Morgunblaðið - 14.05.1988, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. MAÍ 1988
45
Kristín Hjálms-
dóttir - Kornsá
Nóttlaus voraldar veröld, þar sem
víðsýnið skín. Svo kvað skáldið um
vorið þann tíma ársins, sem allir
binda stærstu vonir sínar við. Nýtt
líf kviknar bæði í gróðri jarðar og
dýraríkinu. Farfuglamir koma.
Mennimir fyllast fögnuði, vonum
og þrám, sem hrinda burt kulda og
kvíða vetrarins.
Maímánuður er sá tími ársins,
er býður upp á þetta allt, sem verð-
ur svo fagurt og heillandi í sól, logni
og kyrrð að mannssálin gleymir
veruleikanum og heldur að skuggi
og sorg sé víðs fjarri.
En þetta getur brugðist eins og
allt annað. Fyrir því varð Komsár-
heimilið er Kristín Hjálmsdóttir,
mágkona mín, lést þann 4. maí sl.
Kristín og Gestur giftu sig í
Sunnuhlíð árið 1954. Þau bjuggu
þar í nokkur ár eða þar til þau
keyptu Vio hluta Komsár, sem er
ein af bestu og fallegustu jörðum
í Vatnsdal. Komsá byggðu þau
upp. Fyrst peningshús og síðan
vandað tveggja íbúða einbýlishús,
en Birgir sonur þeirra og Þómnn
kona hans eiga stærri íbúðina. Þau
hafa búið þar stækkandi búi síðustu
árin, en Kristín og Gestur drógu
saman seglin.
Heimili þeirra Kristínar og Gests
var hlýtt og vinalegt. Kristín tók
fjölmörgum gestum sínum opnum
örmum, var ræðin og skemmtileg,
hafði sínar skoðanir á mönnum og
málefnum og naut samræðna.
Þama var gott að koma og fínna
að þau nutu ævistarfsins í hlýjum
ranni.
Kristín kom til Reykjavíkur til
rannsókna í vetur. Engum datt þá
í hug, að hún ætti svo skammt eft-
ir ólifað. En sláttumaðurinn með
ljáinn var á ferð. Það vissi Kristín
og tók því eins og hetja. Hún þráði
að komast norður þótt helsjúk væri.
„Ég vil sjá karlinn minn og böm-
in,“ sagði hún og átti þá ekki síst
við böm Þómnnar og Birgis sem
vom sólargeislar á heimili hennar.
„Já og sauðburðurinn, ég veit ekki
hvort ég er fær um að aðstoða þá
feðga mikið við hann núna. En ég
get þó alltaf hitað kaffí og fylgst
með lömbunum út um gluggann."
Þannig var hugurinn bundinn lífí
og starfí fram til hinstu stundar.
Þegar ég kvaddi Kristínu mág-
konu mína í síðasta sinn sagði hún.
„Ég ætla að reyna að fara eftir
ráðleggingum konunnar að norðan,
en hún er líka sjúk. Hún kvaddi
mig með þeim orðum að við skyld-
um báðar brosa á meðan við gæt-
um.“
Þannig var Kristín. Hún tók því
sem að höndum bar með stillingu
og ró, rétti öðmm hjálparhönd og
studdi þann veika.
Ég minnist þess ætíð hve hún
var móður minni aldraðri nákvæm
og hlý og gladdi hana oft á margan
þann hátt, sem gerði henni lífíð létt-
ara. Fyrir það á hún alúðarþakkir
okkar systkinanna frá Sunnuhlíð.
Þá þökkum við hjónin Kristínu fyr-
ir Margréti, elstu dóttur okkar, sem
var nokkur sumur hjá þeim Gesti í
Sunnuhlíð. Margrét minnist Kristín-
ar frá þeim tíma og ætíð síðan með
mikilli hlýju. Með Kristínu Hjálms-
dóttur er gengin góð og mæt kona.
Guð blessi minningu hennar.
Guðlaugur Guðmundsson
Mig langar til að minnast móður-
systur minnar, Kristínar Hjálms-
dóttur, sem andaðist 4. maí síðast-
liðinn, með nokkrum orðum. Stína
frænka, eins og við systkinin kölluð-
um hana alltaf, var í mínum huga
svolítið sérstök frænka. Á hveiju
vori í átta ár byijaði tilhlökkunin
að komast í sveitina til Stínu
frænku og Gests í Vatnsdalinn,
fyrst í Sunnuhlíð og síðan að
Komsá. Þessi tilfinning náði hám-
arki eftir síðasta próf á vorin og
daginn eftir var lagt af stað í sveit-
ina, burstaklipptur strákur á nýjum
gúmmískóm. Á haustin var haldið
heim daginn fyrir fyrsta skóladag.
og stundum þurfti að fá frí í nokkra
daga. Á þessum árum, frá 6 ára
aldri til 14 ára, mótast unglingurinn
og þroskast. Þá er gott að eiga
góða að. í sveitinni var maður fyrst
og fremst til að hjálpa til og síðan
eftir því sem árin liðu til að vinna
sem fullgildur kaupamaður. Alltaf
var ég þó tekinn eins og eitt af
bömum þeirra hjóna. Ég var
skammaður og hirtur þegar ég átti
það skilið og hrósað og huggaður
þegar þess þurfti með. í sveitinni
lærði maður að vinna og borða það
sem á borð var borið og þótti sjálf-
sagt. Sumrin liðu við vinnu og leiki
og vom alltof fljót að líða. Stína
frænka var harðdugleg kona og
hlífði sér aldrei og ætlaðist til þess
sama af þeim sem í kringum hana
vom. Alltaf var þó hægt að leita
til hennar með sorgir sínar og
vandamál og fá góð ráð.
I sveitinni var alltaf gestkvæmt
og glatt á hjalla. Gamla kaupafólk-
ið var alltaf að líta við og systkini
þeirra hjóna komu oft og dvöldu
gjaman í nokkra daga. Þá sat mað-
ur og hlustaði á fullorðna fólkið og
var spurður álits og fékk að taka
þátt í umræðunum og þótti töluvert
til sín á slíkum stundum. Einhvem
veginn fékk maður það á tilfinning-
una að maður skipti einhveiju máli,
var eitthvað meira en bara lítill
strákur. Þannig var sveitavistin hjá
Stínu frænku og Gesti.
Á eftir mér fylgdu síðan öll fjög-
ur systkini mín næstu tólf sumrin.
Síðan tvær eldri dætur mínar, hvor
sitt sumarið. Öll eigum við góðar
minningar frá sveitavemnni, sem
við emm þakklát fyrir að fá að
geyma með okkur.
Eftir að sveitavemnni lauk var
ég og mín fjölskylda ævinlega vel-
komin að Komsá. Þá var setið og
spjallað og gamlir tímar rifjaðir
upp. Því miður var það ekki nógu
oft sem leið okkar lá þangað.
Síðustu árin barðist Stína frænka
hetjulegri baráttu við sjúkdóminn
sem að lokum lagði hana að velli
og bar þjáningar sínar í hljóði. Við
hittumst síðast á fermingardegi
sonar míns fyrir rúmum mánuði.
Ekki var þá hægt að sjá það á henni
að svo skammt væri eftir. Hún var
létt í lund að vanda og gerði að
gamni sínu þrátt fyrir að hún hefði
ekki treyst sér til að koma til okk-
ar. Þannig mun ég og mín íjöl-
skylda ávallt minnast hennar.
Ég vil þakka fyrir allt það sem
Stína frænka veitti mér og ég mun
ávallt búa að. Eftirlifandi manni
hennar, Gesti Guðmundssyni, böm-
um og bamabömum votta ég mína
dýpstu samúð og bið þess að hún
fái að hvíla í friði.
Hjálmur Sigurðsson
Nú er hún amma okkar dáin, hún
amma Stína, eins og við kölluðum
hana. Öll minnumst við ömmu Stínu
með þakklæti fyrir þær stundir sem
hún gaf okkur.
Hvert okkar um sig á sína sér-
stöku minningu, enda var samband
okkar við ömmu Stínu mjög náið.
Fyrir okkur sem búum í fjarlægð,
á Akureyri og í Reykjavík, voru og
em ferðir í sveitina ávallt mikið til-
hlökkunarefni. Ekki þarf að til-
greina sveitina neitt frekar, því í
okkar huga er bara um eina sveit
að ræða. Hápunktur slíkra ferða
er að fara einn í rútunni. Öllum
reynist auðvelt að vita hvar fara á
úr rútunni því Vatnsdalshólamir
eru auðþekkt kennileiti og svo ekki
síður vissan um það að á vegamót-
unum bíður annað hvort afi á jepp-
anum eða Birgir frændi. Þegar heim
kom beið amma Stína síðan í dyrun-
um með opinn faðminn og tók á
móti okkur.
Fyrir okkur sem áttum þess kost
að búa í sveitinni í nánu sambýli
við ömmu eru minningamar ekki
síður sterkar og söknuðurinn sár.
Hjá okkur ber sennilega hæst minn-
ingar um hinar fjölmörgu göngu-
ferðir sem amma Stína fór með
okkur. Þessar ferðir tóku oft langan
tíma, enda var margt að skoða og
margt sem þurfti að fá skýringu á.
Nú í seinni tíð, þegar vinnuþrek
ömmu Stínu fór þverrandi voru ófá-
ar stundimar sem hún sat og spil-
aði við okkur. Ávallt lagði hún á
það megináherslu að allir fæm eft-
ir settum reglum. Oft var erfitt
fyrir litla sál að viðurkenna ósigur,
en enginn gat undan því skorist ef
þannig spilaðist úr.
Fyrir þessi atriði og allt annað
sem amma Stína gaf okkur og gerði
fyrir okkur viljum við þakka. Við
erum þess fullviss að amma heldur
áfram að fylgjast með okkur og
vemda, þótt við verðum þess ekki
vör.
Blessuð sé_ minning hennar.
Krístín, Armann Óli
og Svanhildur.
Hafþór og Gestur.
Arnar og Elín.
í dag er kvödd frá Þingeyra-
kirkju Kristín Hjálmsdóttir frá
Komsá í Vatnsdal. Er ég kynntist
Stinu og systkinum hennar, þeim
Steina, Boggu, Gumma, Ellu, Rúnu
og Vinu, bjuggu þau á Kirkjuteig
15 í Reykjavík. Foreldrar þeirra,
þau Steinunn Guðmundsdóttir og
Hjálmur Þorsteinsson, voru þá bæði
látin. Stína varð húsmóðirin á heim-
ilinu með góðum stuðningi allra
hinna. Gerðu þau hvert- fyrir annað
allt sem þau máttu. Systkinin frá
Hofsstöðum eru svo samofín hvort
öðru að ekki er hægt sundur að
greina svo vel sé. Marga baráttu
háðu þau saman og marga sigra
unnu þau, öliu var haldið til haga
og öllu vel af sér skilað. í mars
1948 eignast Stína Hjálm Steinar
Flosason, allar þóttumst við vinkon-
umar eiga í Hjálmi og var því vel
tekið.
í kaupavinnu kynnist Stína hon-
um Gesti sínum frá Sunnuhlíð, þar
með var Stína aftur orðin sveita-
kona, bömin urðu þijú og auga-
steinar ömmu sinnar urðu bama-
bömin sjö, allt er þetta gott fólk
eins og systkinin á Kirkjuteig.
Heimilisbragur hjá Gesti og Stínu
varð eins og áður, hlýr og góður,
reglusemin, nýtnin og myndarskap-
ur alls ráðandi enda Stína með af-
brigðum góð húsmóðir og svo var
það tryggðin og frændræknin. Þeir
sem voru aldraðir eða á einhvem
hátt einir áttu umhugsun Stínu vísa,
ætíð gat Stína bætt á sig fyrir aðra
á sinn hljóðláta hlýja máta.
Steini, eldri bróðirinn, var kallað-
ur héðan burt langt um aldur fram,
aðeins 44 ára gamall. Var sá ljúfí,
góði, glettni Steini öllum harm-
dauði. Að fá að kynnast virðingu,
trausti og tryggð þessara systkina
varð mér til þroska og gleði.
Eins og áður reis Stína hæst er
mest á reyndi, sýndi það sig í henn-
ar sjúkrasögu, æðruleysi, trú, reisn
og þakkir til allra og þessi einstaka
umönnun tiLhinstu stundar, öðmm
til handa. Ég þakka Stínu minni
góðar stundir, ég veit að bömin
hennar halda uppi hennar sóma.
Þar sem góðir menn fara, þar eru
Guðs vegir. Öllum þeim er harm
bera við fráfall Stínu Hjálms, votta
ég og fjölskylda mín dýpstu samúð.
Lilja Guðjóns
Þá fyrst skiljum við dauðann
þegar hann leggur hönd sína á ein-
hvem sem við unnum, segir gamalt
spakmæli. Erfíðri, en hetjulegri
baráttu er lokið með sigri manrisins
með ljáinn. Þegar ég sest niður til
að hripa nokkur fátækleg orð eftir
kæra mágkonu, fer ekki hjá því að
minninganna töfratunga tali málið
sitt.
Kristín var fædd á Hofstöðum í
Stafholtstungum í Mýrasýslu, dóttir
hjónanna Hjálms Þorsteinssonar og
Steinunnar Guðmundsdóttur, og
var hún næstelst sjö systkina. Þar
ólst hún upp til ársins 1945 er for-
eldrar hennar bmgðu búi og flutt-
ust til Reykjavíkur. Þau áttu þá við
vanheilsu að stríða og létust bæði
skömmu síðar með stuttu millibili.
Það kom þá að mestu í hlut Kristín-
ar, sem var elsta systirin, þá rúm-
lega tvítug, að framfylgja hinstu
ósk föðurins, að halda saman heim-
ilinu og sundra ekki systkinahópn-
um. Þegar systkinin voru öll komin
vel á legg réðist Kristín sem kaupa-
kona í Sunnuhlíð í Vatnsdal með
Hjálm Steinar son sinn frumvaxta,
sem hún hafði eignast með Flosa
Sigurbjömssyni kennara.
Þar kynntist hún verðandi eigin-
manni sínum, Gesti Guðmundssyni,"
sannkölluðu valmenni, sem reyndist
Hjálmi Steinari syni hennar sem
besti faðir. Þau bjuggu í Sunnuhlíð
til ársins 1962, en festu þá kaup á
jörðinni Komsá í sömu sveit og
bjuggu þar æ síðan.
Kristín og Gestur eignuðust sam-
an þrjú böm: Guðrúnu, sem búsett
er á Akureyri, Birgi, sem býr á
Komsá, og Gunnhildi, nema í
Reykjavík. Bamabömin eru orðin
sjö, sannkallaðir augasteinar afa
og ömmu.
Kristín skilaði um ævina miklu
dagsverki. Hún var ein af hetjum
hversdagslífsins. Að foreldrum
hennar gengnum var að mestu
varpað á hennar ungu herðar
ábyrgð á enn yngri systkinum. Hún
komst með miklum sóma $ gegnum
yfirgengilegan vinnudag sveitahús-
móðurinnar á mannmörgu heimili,
þar sem höfðingsskapur og gest-
risni voru í fyrirrúmi, og ekki spurt
um klukku að loknum vinnudegi.
Nú þegar leiðir skilja um sinn,
er mér efst í huga þakklæti í garð
Kristínar fyrir löng og ánægjuleg
kynni, og ekki síst að hún reyndist
bömum mínum ungum eins og
besta móðir er þau voru hjá henni
mörg ár í sumardvöl.
Ég votta eiginmanni hennar,
bömum, tengdabömum og öðmm
ættingjum mína dýpstu samúð og
bið þeim guðs blessunar, í fullri
vissu þess, að hinir dánu em ekki
horfnir að fullu, þeir em aðeins
komnir á undan.
Óskar Einarsson
Eggert lést árið 1966. Sigurrós
bjó áfram á Ásvallagötunni og hélt
þar heimili ein til dauðadags, þótt
síðustu mánuði hafi hún dvaíist á
sjúkrahúsi. Það var henni mikið
kappsmál að halda heimili sínu og
reisn í lengstu lög þótt kraftamir
væm á þrotum.
Það var alltaf gaman að heim-
sækja Sigurrósu á Ásvallagötuna.
Hvenær sem gest bar að garði var
hún alltaf tilbúin með kaffikönnuna
og lumaði á pönnukökum og öðm
góðu meðlæti handa gestum sínum.
Það var gaman að spjalla við hana
um liðna tíma og þær breytingar á
þjóðlífínu sem hún hafði séð um
dagana. Hún hafði sérlega gaman
af því að gantast við bamabama-
bömin þegar þau komu f heimsókn
og átti það til að fara í eltingarleik
við þau þótt hún væri kominn um
nírætt.
Nú er Sigurrós horfín héðan á vit
feðra sinna að loknu löngu lífsstarfí
og laus við erfið veikindi síðustu
mánaða. í huga mínum er efst þakk-
læti yfir að hafa fengið að kynnast
henni. Megi hún hvíla í friði.
Ólafur G. Flóvenz
Sigurrós Jónas-
dóttir—Kveðja
Þann 1. maí síðastliðinn lést á
Borgarspítalanum Sigurrós Jónas-
dóttir, á 92. aldursári.
Ég kynntist Sigurrósu fyrst fyrir
um 15 ámm er ég giftist sonardótt-
ur hennar og alnöfnu. Sigurrós var
þá 76 ára gömul en ótrúlega em og
kvik í hreyfíngum. Þeim eiginleikum
hélt hún fram yfír nírætt.
Á þeirri löngu ævi sem Sigurrósu
auðnaðist að lifa hér upplifði hún
stórkostlegri þjóðfélagsbreytingar
en nokkur önnur kynslóð hafði áður
uppiifað í landinu. Hún tilheyrði
þeirri kynslóð sem breytti íslandi
úr vesöld til velmegunar, úr fomfá-
legu landbúnaðarþjóðfélagi til
tölvuvædds tækniþjóðfélags. Hún
fylgdist með þróuninni sem má
marka af því að síðustu æviárin bar
hún jafnan nútíma tölvuúr.
í lok nítjándu aldar var ísland
undir danskri stjóm, fátækt bænda-
samfélag með mikilli örbirgð og öll
samhjálp af skomum skammti. Ár-
ferði var erfítt og fólk að flýja í
þúsundatali af landinu til Vestur-
heims í von um betra líf. Inn í þann
heim, sem er okkur yngra fólki á
íslandi nú svo órafjarri, fæddist Sig-
urrós á Landbroti í Kolbeinsstaða*-
hreppi þann 13. ágúst 1896. Foreldr-
ar hennar voru Jónas Gunnlaugsson
og Elín Ámadóttir. Var hún elst
bama þeirra.
Jónas faðir hennar lést árið 1906
er hún var á 10. ári. Þá var Elínu
fárra annarra kosta völ en að leysa
upp heimilið og senda bömin í fóst-
ur. Sigurrós fór þá til sr. Áma Þórar-
inssonar og Elísabetar konu hans á
Stóra Hrauni. Þar dvaldi hún fram
til 16 ára aldurs er hún flutti á ný
til móður sinnar sem þá var gift
Jóni Magnússyni og bjó á Görðum
í Kolbeinsstaðahreppi.
Meðan fyrri haimsstyijöldin geys-
aði flutti Sigurrós til Reykjavíkur í
leit að atvinnu. í fyrstu vann hún
sem ráðskona á einkaheimili vestur
í bæ. Það kom þá meðal annars í
hennar hlut að sjá um þvotta heimils-
ins sem talsvert meir þurfti að hafa
fyrir en nú tíðkast. Á tveggja vikna
fresti eða svo var allur þvottur bor-
inn á handbörum vestan úr Garða-
stræti og inn í Laugardal í Þvotta-
laugamar þar sem þvegið var. Þvott-
urinn var síðan iðulega borinn blaut-
ur og þungur sömu leið til baka.
Síðar starfaði Sigurrós um skeið
á Vífílsstaðaspítalann þar sem bar-
áttan við berklana var í algleymingi.
Árið 1921 giftist Sigurrós sveit-
unga sínum vestan af Snæfellsnesi,
Eggerti Guðmundssyni. Eggert
starfaði lengst af sem verkamaður
við Reykjavíkurhöfn. Lífsbaráttan
var hörð á fyrstu búskaparárum
þeirra, kreppan í algleymingi með
tilheyrandi atvinnuleysi. Eggert var
þó svo heppinn að hafa starf öll
kreppuárin þótt kjörin hafí verið
kröpp.
Þau bjuggu í fyrstu vestur á
Bráðræðisholti, síðar um nokkurra
ára skeið á Freyjugötu 10A uns þau
fengu íbúð í verkamannabústöðun-
um við Ásvallagötuna árið 1935. Þar
bjuggu þau síðan.
Þeim Eggerti og Sigurrósu varð
tveggja bama auðið, Pálínu verslun-
arstjóra í Reykjavík og Jónas bók-
sala í Árbæjarhverfi.