Morgunblaðið - 06.10.1992, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. OKTOBER 1992
21
Bókagerðarskatturinn nýi
Bækur eru ekki dauðir hlutir heldur bera í sér lífsorku jafn-
virka þeirri sál sem þær eru sprottnar af; já, í þeim varðveit-
ist líkt og í lyfjaglasi tærasti kraftur og kjarni þeirra vitsmuna
sem elur þær.
Sá sem drepur mann drepur skyni gædda veru, eftirmynd
Guðs; en sá sem eyðileggur góða bók drepur skynsemina sjálfa,
drepur mynd Guðs sjálfs í vitund mannsins.
John Milton, Areopagitica.
eftirÞórarin Eldjárn
Hart er nú vegið að bókaútgáfu
og bókmenntum í landinu. Á máli
stjórnmálamanna heitir það að „hætt
verði endurgreiðslum á innskatti til
bókaútgefenda". Gefið er í skyn að
einungis sé um það að ræða að
leggja nú af stórfellda ríkisstyrki
sem bókaútgáfan S landinu hafi í
raun notið.
Veruleikinn er allur anriar: Ekki
eru nema tvö ár síðan virðisauka-
skattur var felldur af íslenskum bók-
um á öllum framleiðslustigum. Sú
ákvörðun var tekin á menningarleg-
um forsendum og þegar yfir lauk
vildu allir stjórnmálaflokkar þá Lilju
kveðið hafa. Að minnsta kosti þegar
styttast tók í kosningar.
Það var síðan einungis af hagræð-
ingarástæðum, til að spara stórfellda
skriffmnsku, sem ákveðið var að
bókaútgefendur greiddu útskatt af
aðföngum, en fengju hann síðan til
baka sem innskatt. Á þetta sakleys-
islega framkvæmdaratriði hengja
stjórnvöld nú áform sín um þennan
stórfellda nýja menningarskatt. Því
skattur er það og ekkert annað, sem
boðar aukin fjárútlát alls almenn-
ings. Og hvað svo sem hlutirnir eru
kallaðir finnur fólk afskaplega lítinn
mun á því hvort útgjöldin sem
streyma úr buddunum fara heldur
hækkandi eða breikkandi.
Bókaútgáfan á að vera undanþeg-
in slíkri skattheimtu. Fyrir því voru
og eru þau eilífu rök að sjálfur
grundvöllur íslenskrar tilveru og vit-
undar liggur í tungu og bókmennt-
um. Um leið er málsvæðið svo lítið,
og þar með markaðurinn, að við
.fáránleika jaðrar. Vegna alls þessa
ber stjómvöldum að búa bókmennt-
Fylgjendur bókaskatts bæði fyrr
og síðar hafa löngum veifað einni
gulrót að höfundum og útgefendum:
Vilyrði um að það fé sem skatturinn
skilar í ríkissjóð verði að einhveiju
leyti notað til að styrkja útgáfu
góðra. bóka.
í þessu samhengi er vert að minn-
ast þess að þrátt fyrir þungan róður
hefur bókaútgáfa á íslandi hingað
til verið sjálfbjarga, sem er meira
en hægt er að segja um fagurbók-
menntaútgáfu á mörgum mun stærri
málsvæðum. Er það virkilega í sam-
ræmi við lofsverða stefnu núverandi
ríkisstjómar um einkavæðingu og
fráhvarf frá forsjárhyggju að betra
sé að hafa menninguna á ríkisfram-
færi en að hún sé eins sjálfbjarga
og unnt er?
Ef af þessum áformum verður
yrði þarna væntanlega myndaður
sjóður, sem bókaútgefendur og aðrir
gætu sótt um fé úr. Eitthvað þarf
hann að heita og vafalítið munu
hugmyndasmiðir ráðuneytanna
finna á hann gott nafn þegar þar
að kemur. Sjálfur vil ég þó varpa
því hér fram hvort ekki væri réttast
að slíkur sjóður yrði kallaður Menn-
ingarsjóður. Eins mætti jafnvel
hugsa sér að hann stæði sjálfur að
bókaútgáfu til að forðast óþarfa
milliliði.
Höfundur situr í stjórn
Rithöfundasambands íslands.
Þórarinn Eldjárn
um og bókagerð hin bestu skilyrði.
Um þetta hélt maður að náðst hefði
víðtæk samstaða, en svo er varla
búið að sleppa orðinu þegar höggin
taka að dynja frá þeim sem hlífa
skyldu.
Það dugar ekki að líkja bókagerð
við hvaða iðnframleiðslu sem er og
segja sem svo að eitt skuli yfir alla
ganga. Með fullri virðingu fyrir ís-
lenskum húsgagnaiðnaði til dæmis
verður það að segjast að þetta tvennt
er ósambærilegt. íslenskur rass þol-
ir danskan stól, íslenskur stóll hæfir
áströlskum rassi. Stóla þarf ekki að
þýða. Þeir þýðast alla. Þess vegna
ætti markaðssvæði íslenskra hús-
gagna í raun að geta verið heimur-
inn allur. En íslensk vitund krefst
íslenskra bókmennta fyrst og
fremst. Og markaðssvæði íslenskra
bókmennta getur aldrei orðið stórt.
Ekki af því að þær séu vondar, held-
ur vegna þess hve sérstaða þeirra
er mikil.

Skipatækni hf. um að titringur skuli
mældur í reynsluferð skipsins fyrir
afhendingu, þannig að menn geti
fullvissað sig um að hann sé innan
fyrrgreindra marka. Þrátt fyrir skýr
ákvæði í smíðalýsingu um slíkar
mælingar voru þær ekki fram-
kvæmdar fyrr en eftir að skipið er
komið heim.
Breytilegur snúningshraði
véla
í smíðalýsingu Skipatækni hf. var
kveðið á um að aðalvélar og skrúfur
skipsins skyldu vera þannig búnar,
að hægt væri að keyra þær á
ákveðnu snúningshraðasviði með
breytilegri tíðni á rafmagnsfram-
leiðslunni (45 til 55 rið). Þetta
ákvæði var fyrst og fremst sett inn
til að draga úr eldsneytisnotkun.
Smíðanefnd ákvað í lok samninga-
gerðar við skipasmíðastöðina að
fella út þennan möguleika. Hefði
verið farið að tillögum Skipatækni
hf. hefði verið meira svigrúm til að
bregðast við erfíðum og flóknum
titringsvandamálum en nú er.
Langskips staðsetning
þyngdarpunkts skipsins
Annað atriði, sem mikið hefur
verið fjallað um í fjölmiðlum er að
skipstjóri skipsins kvartaði undir
höggum undir botn skipsins við sér-
stök skilyrði. Við skoðun á stöð-
ugleikagögnum skipsins kemur í ljós
að langskips staðsetning þyngdar-
punkts þess er töluvert aftar en
ákvæði smíðalýsingarinnar segja til
um og skipasmíðastöðin skuldbatt
sig til að uppfylla. Afleiðingar þessa
eru meðal annars þær, að þær stafn-
halla breytingar (trim-breytingar),
sem Skipatækni hf. gerði ráð fyrir
að hægt væri að ná, nást ekki og
þar með eru meiri líkur á því að
skipið taki loft undir sig við ákveðn-
ar aðstæður. Hér voru ekki gerðar
þær ráðstafanir, sem þurfti til að
uppfylla þessi ákvæði smíðalýsing-
arinnar. Þessi frávik í langskips
staðsetningu þyngdarpunkts skips-
ins hafa engin áhrif á stöðugleika
þess, sem er mjög góður.
Lokaorð
Af framansögðu má vera ljóst,
að vikið hefur verið frá ýmsum mik-
ilvægum ákvæðum smíðalýsingar-
innar og forsendum hönnunarinnar,
án nokkurs samráðs við Skipatækni
hf.
Skipatækni hf. getur ekki borið
ábyrgð á þeim vandamálum er upp
koma í rekstri Heijólfs, sem rekja
má til frávika í forsendum hönnun-
arinnar og ákvæðum smíðalýsing-
arinnar.
Höfundur er skipaverkfræðingur
og framkvæmdastjóri Skipatækni
hf.
NYJUNG
FRÁ
EL MARINO
gjörið
svo vel...
w
Skútuvogi 10a - sími 686700
ILMANDI
i 15 idM
EKKI AÐEINS HEITT, HELDUR
LÍKA NÝBAKAÐ
HATTING brauðið er fryst áður en það er fullbakað .
Þú setur frosið brauðið í bökunarpokanum í ofninn og lýkur bakstrinum
á fimmtán mínútum. Afraksturinn er nýbakað, mjúkt
og ilmandi hvítlauksbrauð.

., _ . . . .. _
■rSípþ. -'L'.... *
C - -V V V"----
'T1. T..
‘í A ÖRKIN 1012 *