi þessum alla þá menn sem þar
til bær yfirvöld þess aðila sem framsals beiðist
hafa uppi saksókn gegn fyrir afbrot eða eru
eftirlýstir af þeim yfirvöldum vegna fullnustu
refsidóms eða ákvörðunar um öryggisráðstöf-
un“. í samningnum er síðan að fínna margar
og veigamiklar undantekningar frá þeirri reglu
að skylt sé að framselja menn. Þannig er fram-
sal fyrir stjórnmálaafbrot óheimilt samkvæmt
3. gr. samningsins og einnig er ríki heimilt að
synja um framsal á eigin ríkisborgurum sam-
kvæmt 6. gr. hans. í 2. mgr. 6. gr. segir síð-
an: „Ef aðili sem framsals- beiðni er beint til
framselur ekki eigin ríkisborgara skal hann,
að beiðni þess aðila sem framsals beiðist, leggja
málið fyrir þar til bær yfirvöld svo að hefja
megi málsmeðferð ef ástæða þykir til ... Til-
kynna skal þeim aðila sem framsals beiðist
niðurstöðu beiðni hans.“
í viðbótarsamningnum frá 1975 er m.a. svo
kveðið á um að stríðsglæpir og glæpir gegn
mannkyninu teljist ekki til stjórnmálaafbrota
samkvæmt samningnum. Viðbótarsamningur-
inn frá 1978 skiptir hins vegar ekki máli hér.
C. ísland telst aðili að nokkrum þjóðréttar-
samningum um framsal sakamanna sem einkum
stafa frá tímabilinu um eða eftir síðustu alda-
mót. Þannig má nefna samning við Bandaríki
Norður-Ameríku frá 1902 (ásamt viðbótarsamn-
ingi frá 1905), við Belgíu frá 1876, Frakkland
frá 1887, Holland frá 1894 (ásamt viðaukasamn-
ingi frá 1895), við Ítalíu frá 1873, Lúxemborg
frá 1879, Spán frá 1889 og Þýskaland frá 1891
(ásamt viðaukasamningi frá 1912). Ennfremur
eru í gildi samningar við Bretland og fyrrver-
andi breskar nýlendur og landsvæði frá 1873
og síðar. (Sjá nánar Alþt. 1983-84 A, bls.
789-790.) Samningar þessir halda gildi sínu jafn-
vel þótt þeir kunni að fara í bága við lög nr.
13/1984, sbr. 25. gr. þeirra laga.
D. Að lokum er rétt að nefna samninga sem
ísland er aðili að og varða gagnkvæma aðstoð
í sakamálum. Þannig er ísland aðili að Norður-
landasamningi frá 26. apríl 1974 um gagn-
kvæma dómsmálaaðstoð, en efni þess samnings
verður ekki gert að umtalsefni hér.
Hinn 20. apríl 1959 var í Strassborg gerður
samningur á vegum Evrópuráðsins um gagn-
kvæma aðstoð í sakamálum og 17. mars 1978
var á sama stað gerður viðbótarsamningur við
hann. Flest Evrópuríki hafa gerst aðilar að
þessum samningi ásamt viðbótarsamningnum,
þ. á m. ísland.
Samkvæmt 1. gr. samningsins skuldbinda
samningsaðilar „sig til að veita hver öðrum,
samkvæmt ákvæðum samnings þessa, víðtæk-
ustu gagnkvæma aðstoð í sakamáium vegna
afbrota sem eru þess eðlis að refsing fyrir þau
sé innan lögsagnar dómsmálayfírvalda beið-
anda þegar farið er fram á aðstoðina". Ákvæði
samningsins eiga þannig við jafnvel þótt fram-
sal sé útilokað eða því hafnað, t.d. á grund-
velli ríkisborgararéttar. Aðstoðin felur í sér
hvers kyns aðstoð við að afla sönnunargagna
og tekur til skýrslna og málsskjala, svo og
þess að teknar séu skýrslur af ákærðum, vitn-
um og sérfróðum mönnum. í samningnum er
að finna nánari ákvæði um það hvenær ekki
eigi að verða við beiðni um aðstoð og í hvaða
tilvikum sé unnt að synja um aðstoð. Heimilt
er m.a. að synja um aðstoð ef um stjórnmálaaf-
brot er að ræða eða afbrot, tengt stjórnmála-
starfsemi, eða ef aðstoð er talin líkleg til að
skaða fullveldi eða aðra grundvallarhagsmuni
þess ríkis sem í hlut á.
Samkvæmt 21. gr. samningsins getur aðili
að samningnum farið fram á að höfðað verði
opinbert mál fyrir dómstólum annars aðildarrík-
is. Beiðni þess efnis ber að jafnaði að senda
til hlutaðeigandi dómsmálaráðuneytis sem „ber
að tilkynna beiðanda allar aðgerðir í sambandi
við slíka beiðni og senda afrit dóms sem upp
kann að vera kveðinn".
2.5.4. Meginniðurstöður um þjóðréttar-
reglur.
Niðurstaðan er sú að almennur þjóðaréttur
leggur í vissum tilvikum skyldur á herðar ein-
staklingum sem eru víðtækari en sú ábyrgð sem
kveðið er á um í landslögum. Þetta þýðir með
öðrum orðum að hugsanlegt er að einstaklingur
sé brotlegur við alþjóðareglur enda þótt sam-
svarandi reglur sé ekki að finna í landslögum.
Þessar reglur er einkum að fínna í þjóðréttar-
samningum, en einnig í öðrum skráðum og
óskráðum réttarheimildum þjóðaréttarins. Með-
an á heimsstyijöldinni síðari stóð voru stríðs-
glæpir án vafa andstæðir viðurkenndum þjóða-
rétti og síðar var staðfest að glæpir gegn mann-
kyninu og þjóðarmorð (hópmorð) væru það
einnig. Ríki er því skylt, að þjóðarétti, að hefja
rannsókn út af slíkum brotum og refsa fyrir
þau eftir því sem tilefni gefst til.
Ríki er ekki skylt, að þjóðarétti, að fram-
selja ríkisborgara sína til annars ríkis eða í
hendur þjóðréttardómstóli, jafnvel þótt þeir ein-
staklingar hafi brotið viðurkenndar reglur þjóð-
réttar nema til þess liggi sérstök heimild, eink-
um þjóðréttarsamningur. Ríki leitast við að
hafa ýmiss konar samvinnu um rannsókn, fram-
sal og refsingu vegna fyrrgreindra brota svo
sem að framan greinir. Ákvæði af þessu tagi
varðandi stríðsglæpi og glæpi gegn mannkyn-
inu er að fínna í ályktun Allsheijarþings Sam-
einuðu þjóðanna frá 3. desember 1973. Þau
eru þó hvorki svo skýr né fortakslaus að unnt
sé að leiða af þeim ákveðnar og skilgreindar
reglur fyrir aðildarríki Sameinuðu þjóðanna.
Það sama á hins vegar ekki við um Evrópuráðs-
samninginn frá 20. apríl 1959, en skyldum
samkvæmt honum eru þó sett tiltekin skýr
takmörk sem áður hefur verið getið.
Loks verður að líta á það sem meginreglu
að dómstólar og stjórnvöld í hveiju ríki eigi
úrskurðarvald um það hvort tiltekinni þjóðrétt-
arskuldbindingu hafí verið fullnægt. Undan-
tekning frá þessari reglu kann að vera gerð í
þjóðréttarsamningi eða annarri þjóðréttarheim-
ild. Slíka undantekningu er t.d. að finna í sátt-
mála þeim sem gerður var á vegum Sameinuðu
þjóðanna 9. desember 1948 og áður hefur ver-
ið gerð grein fyrir.
3. Mál Eðvalds Hinrikssonar
3.1. Æviferill Eðvalds Hinrikssonar.
Eðvald Hinriksson er fæddur í borginni Tartu
(á sænsku Dorpad) í Eistlandi 12. júlí 1911. Á
meðan hann dvaldi í Eistlandi hét hann Evald
Mikson, en honum var gert að breyta nafni
sínu og taka upp íslenskt nafn þegar honum
var veittur íslenskur ríkisborgararéttur, svo
sem lýst verður nánar hér á eftir.
Eðvald var á yngri árum kunnur knatt-
spyrnumaður í Eistlandi, en stundaði síðar nám
við lögregluskóla og starfaði eftir það í eist-
nesku öryggislögreglunni eða pólitísku lögregl-
unni, eins og hún var tíðast nefnd, þ. á m.
gegndi hann um skeið störfum sem lögreglu-
stjóri í tilteknu héraði. Starf hans var í því
fólgið að fylgjast með starfsemi manna sem
talin var beinast gegn eistneska lýðveldinu.
Þetta starf hafði Eðvald með höndum uns Sov-
étríkin lögðu Eistland undir sig í júnímánuði
1940, en eftir það fór hann um skeið huldu
höfði. Eftir að stríð braust út milli Sovétríkj-
anna og Þýskalands í júnímánuði 1941 hefur
Eðvald skýrt svo frá að hann hafí komið á fót
sveit ættjarðarviná til þess að beijast gegn
Rússum, sem enn hersátu landið, en slíkar sveit-
ir spruttu á þessum tíma upp um gjörvallt land-
ið. Smátt og smátt urðu sveitir þessar að hinni
eistnesku andspyrnuhreyfíngu sem síðar varð
uppistaðan í eistneska hernum. Eðvald gekk
þannig í eistneska herinn 17. júlí 1941 og barð-
ist í honum við hlið Þjóðveija gegn Rússuni
fram eftir sumri. Samtímis var hann yfírmaður
í andspyrnuhreyfingunni og hafði þá m.a. það
starf að hafa hendur í hári msjnna sem taldir
voru svikarar.
Eftir að Þjóðveijar höfðu sigrað Rússa og
lagt Eistland undir sig kveðst Eðvald hafa, í
byijun september 1941, tekið á ný til starfa í
eistnesku öryggislögreglunni í Tallinn (á
sænsku Reval). Að hans sögn stýrði hann upp-
lýsingadeild öryggislögreglunnar og var starf
hans einkum fólgið í því að afla upplýsinga um
aðgerðir Rússa og eistneskra kommúnista með-
an á hernámi Rússa stóð, þ. á m. að leita vitn-
eskju um þá menn sem Rússar hefðu flutt á
brott á þeim tíma. Yfirmaður hans í öryggislög-
reglunni var maður að nafni Lepik. Eðvald
gegndi þessu starfi í tæpa þijá mánuði eða til
loka nóvember 1941 þegar Þjóðveijar handtóku
hann og settu í fangelsi. Þar sat hann í tæp
tvö ár uns hann var látinn laus í lok október
1943. Þá gekk hann í þjónustu þýska hernáms-
liðsins í Eistlandi, „Wehrmacht", þar sem hann
starfaði í tæpt ár eða til miðs september 1944.
Eftir það gekk hann í eistneska herinn, en flýði
frá Eistlandi til Svíþjóðar nokkrum dögum síð-
ar eða 22. september 1944.
í Svíþjóð stóð um tíma til að framselja Eðvald
til Sovétríkjanna, eftir að Eistland hafði verið
innlimað í þau. Ástæða þessa var sú að honum
var gefíð að sök að hafa drýgt stríðsglæpi í heima-
landi sínu, m.a. gagnvart eistneskum gyðingum.
Af því tilefni fóru fram yfirgripsmiklar yfirheyrsl-
ur yfír Eðvald og fjölda annarra vitna fyrir sænsk-
um yfirvöldum á árinu 1946, en að þeim loknum
var honum vísað úr landi.
Haustið 1946 hélt Eðvald frá Svíþjóð, áleiðis
til Suður-Ameríku, en tilviljun réð því að hann
kom hingað til Íslands 23. nóvember 1946 á
leið sinni vestur um haf. Ákvað hann síðan að
setjast að hér á landi og var honum veitt form-
legt leyfi til þess að dvelja hér á landi í þijá
mánuði með bréfi dómsmálaráðuneytisins, dag-
settu 4. júní 1947. Áður hafði Eðvald fengið
atvinnuleyfí, fyrst til 4. mars 1947 til að starfa
hjá íþróttabandalagi Vestmannaeyja. Þessi leyfí
voru síðan endurnýjuð uns Eðvald hlaut ís-
lenskt ríkisfang.
Eðvald var veittur íslenskur ríkisborgararétt-
ur með lögum nr. 43 18. maí 1955. Bar hann
fyrst fram umsókn um ríkisborgararétt 10.
mars 1954, en umsóknin var ekki afgreidd á
því Alþingi er þá sat. Lagði hann siðan fram
endurnýjaða umsókn 20. ágúst 1954 og var,
hún sem fyrr segir afgreidd með lögum sem
samþykkt voru í lok 74. löggjafarþings 1954-
1955. Yfirlýsing dómsmálaráðuneytisins um
ríkisborgararéttinn og nafnbreytingu vegna
hans, þar sem Eðvald tók sér nafnið Eðvald
Hinriksson í samræmi við íslensk nafnalög, var
gefín út 26. ágúst 1955. Frá þeim tíma telst
Eðvald íslenskur ríkisborgari.
SJÁ SÍÐU 33