Morgunblaðið - 16.03.1984, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. MARZ 1984
37
Marsveinn Jónsson
Hafnarfirði - Minning
Feddur 25. október 1897
Dáinn 8. mars 1984
í dag er til moldar borinn
tengdafaðir minn, Marsveinn
Jónsson. Foreldrar voru Guðbjörg
Sigurðardóttir og Jón Filippusson,
sem bjuggu á Ranakoti á Stokks-
eyri. Marsveinn átti einn albróður
og þrjú hálfsystkin. Var Mar-
sveinn í foreldrahúsum til 13 ára
aldurs. Þá fór hann sem vika-
drengur að Kolviðarhóli og var
þar svo til óslitið til ársins 1925. Á
Kolviðarhóli hitti hann konuefni
sitt, Sólveigu Guðsteinsdóttur.
1925 fóru þau til Reykjavíkur og
giftu sig en fóru strax eftir gift-
ingu til Vestmannaeyja. Voru þau
þar eina vertíð en fóru svo þaðan
til Kolviðarhóls. Þar voru þau þar
til þau fluttu til Hafnarfjarðar
1926 og hafa búið þar óslitið síðan.
Marsveinn og Sólveig eignuðust
sjö börn. Eru þau öll á lífi nema
Baldur sem lést 31. mars 1970, en
hann átti við vanheilsu að stríða
frá fæðingu. Marsveinn og Sólveig
ólu upp sonarson sinn, Viðar, frá
tveggja ára aldri, og eins dvelur
sonur Viðars, Davíð, sem er 11
ára, hjá langömmu sinni. Afkom-
endur Marsveins og Sólveigar eru
49 talsins.
Marsveinn var afar heimakær
maður og reglusemi honum í blóð
borin. Fyrstu hjúskaparárin vann
hann á vertíð í Eyjum. Var þá eig-
inkonan eftir með öll börnin í
Hafnarfirði. Marsveinn hætti
fljótlega ferðum út í Eyjar og hóf
alfarið alla vinnu sem til féll í
Hafnarfirði, uppskipun, fiskvinnu
og bæjarvinnu, sem hann ílengdist
svo lengst í. En hjá áhaldahúsi
Hafnarfjarðar vann hann allt
fram á seinustu vinnuár sín þar til
hann hætti vinnu um áttrætt.
Marsveinn hóf byggingu, íbúð-
arhúss yfir fjölskylduna árið 1945.
Hjálpuðu eldri synir hans honum
eftir megni. Marsveinn sagði að
það hefði oft verið mjög erfitt.
Þeir hrærðu allt í höndum og
fengu endrum og eins hjálp frá
kunningjum.
Reglusemi Marsveins var svo
við brugöið að það mátti næstum
setja klukkuna eftir honum. Það
eina sem ég veit að hann átti bágt
með að þola var að fólk mætti ekki
á réttum tíma til vinnu.
í öllum þeirra búskap stóð Sól-
veig eins og klettur við hlið manns
síns og á milli anna frá börnum
fór hún í fiskvinnu og dró björg í
bú.
Heimili þeirra er orðlagt fyrir
gestrisni og öllum opið, svo ég tali
ekki um tengdabörnin og barna-
börnin. Það hefur verið fastur lið-
ur að allar fjölskyldurnar kæmu
saman á Álfaskeiðinu á sunnudög-
um og á stórhátíðisdögum til að
hittast.
Tvo tengdasyni hafa þau misst
fyrir aldur fram, Lúðvík og Ás-
geir. Tóku þau fráfalli þeirra
beggja mjög nærri sér.
Með Marsveini er enn eitt alda-
mótabarnið gengið á vit feðra
sinna. Mikil umskipti hefur þessi
kynslóð séð, reynt og tekið þátt í,
með öllum sínum þrótti og áræði.
Ég held að eftirlifandi kynslóð
geri sér ekki fulla grein fyrir hví-
líkt átak þetta var að byggja og
breyta þjóðfélaginu til þess sem
það er í dag, frá örbirgð til kröfu-
þjóðfélags. Kynslóð Marsveins
kunni ekki þá list að heimta allt af
öðrum heldur byggði allt á sjálf-
um sér og vann hörðum höndum
til þess bjargálna þjóðfélags sem
við búum við í dag. Að lokum vil
ég þakka Marsveini fyrir góða við-
kynningu. Ég er þess fullviss að
vel hefur veri tekið á móti honum
við vistaskiptin.
Guð blessi minninguna um
mætan mann.
Jón M. Stefánsson
Jensfna Guðmunds-
dóttir — Minning
Fædd 6. janúar 1883
Dáin 8. marz 1984
Gömul kona hefur runnið
æviskeið sitt á enda. Södd lífdaga.
Amma. Sjómannsekkja með þrjú
börn og eitt. fósturbarn. Núna er
erfitt að lifa, en var ekki auðveld-
ara þá fyrir einstæða móður.
Svona ævi slítur manneskjunni út
langt fyrir aldur fram, en samt
varð hún fjörgömul.
Hún reyndi að stunda einhverja
iðju eins lengi og henni var unnt.
Prjóna dúkkusokka og fleira í
þeim dúr, að ógleymdum pönnu-
kökubakstri fyrir gesti og gang-
andi í litlu hrörlegu kjallaraíbúð-
inni sinni. Hún vildi ekki frekar
en svo margt annað gamalt fólk
flytjast á stofnun. Hún vildi ekki
fara fyrr en í fulla hnefana. Hún
hafði getað búið ein þetta lengi,
hún hlaut að geta það áfram. En
að lokum kom að því að hún gat
ekki lengur búið ein. Þegar hún
var níutíu og sex ára fluttist hún
að Dalbraut 27 þar sem henni leið
vel. Litlar og góðar vistarverur og
gott fólk til að veita henni þá um-
önnun sem hún þarfnaðist.
Það kemur fram í huga minn sú
hugsun, hvort maður hafi nú veitt
henni þann tíma sem hún átti skil-
ið, sem hún þarfnaðist, þegar hún
var orðin ósjálfbjarga. Kannski
segir þetta dálítið um stöðu gam-
als fólks í dag, það vill oft gleym-
ast þegar það getur ekki lengur
sjálft vakið á sér athygli. En hafi
amma verið vanrækt þá var það
ekki vegna þess að væntumþykju
skorti, það var frekar vegna of al-
gengs hugsunarleysis.
Fyrst fyrir mörgum árum var
hún vön að segja að hún yrði aldr-
ei hundrað ára. Ég veit ekki
hverju hún trúði sjálf, en ég held
að enginn hafi efast um að hún
næði þeim áfanga, hún var á viss-
an hátt í huga manns allt að því
ódauðleg og þó hún sé núna dáin,
er það auðvitað þar sem hún lifir
áfram, í huga okkar.
Að lokum eftir langan, þungan dag,
er leið þín öll. Þú sezt á stein við veginn,
og horfir skyggnum augum yfir sviðið
eitt andartak.
Og þú munt minnast þess,
að eitt sinn, eitt sinn, endur fyrir löngu
lagðir þú upp frá þessum sama stað.
(Steinn Steinarr)
Það má kannski segja að hún
hafi verið aftur komin þangað sem
hún lagði upp frá, orðin eins árs,
hundrað og eins árs. Komin þang-
að sem endirinn og upphafið mæt-
ast.
Á alþjóðlegum baráttudegi
kvenna lauk þessi baráttukona
sinni baráttu. Ég kveð ömmu mína
með virðingu og þakklæti.
Haukur.
Marsveinn Jónsson, Álfaskeiði
28, Hafnarfirði, var fæddur í
Upp-Ranakoti á Stokkseyri og á
Stokkseyri dvaldist hann hjá móð-
ur sinni, Guðbjörgu Sigurðardótt-
ur, sem þá var orðin ekkja, og
systkinum, til fermingaraldurs, en
fluttist þá að Kolviðarhóli til
sæmdarhjónanna Valgerðar Þórð-
ardóttur, en hún var dóttir Þórð-
ar, seinni manns Guðbjargar,
móður Marsveins, og Sigurðar
Daníelssonar, sem þá ráku þar
veitinga- og gististað, jafnframt
búskap, fyrir hina fjölmörgu er
ferðuðust um Hellisheiði, ýmist
fótgangandi eða ríðandi.
Störf þau er Marsveinn starfaði
að á Kolviðarhóli voru margvísleg
og sum þess eðlis að öllum meðal-
mönnum að orku og áræði hefði
vart þýtt að bjóða þau. Vil ég í því
sambandi nefna vetrarstörfin,
sem voru m.a. í því fólgin að fylgja
eða leita að ferðamönnum, sem
voru að brjótast áfram fótgang-
andi í vondum veðrum á suður-
eða austurleið. Það var venja Sig-
urðar, gestgjafa, þegar vond veður
voru, að hafa símasamband við
Kotströnd í Ölfusi og svo aftur við
Lögberg ofan Reykjavíkur og
spyrjast fyrir um hvort kunnugt
væri um nokkra sem væru á suð-
ur- eða austurleið. Ef svo var og
óeðlilega langur tími leið frá því
þeir lögðu af stað, var tafarlaust
sendur maður frá Kolviðarhóli til
leitar og aðstoðar þeim. Það þarf
ekki að taka það fram, hver það
var, sem sendur var frá Kolvið-
arhóli í þessar svaðilfarir, þeim er
það kunnugt sem þá stunduðu
þessar vetrarferðir, en hinum sem
yngri eru og ekki hafa kynnst
þessu vetrarferðalagi í gaddhörku
og blindbyl, skal sagt að þessi
maður var Marsveinn á Hólum, en
undir því nafni var hann þekktur
um allt Suðurlandsundirlendi og
langt austur um sveitir, enda var
því viðbrugðið, hve miklu þreki,
karlmennsku, samfara útsjón og
dugnaði hann hafði yfir að ráða.
Ætíð leysti hann þessi störf sín
með prýði og fleytti heilu skipi í
höfn, ef svo má að orði kveða.
Þá var það annar starfi sem
Marsveinn sá um og þá sérstak-
lega á veturna, en það var að
fylgjast með og lagfæra símalínur
að og frá Kolviðarhóli, sem oft
vildu slitna í vondum veðrum.
Þegar svo bar undir þá var ekkert
undanfæri, þótt svartabylur og
gaddharka væri. Marsveinn varð
tafarlaust að brjótast út i hríðina
með þunga stauraskó og vírhankir
á bakinu og freista þess að lag-
færa það sem bilað var, sem oftast
voru slitnir símaþræðir. Hann
rakti sig þá eftir símalínunni.
Þetta varð að gera, því mörg
mannslíf gátu verið í veði, ef ekki
var hægt 'að fylgjast með ferða-
mönnum á þessari oft erfiðu og
hættulegu fjallaleið. En að baki
þessari umhyggjusemi stóðu hin
samhentu gestgjafahjón að Kol-
viðarhóli, sem unnu nótt með degi
til líknar þeim, sem brutust oft í
tvísýnu veðri um þessa erfiðu
fjallaleið.
Á meðan Marsveinn dvaldi á
Kolviðarhóli stundaði hann vetr-
arvertíðir í Þorlákshöfn á opnum
róðrarskipum og voru þá þrettán
á.
Árið 1925 kvæntist Marsveinn
eftirlifandi konu sinni, Sólveigu
Sigurbjörgu Guðsteinsdóttur frá
Kringlu í Grímsnesi, myndar- og
dugnaðarstúlku, sem hafði að
nokkru verið alin upp á Kolviðar-
hóli. Hófu þau það ár búskap í
Vestmannaeyjum, en fluttust árið
eftir til Hafnarfjarðar og bjuggu
þar síðan og síðast í eigin húsi, er
Marsveinn byggði að mestu leyti
sjálfur. Eignuðust þau 7 mann-
vænleg börn. 6 þeirra giftust og
eru búsett í Hafnarfirði og
Reykjavík. Yngsti sonur þeirra er
látinn, en hann var heilsuveill og
dvaldi í foreldrahúsum.
Eftir að Marsveinn fluttist til
Hafnarfjarðar stundaði hann
ýmsa vinnu og var eftirsóttur til
starfa sökum atorku og dugnaðar.
Lengst af starfaði hann hjá Hafn-
arfjarðarbæ eða hátt í 40 ár. Síð-
ustu 20 árin við Áhaldahús bæjar-
ins.
Marsveinn sóttist ekki eftir
upphefð eða mannvirðingum,
hann var gjörsneyddur öllu slíku,
vildi láta sem minnst á sér bera.
Þegar skrifað var um hann sjötug-
an, bað hann þess lengstra orða að
það yrði ekki gert oftar. Þó hann
væri stétt sinni trúr, var það
heimilið, sem hann bar mesta um-
hyggju fyrir fyrr og síðar.
Marsveinn lifði mikla umbreyt-
ingatima, eins og aldamótakyn-
slóðin, sem nú er óðum að kveðja.
Hann lifði þá tíma er ekkert not-
hæft vélknúið ökutæki var til.
Hann lifði það að róa á vetrarver-
tíðum á opnum róðrarskipum út á
opið haf. Svona mætti halda
áfram að telja, en það skal ekki
gert.
Nú er hann kvaddur af 3 systk-
inum, vinum og vandamönnum,
ásamt samstarfsmönnum, sem
hafa verið margir í gegn um árin,
þó flestir séu farnir yfir móðuna
miklu, en sjálfur lést Marsveinn á
hjúkrunarheimilinu Sólvangi..
þreyttur og sjúkur á líkama, en
andlega heill eftir langan og oft á
tíðum strangan starfsdag.
Guðs blessun fylgi Marsveini,
fjölskyldu og afkomendum hans á
ókomnum tímum.
Þórður Þórðarson
Kaupfélag Borgfirðinga:
Greiðir aðeins 95%
verðs sauðfjárafurða
frá 1982 og 85% vaxta
Endurkrefur bændur um 3 milljónir
Borgamesi, 8. mars.
KAUPFÉLAG Borgflrðinga hefur
tilkvnnt þeim sauðfjárbændum
sem lögðu afurðir sínar inn í kaup-
félagið haustið 1982 að þeim verði
ekki greitt fullt verð fyrir afuröirn-
ar. Jafnframt er þeim gert að
endurgreiða hluta þeirra vaxta
sem þeir höfðu fengið af eftir-
stöðvunum, samtals rúmar 3 millj-
ónir króna.
í bréfi til sauðfjárinnleggj-
enda tilkynnti stjórn kaupfé-
lagsins þessa ákvörðun. Þar
kemur fram að sauðfjárbændum
hefur verið greitt 95,05 af meðal-
grundvallarverði afurðanna frá
1982 og að ekki sé gert ráð fyrir
að neinu verði við það bætt. Þá
eru bændurnir krafðir um end-
urgreiðslu á hluta þeirra vaxta
sem þeir höfðu fengið af eftir-
stöðvunum, samtals rúmar 3
milljónir. Sagt er að „slátur-
fjárreikningur" 1982 þoli ekki
greiðslu nema á 85% þeirra
vaxta sem ætlast er til að
greiddir séu af verðeftirstöðvum
samkvæmt ákvörðunum fram-
leiðsluráðs landbúnaðarins.
Þessi skerðing á afurðaverði
til bænda kemur beint niður á
launum bændanna sjálfra og
gerði stjórn Kaupfélags Borg-
firðinga svofellda bókun vegna
þessa máls: „Stjórn Kaupfélags
Borgfirðinga telur mjög alvar-
legt að vanta skuli verulega uppá
að K.B. og aðrir sláturleyfishaf-
ar geti skilað grundvallarverði
fyrir sláturafurðir 1982 eins og
til er ætlast samkvæmt verð-
lagsgrundvelli landbúnaðarins
og samkvæmt ákvörðunum
Framleiðsluráðs landbúnaðarins
um greiðslu vaxta af verðeftir-
stöðvum. Þessi skerðing á tekj-
um bænda kemur mjög illa við
fjárhag sauðfjárbænda en þorri
þeirra býr nú við fjárhagslega
veika stöðu. Stjórn Kaupfélags
Borgfirðinga vill leggja þunga
áherslu á að nú þegar verði farið
gaumgæfilega ofan í þessi mál.
Að fenginni dýrkeyptri reynslu
er full ástæða til að endurskoða
verðlagningu á sauðfjárafurðum
frá 1983.“ Bókun þessi var send
Stéttarsambandi bænda og
Framleiðsluráði landbúnaðarins.
— HBj.
„Víða vantar 5% til
10% uppá fullt
meðalverð
- segir Gunnar Guðbjartsson
framkvæmdastjóri Framleiðsluráðs
„Já, ástandið er svona slæmt hjá
flestum sláturleyflshöfunum. Mjög
víða vantar þetta 5—10% uppá
fullt meðalgrunnverð,** sagði
Gunnar Guðbjartsson, fram-
kvæmdastjóri Framleiðsluráðs
landbúnaðarins, er hann var
spurður að því hvort sláturleyfls-
hafar gætu almennt ekki greitt
fullt verð fyrir sauðafjárafurðir frá
haustinu 1982, samanber frétt um
Kaupfélag Borgflrðinga hér að
ofan.
Gunnar sagði að nokkuð væri
mismunandi hvað sláturleyfis-
hafarnir hefðu getað greitt.
Sumir hefðu skert vextina eða
jafnvel alveg slcppt þeim til að
geta teygt sig hærra með sjálft
afurðaverðið en algjör undan-
tekning væri að tekist hefði að
greiða fullt verð fyrir afurðirn-
ar. Aðspurður um ástæðuna
sagði Gunnar, að verðbólgan á
fyrri hluta síðastliðins árs hefði
gert það að verkum að allur
kostnaður við geymslu og
vinnslu kjötsins hefði hækkað
mikið og hefði hann komist inn í
verðlagið nægjanlega ört. Einnig
hefði það aukið á vandann hvað
salan var treg fram eftir ári.
Gunnar sagði að þessi skerð-
ing á afurðaverðinu kæmi ein
göngu til lækkunar á launum
bændanna. Væri þetta óskaplegt
áfall þegar það kæmi svona til
viðbótar því slæma árferði, sem
verið hefði. Aðspurður um útlit-
ið vegna innlagðra sauðfjáraf-
urða sl. hausti sagði Gunnar, að
viss hræðsla væri við að sagan
frá 1982 myndi endurtaka sig en
of snemmt væri þó að fullyrða
það nú.