Morgunblaðið - 09.09.1984, Blaðsíða 63

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. SEPTEMBER 1984
143
Hrafninn flýgur:
Harla óvenjuleg klipping
Kvikmyndin Hrafninn flýgur
sem sýnd var á aöaldagskrá Berl-
ínarhátíöarinnar í febr. síöastliön-
um var klíppt á harla óvenjulegan
hátt. Notuö voru vídeótski af VHS
gerö. Engin vinnukópía úr filmu
var búin til, heldur var öll frum-
filman kóperuð beint yfir á VHS
kassettur. Efnið á kassettunum
var síöan klippt saman á venju-
legum VHS-tækjum. Þegar því var
lokiö var frumfilman klippt beint
eftir kassettum samkvæmt hlaup-
andi tímatali, sem sett var inn á
vídeómyndina þegar filman var
kóperuö. Auövitað hljómar þetta
dálítió ótrúlega og margar spurn-
ingar vakna þegar þessari vinnu-
aðferö er lýst. Hér á eftir gerir
Hrafn Gunnlauggson leikstjóri
Hrafnsins stuttlega grein fyrir
þessari vinnuaöferö; hvernig
gekk, hvaöa vandamál komu upp
og hver niöurstaöan er, tæknilega
og fjárhagslega séö.
Hvers vegna vídeó
í staö klippiborös?
Ég hef oft lent í því aö sitja yfir
erfiöri senu í klippiborði, lengja og
stytta, breyta og bæta viö, þar til
vinnukópian var oröin rispuö og
klístruö af lími og farin aö hoppa í
boröinu viö hvert klipp. Þegar um
mjög nákvæmt myndskeiö er aö
ræöa og búiö er aö marg splæsa
sömu bútana saman, getur verið
erfitt aö átta sig á því hvort klippin
virki. Ekki bætir úr skák ef fáeinir
myndrammar týnast eöa eyöileggj-
ast og fylla þarf í meö auðri filmu.
Þaö vakti því forvitni mína, þegar
yfirmaður vídeódeildar AB-Film
Teknik í Stokkhólmi tjáöi mér, aö
þeir væru aö þróa aöferð, sem
geröi þeim kleift aö spila frumfilmu
beint yfir á VHS-kassettur meö
hlaupandi tímatali. Hann bætti viö
aö þeir heföu klippt nokkrar augýs-
ingar á þennan hátt beint á VHS og
þaö gefist vel. Þetta þýddi einfald-
lega aö ekki værí tekin nein vinnu-
kópía, heldur væri öll frumfilman
sett á kassettu og síðan valiö og
klippt.
Aöferöina kallaði hann EFC-
system. Þessi aöferö opnaöi aug-
sýnilega þá möguleika aö hægt
væri aö klippa margar útgáfur af
sömu senunni, hverja á fætur ann-
arri, án þess aö rífa þá fyrstu í
sundur, því vídeómeistarinn væri
alltaf óbreyttur hversu oft sem kóp-
eraö væri af honum. Auk þess væri
hægt aö frumsýna öll klipp áöur en
þau væru gerö, og mínusa eöa
plúsa um einn eöa fleiri mynd-
ramma eftir hverja frumsýningu, ef
sig inn á sjálfstæöa- kassettu, og
bjó venjulega til þrjár til fjórar út-
gáfur af hverri senu. Þessi leiö
reyndist mjög þægileg og á fjórum
vikum haföi ég klippt allar senurnar
og byrjaöi aö skeyta þær saman.
Þegar ég haföi skeytt senur saman
reyndist myndin 150 mínútna löng,
sem var 40 mín. of íangt, miðað viö
fyrstu áætlun.
Þegar hér var koniiö sögu komu
kostir þessa kerfis best í Ijós. Ég
gat setiö viö sjónvarpstækiö heima
meö samstarfsmönnum mínum og
skoöaö hinar ýmsu útgáfur af hverri
senu sem ég heföi gert og stytt og
lengt, án þess aö eyðileggja þaö
sem var búiö að gera. Þessi vinnu-
aöferð var bæöi innspírerandi og
ýtti undir djarflegar tilraunir til
breytinga. Hægt var aö gera breyt-
ingarnar á örstuttum tíma. Aö lok-

-

um mjög nákvæmt klipp væri aö
ræöa.
Tækin sem ég athugaöi sem
hugsanlega klippisamstæöu voru
frá Panasonic. Eftir aö hafa klippt í
þeim tilraunaefni, ákvaö ég aö fara
þessa leiö viö vinnslu Hrafnsins þ.e.
aö taka enga vinnukópíu, heldur
setja alla frumfilmuna beint yfir á
kassettu og klippa á vídeótækjum.
Klippingin sjálf
Til öryggis keyröi AB-Film Teknik
alla frumfilmuna í gegnum „ana-
lyser“ strax aö framköllun lokinni til
aö athuga hvort um rispur eöa lýs-
ingargalla væri aö ræöa, síöan var
filman spiluð yfir á kassetturnar.
Engir sjáanlegir gallar komu í Ijós
og ég fékk allt efniö, 17 tíma, sent á
10 VHS-kassettum til Islands. AB-
Sjónarhornið athugað viö töku „Hrafnaina".
Film Teknik er i Stokkhólmi, en ég
klippti heima á íslandi. Því miður er
island svo lítiö aö þar er ekkert
filmulabratorium.
Þegar ég fékk kassetturnar í
hendur spilaöi hljóömaöurinn
Gunnar Smári Helgason, allt þaö
viömiöunarhljóö sem viö höföum
tekiö upp inn á vídeókassetturnar.
Þaö tók hann um sex daga, viö not-
uöum venjulegt Revox-segulband
sem var tengt viö vídeótækiö og
hljóðið sett inn á hljóðspor vídeó-
kassettunnar. Hugmyndin var frá
upphafi sú aö endutaka allt tal, svo
þetta viömiöunarhljóö var ööru
fremur spilaö inn á, svo ég gæti
áttaö mig á hrynjandi hins talaöa
orðs viö klippinguna.
Nýju vídeó-klippitækin geröu þaö
aö verkum aö maöur í starfi klipp-
ara, til aö líma saman og leita upp
filmubúta, var óþarfur. Ég sat einn
yfir klippjngunni í stofunni heima
hjá mér. Ég klippti hverja senu fyrir
inni nákvæmri skoöun og nokkrum
breytingum var vídeó-útgáfan loks
til. Myndgæöin á kassettunni voru
aöeins farin aö láta á sjá, því loka-
kópían var fjóröi ættliöur frá meist-
arakópíu. Þetta kom þó ekki aö
verulegri sök og tímatalið var enn
læsilegt.
Ýmis tæknileg
vandamál
Svo langt sem þetta náöi haföi
allt gengiö snuröulaust. Gunnar
Smári haföi notaö kassetturnar
sem ég haföi klippt til aö endurtaka
taliö og haföi tekist þaö snilldar-
lega. Viö héldum til Stokkhólms til
aó hefja loka vinnsluna.
Næsta stig vinnslunnar var aö
kvikmynduö var telekópía af videó-
kassettunni, en hugmyndin var aö
nota telekópíuna til aö leggja
hljóðböndin eftir, auk þess sem
telekópían geröi okkur kleift aö
stytta enn frekar í klippiboröi, ef
okkur sýndist svo viö hljóðlagning-
una. Þegar hljóölagningunni lyki var
hugmyndin sú aö klippa frumfilm-
una samkvæmt telekópíunni. Þegar
ég fékk telekópíuna í hendurnar
kom í Ijós aö tölustafirnir sem
sýndu tímataliö voru í einstaka
skoti tvöfaldir, eins og kvikmyndin
og videóið gengju ekki á sama
hraða. Auövitaö brá okkur mikiö
viö þetta, því viö fyrstu sýn virtist
EFC-systemiö ætla aö bregöast.
Eftir ítarlega rannsókn á því, hvers
vegna þessi feill heföi komiö upp,
kom skýringin. Vídeótækin höföu
stundum klippt á hálfum fleti, þaó
er 1,50 úr sekúndu og klippt fyrra
flöt einnar myndar viö fyrri flöt ann-
arrar, þannig aö sum skot voru ým-
ist V? myndramma of löng eöa stutt.
Viö ákváöum aö leysa þennan
vanda þegar frumfilman væri klippt,
velja ýmist einn myndramma til
hægri eöa vinstri, þannig aö hver
sena yröi í heild sinni jafn löng og
telekópian, þótt skakkaö gæti 1
myndramma í tveim þrem skotum.
A þennan hátt hugöumst viö halda
sömu lengd og hraöa á milli filmu
og videós. Þessi aöferö reyndist
fær en kostaöi töluveröa fyrirhöfn.
Hjá þessum vanda hefði mátt kom-
ast, ef þessi hætta heföi verið séó
fyrir, meö því aö læsa myndrömm-
unum á 1,25 úr sekúndu þegar film-
an var spiluö yfir á VHS, þannig aö
tækin heföu ekki getaö klippt nema
á heilum fleti. Þetta er atriöi sem sá
sem ætlar aö nota þessa aöferö
veröur aö passa mjög vel.
Þegar frumfilman haföi verið
klippt var ekkert því til fyrirstööu að
hefja hljóöblöndun, og reyndist hiö
endurunna hljóö eftir vídeókassett-
um hafa tekist þaö vel hjá Gunnari,
aö aöeins þurfti aö fá leikarana til
aö endurtaka örfáar setningar og
tók þaö einn eftirmiödag. Myndin
var síöan hljóóblönduö í dolby ster-
íó og gengiö frá henni eins og
venjulegri mynd.
Tæknileg niður-
staöa
Eftir aö hafa gengið í gegnum
þessa reynslu, aó klippa leikna
mynd i fullri lengd á VHS-kassettu
get ég aöeins sagt: hvers vegna aö
feröast meö hestvagni ef maöur
getur fengið far meö bíl. Svo miklu
þægilegri, og meira hugljómandi er
aö geta klippt sömu senurnar i
óteljandi útgáfum og vinna meö
mjúkum vídeótækjum, en sitja inni í
myrku og rykugu klippiherbergi
meö filmustubba upp um alla veggi
og geta ekki skoöaö nýja mögu-
Hrafn Gunnlaugsson leikjstóri.
leika án þess aö rífa upp þaö sem
áöur var gert.
Auk þess gerói þessi vinnsluaö-
ferö okkur kleift aö senda tónskáld-
inu kópíu af myndinni strax aö vid-
eóklippingu lokinni, þannig aö hann
gat hafiö sina vinnu svo til um leiö
og frumfilmuklippingin byrjaöi.
Fjárhagshliöin
i staö kostnaöar viö vinnukópíu,
klippara og klippiborö, kom þessi
kostnaöur: yfirspilun af allri frum-
filmunni, leiga á vídeótækjum, auk
telekópíu fyrir hljóöböndun.
Ef miöaö er viö aö prentaö væri
’A af frumfilmu á vinnukópíu og gert
ráö fyrir 10 vikum í klippiboröi yröi
kostnaöurinn viö vtdeóklippingu og
gömlu klippiborösaöferöina mjög
hagstæöur fyrir nýju vtdeóaöferö-
ina.
Nýja aöferöin hefur auk þess
þann kost, aö allt efniö er spilaö
yfir á VHS-kassetturnar en ekki
bara valdar senur — sem þýöir
aukiö val og frelsi í klippingu, því oft
einblínir maöur um of á smáatriöi f
sjálfri upptökunni þegar valin er sú
taka sem á aó prenta, og yfirsést
heildin. Þegar hægt er aö skoöa allt
efniö, eru slík mistök síöur á ferö-
inni. Þetta þýöir einfaldlega aö
merkingar á senum og aö klapptré
sé veifaö er óþarfi, því allt efniö
liggur fyrir á kassettum. Viö notuö-
um því enga skriftu til aö merkja
senurnar og treystum á eigiö minni
og hljóörásina þar sem lesnar voru
inn helstu upplýsingar. Þetta reynd-
ist ekkert vandamál — svo hér er
hægt aö spara alla þá filmu sem fer
í merkingar og heilan starfskraft. Ég
tel þó að miklu hafi ráöiö hve vel
tókst til, hversu frábært starf Gunn-
ar Smári leysti af hendi í hljóö-
vinnslunni.
Ef ég á eftir aö gera enn eina
leikna mynd í fullri iengd sem ég hef
iofaö sjálfum mér aö gera ekki, er
ég ekki í vafa um hvaöa leiö ég
veldi: Vfdeóiö. Allt mælir meö því;
kostnaöur, þægindi og aukið list-
rænt frelsi. Og ef þiö trúiö mér ekki
þá sjáiö þió Hrafninn flýgur, þar
gefur aö líta árangurinn.
Hrafn Gunnlaugsson.
Hann segir: „Viö látum ykkur ekki
komast upp meö þetta.“
„Við hverjir?" spyrja ræningj-
arnir.
„Ég og byssan mín,“ svarar
Harry og mundar hana.
Snúum okkur þá aö hinum
rauða þræöi sögunnar: Ung kona
tekur upp á því aö myröa fólk á
hinn hroöalegasta hátt; ekki af
handahófi, heldur eltir hún uppi
mennina og konuna sem nauög-
uöu henni og systur hennar nokkr-
um árum áöur. Annaö eins hefur
gerst á jarökringlunni, en aöferö
þessarar konu er aö senda eina
byssukúlu í kynfæri fólksins, og ef
þaö dugar ekki, þá fær viðkom-
andi aöra í höfuöið.
Það er Dirty Harry, öðru nafni
Clint Eastwood, sem fær þaö hlut-
verk aö finna þennan kaldrifjaöa
moröingja. Aöferöir hans f starfi
sæta engu minni gagnrýni og er oft
spursmál hvort fari verr að.
Þessi næstnýjasta kvikmynd
Clints hefur sætt mikilli gagnrýni
erlendis fyrir ofbeldiö sem hún
sýnir, en Clint hefur svaraö fyrir
sig.
Hann segir aö almenning þyrstl í
Clint Eastwood í gamalkunnu hlutverki.
réttlæti, aö þaö sé einmitt þaö sem
Harry sé aö gera. Hann segir aö
aöferöir einkaspæjarans séu rétt-
lætanlegar því dómskerfiö sé svo
svifaseint og úr sér gengiö. Fólk
hafi ekki þolinmæöi til aö bíóa eftir
réttlæti dómskerfisins.
Dirty Harry leit fyrst dagsins Ijós
áriö 1971 í mynd sem hét einfald-
lega Dirty Harry. Sú mynd malaði
guli. Clint reyndi fyrir sér í ýmsum
öörum hlutverkum á þessum árum
meö mjög misjöfnum árangri.
Önnur Dirty Harry-myndin kom
1973 og nefndist hún Magnum
Force og árið 1976 kom þriöja
myndin, The Enforcer. Nú eru
sumsé átta ár liöin og á þessum
tfma hefur ferill Clints rokkaö frá
toppi til botns í myndum eins og
Every Which Way But Loose og
Hony Tonk Man (í þeirri síðar-
nefndu lék Clint drykkfelldan far-
andsöngvara og kolféll myndin á
markaönum). Fyrir nokkrum vikum
var frumsýnd vestanhafs hans allra
nýjasta mynd, Tightrope, en í þeirri
mynd kafar Clint dýpra í sálarlif
lögreglumanns en hann hefur
nokkru sinni gert.