Morgunblaðið - 14.05.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. MAÍ 1988
Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar MatthíasJohannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, .
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst IngiJónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið.
Gripið
til gengisfellingar
Rétt hjá for-
sætisráðherra
að fresta ferð
- segir Steingrímur Hermannsson
Aþví eru engar ótvíræðar
skýringar, hvers vegna
þannig var komið síðdegis á
miðvikudag að yfírvöld banka-
mála sáu þann kost vænstan
að hætta sölu á gjaldeyri
vegna svo mikillar eftirspumar
að til vandræða horfði. Svo
lengi og mikið hefur verið tal-
að um veika stöðu krónunnar,
að það kom þeim sem halda
um peningapúlsinn í opna
skjöldu að einmitt síðdegis á
þriðjudag og allan miðviku-
daginn streymdi erlend mjmt
úr bönkunum. Ef til vill var
það vitundin um að þingslit
voru á næsta leiti og umtal
um að ríkisstjómin myndi
síðan láta til skarar skríða í
efnahagsmálum, sem varð
kveikjan að hinni miklu eftir-
spum. Hvað sem því líður er
nú sagt, að hún hafí flýtt
ákvörðun um að fella gengi
krónunnar og knúið á um að
gera fyrr ráðstafanir, sem
stjómvöld ætluðu sér lengri
tíma til að íhuga og ræða.
Gengisfellingar em ekki ný
bóla í íslensku efnahagslífí.
Til þeirra hefur oft verið grip-
ið til þess að laga atvinnulífíð
að breytingum á ytri aðstæð-
um, hvort heldur breytingam-
ar eiga sér stað utan lands eða
innan. Hvort tveggja hefur
gerst á undanfömum mánuð-
um, að viðskiptakjörin út á við
hafa versnað og niðurstöður
lgarasamninga hafa orðið á
þann veg, að samkeppnishæfni
fyrirtælcja í útflutningi hefur
versnað. Þarf ekki lengi að
leita hvorki á síðum Morgun-
blaðsins né annars staðar í
opinberum umræðum til að
fínna harða gagnrýni á fast-
gengisstefnuna, sem ríkis-
stjómin hefur fylgt. Tilgangur
hennar hefur að öðrum þræði
verið sá að knýja á um hag-
ræðingu í rekstri og skapa
meiri aga í peningamálum.
Hafa verið færð gild rök fyrir
nauðsyn slíkrar stefnu, sem
enn eru í gildi, þótt undan sé
látið.
Fastgengisstefnan er einn
af homsteinum stjómarsam-
starfsins. Þegar gengið er fellt
þarf ríkisstjómin að endur-
skoða fleiri þætti í efnahags-
og fjármálum. Til að vinna að
því starfí hefur Þorsteinn Páls-
son, forsætisráðherra, talið
nauðsynlegt að tilkynna Ron-
ald Reagan, Bandaríkjafor-
seta, að ekki geti orðið af fundi
þeirra í Washington næstkom-
andi mánudag. Fer ekki hjá
því að þessi ákvörðun verði
túlkuð á þann veg, að tekist
sé á um verulega alvarleg mál
í ríkisstjóminni.
Sveiflur í atvinnu- og efna-
hagslífínu eru gamalkunnar. Á
síðasta ári var eitt mesta góð-
æri, sem hér hefur verið um
langt árabil. Á Iiðnum vetri
hefur síðan verið setið að
samningaviðræðum um það
milli aðila vinnumarkaðarins,
hvemig afrakstri góðærisins
skuli skipt sem jafnast. Þá
hefur jafnframt verið unnið að
því að bæta afkomu ríkissjóðs,
skattakerfínu hefur verið
breytt og tekjur ríkissjóðs hafa
aukist til muna. Á meðan vel
áraði var það talið einn helsti
Ijóður á efíiahagsstjóminni, að
ríkissjóður væri rekinn með
halla. Síðustu mánuði hafa
áhyggjur manna vegna
skuldasöfnunar í útlöndum
vaxið og við sjáum fram á
mikinn viðskiptahalla á árinu.
Þá stendur í jámum að fyrir-
tæki, sem hafa tekjur af út-
flutningi, geti haldið áfram
starfsemi.
í umræðum um gengismál
síðustu vikur hafa þeir látið æ
meira að sér kveða, sem gagn-
rýna grundvallarþættina í
stjóm gjaldeyrismála. Hefur
því meðal annars verið hreyft,
að skynsamlegast sé að láta
markaðsöflin ráða verði á
krónunni, og einnig hinu, að
festa eigi krónuna við erlenda
mynt, þannig að valdið til
gengisfellingar verði ekki
lengur í höndum stjómvalda.
Ekki er líklegt að ríkisstjómin
ræði jafn róttækar breytingar
og þessar nú þegar tekist er á
við þann vanda, sem krafðist
skjótrar úrlausnar vegna
ásóknar í gjaldeyri á þriðjudag
og miðvikudag. Breytingar af
þessu tagi þarf þó að ræða
áfiram samhliða því sem reynt
verður að bijóta til mergjar,
til hvaða ráða unnt er að grípa
til að þróa íslenskt efnahagslíf
í átt til stöðugleika en á brott
frá þeirri skerðingu á lífskjör-
um þjóðarinnar allrar, sem
jafnan felst í gengisfellingu,
skerðingu sem á að gera sem
mildasta fyrir þá, sem verst
eru settir.
STEINGRÍMUR Hermannsson
utanríkisráðherra og formaður
Framsóknarflokksins vildi ekki
tjá sig um væntanlegar efna-
hagsaðgerðir í gærkvöldi, þegar
Morgunblaðið leitaði álits hans.
Steingrímur visaði þvi til Þor-
steins Pálssonar að gefa yfirlýs-
ingar um það. „Það hlýtur for-
sætisráðherra frekar að geta
gert,“ sagði hann.
Aðspurður hvort gengisfelling
væri tímabær núna, sagði
Forsætisráðherra átti fund i
gærmorgun með stjórn þing-
flokks sjálfstæðismanna, sem
ráðlagði honum að fresta för-
inni.
„Þetta var mjög erfíð ákvörðun,
en ég held að hún hafi verið rétt,“
sagði Ólafur G. Einarsson, form-
aður þingflokksins, í samtali við
Morgunblaðið- í gær. „Það hefði
ekki gengið að forsætisráðherra
færi utan eins og ástandið er, það
er ekki búið að ná samkomulagi
milli flokkanna um hliðarráðstaf-
anir vegna gengisfellingarinnar og
fyrst það lá ekki fyrir átti hann
INGVI S. Ingvarsson, sendiherra
íslands í Washington, gekk á
fund Wilkinsons, aðstoðarut-
Forsætis-
ráðherra
frestar
ferðinni
Forsætisráðuneytið sendi í
gær út eftirfarandi fréttatil-
kynningu:
„Vegna mikilvægra stjómmála-
ákvarðana, sem taka þarf í kjölfar
þess, að gjaldeyrisdeildum bank-
anna var lokað í morgun, hefur
Þorsteinn Pálsson ákveðið að fresta
því að fara í opinbera heimsókn til
Bandaríkjanna í boði Ronalds Reag-
ans forseta. Sendiherra íslands í
Washington hefur tjáð banda-
rískum yfírvöldum þessa ákvörðun.
Báðir aðilar hafa lýst vonbrigðum
yfír að ekki getur orðið af fyrir-
hugaðri heimsókn að þessu sinni."
Steingrímun „Ég held að almenn-
ingur hafí ákveðið það, mér sýnist
það. Hann er ekki eins vitlaus og
sumir halda."
Steingrímur sagði það hafa verið
skynsamlegt af Þorsteini Pálssyni
að fresta opinberri heimsókn sinni
til Bandaríkjanna. „Ég held að ekki
hafi verið um annað að ræða, ég
er mjög feginn að hann gerði það.
Ég held að það sé alveg hárrétt
ákvörðun," sagði Steingrímur Her-
mannsson í gærkvöldi.
engan kost. Ég vona að við höfum
ráðið honum heilt."
anríkisráðherra Bandaríkjanna,
er forsætisráðherra hafði frest-
að heimsókninni og tilkynnti
honum þessa ákvörðun. Marlin
Fitzwater, talsmaður Hvíta húss-
ins, kynnti svo fréttamönnum
málavöxtu á blaðamannafundi í
Hvita húsinu á hádegi í gær. Að
sögn Ingva hafa bandarískir fjöl-
miðlar sýnt fyrirhugaðri heim-
sókn Þorsteins töluverðan
áhuga.
Hjá Evrópudeild bandaríska ut-
anríkisráðuneytisins fengust þær
upplýsingar að bandarísk stjómvöld
hefðu ekki gert tillögu um nýja
dagsetningu fyrir heimsókn forsæt-
isráðherra að svo stöddu.
Hvíta húsið lét síðdegis í gær
stutta yfírlýsingu frá sér fara, svo-
hljóðandi: „Vegna þróunar stjóm-
mála innanlands hefur ríkisstjóm
íslands óskað eftir því að frestað
verði opinberri vinnuheimsókn Þor-
steins Pálssonar forsætisráðherra,
en hún átti að hefjast 16. maí.. .
Vér látum í ljós vonbrigði með að
heimsóknin geti ekki átt sér stað á
þessum tima.“
„Bandarísk stjómvöld létu vissu-
lega í ljós vonbrigði, en að sjálf-
sögðu einnig skilning á aðstæðum,"
Gjaldeyrisdeildir bankanna voru li
sagði Ingvi Ingvarsson sendiherra
í samtali við Morgunblaðið. „Það
stefndi þama í mjög góðan fund."
Jón Baldvin Hanni
Gengi
Aðrar ráðstafanir
„GENGIÐ er afgangsstærð. Það
þess að gengislækkunarþörfin vc
Baldvin Hannibalsson, fjármálarái
ins. Hann sagði að hið skyndilega
hefði komið ríkisstjórninni í opna
hún hefði nú skemmri tíma til aðj
„Við þurfum að nota vel allan
tímann sem við höfum fram á
mánudag til hins ýtrasta til þess
að samræma sjónarmið flokkanna,"
sagði Jón Baldvin. Hann sagði að
er þingi lauk hefði stjómin reiknað
með að hafa tíma fram í síðustu
viku maí til þess að fullmóta tillög-
ur sínar í efnahagsmálum. „í um-
S^jóm þingflokks
ráðlagði frest-
un ferðarinnar
Fjórðuiigurg
ans flaut út ú
Kaup og pantanir fyrir um 2,5 milljar
GÍFURLEG eftirspurn eftir inn miðvikudag. Jóhannes Nor-
gjaldeyri náði hámarki síðastlið- dal seðlabankastjóri sagði í sam-
Bandarísk yfirvöld sýndu
skilning* á aðstæðum
Fjölmiðlar sýndu fyrirhugaðri heimsókn töluverðan áhuga