Morgunblaðið - 16.03.1984, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. MARZ 1984
Ef maður brosir ...
Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Mcnnlaskólinn við Sund sýnir: Að-
laðandi er veröldin ánægð.
Handrit: Anton Helgi Jónsson.
Iæikstjóri: Hiín Agnarsdóttir.
Körðun og hárgreiðsla: Guðrún
Þorvarðardóttir.
Lcikmynd: Hópurinn.
Ljós: Gunnar Arnarson, Þorkell,
Ingvar Berg, Eva Melberg Jesper-
sen.
Búningar: Helga, María Ýr, Jóna,
Dóra, Svanhildur, Guðrún, Nanna.
Bekkur í Menntaskóla er til-
búinn í næsta tíma. En verður
þá sú uppákoma að í stofuna
sviptir sér Brynja sérfræðingur
um snyrtingu og framkomu og
veldur þetta uppnámi. Eiga með-
vitaðir menntaskólanemar að
fara að leggjast svo lágt að eyða
tíma í fánýtt yfirborðssnyrtiröfl,
þegar bomban getur sprungið á
hverri stundu, skyndipróf vofa
yfir, ungir menn á uppleið þurfa
ekki að læra að banka í skóla,
þeir ætla sumsé að láta banka
hjá sér. En snyrtirinn Brynja
fær þó nemendurna til að taka
þátt í leiknum. Eða kannski
þetta sé ekki leikur. Eins og ung
ástfangin kona, Sóley, sem verð-
ur hrifin af spéhræddum kenn-
ara og reyndar ólétt í þokkabót,
velti fyrir sér, kannski er þetta
bara draumur. Og þó. Leikur í
draumi eða draumur um leik?
Framtíðarsýn unga fólksins?
Það má eiginlega leggja þetta út
á alla mögulega vegu og fram að
hléi var út af fyrir sig margt
afar vel heppnað og persónurnar
sem höfundurinn leiðir fram
hver annarri snjallari og trú-
verðugri sem menntaskólatýp-
urnar sem við þekkjum öll. Og
unga fólkið lék af skemmtilegum
krafti og leikni.
Öllu verra fer þetta að verða
eftir hlé. Enda farið að örla á því
að höfundur myndi geta lent í
vandræðum með að binda saman
lausa enda. Og þeir eru margir.
Svo má auðvitað spyrja afhverju
þurfi endilega að láta allt ganga
upp. Og svarið í sjálfu sér jafn
einfalt. Leikhúsið lýtur lögmál-
um eins og aðrar listgreinar, ja,
eins og bókhaldsreikningur sem
verður að rugli ef skekkjur koma
fyrir. Að vísu er leikhúsið ekki
jafn rígbundið og efnahags-
reikningur en það verður að lúta
þeim lögmálum að dæmið sé lát-
ið ganga upp. Skiptingarnar eft-
ir hlé lánuðust ekki að mínum
dómi, það skrifast á handrit en
ekki á leikendur. Og þegar Sóley
og Brynja skipta alltí einu um
hlutverk þá hefur verið farið í
smiðju til annars íslenzks höf-
undar. Og vantar það sem hann
hafði til að bera — að kunna að
láta slíkar uppákomur dýpka
verkið.
Hlín Agnarsdóttir hefur verið
seig að vinna með nemendum og
þeir standa fyrir sínu og kannski
ekki rétt að nefna einn frekar en
annan, hér hefur augsýnilega
verið á ferð hópvinna eins og
hún getur bezt verið. Ekki voru
allar sviðslausnir nógu þægi-
legar, t.d. að setja kennarastofu
upp á stigapall til hliðar við
áhorfendur eða diskótek ein-
hvers staðar á næstu hæðum.
Mér finnst menntaskólanemar
við Sundin hafa sýnt skemmti-
lega hugkvæmni í að fara þessa
leið í leiksýningu sinni að fá ís-
lenzkan ungan höfund til að
vinna með sér. Og ég ítreka enn
að margt lukkaðist í sýningunni
einkum og sér í lagi framan af.
Gunnar Orn á
Vesturgötunni
Myndlist
Valtýr Pétursson
Galleríið á Vesturgötu 17 hefur
ekki verið mikið í pressunni síðan
það tók til starfa. Þar hafa verið
sýningar á verkum félaga í List-
málarafélaginu, og lítið sem ekk-
ert hefur verið um þær fjallað í
blöðum. Ekki veit ég ástæðuna, en
samt má gjarnan nefna, að þarna
hafa verið mjög vandaðar sýn-
ingar, sem flestir félagsmenn í
Listmálarafélaginu hafa staðið að.
Þetta voru samsýningar, en nú
hefur verið annar háttur upp tek-
inn, og má búast við einkasýning-
um í Galleríinu á næstunni. Sú
fyrsta er nú þegar hafin, og er það
sýning á myndum undir gleri eftir
Gunnar Örn Gunnarsson.
Síðastliðið vor var Gunnar Örn
með sýningu á nýjum málverkum í
Listmunahúsinu við Lækjargötu.
Sú sýning sýndi breytingu í verk-
um Gunnars, og reit ég um þá sýn-
ingu hér í blaðið. Ekki var ég þá
öruggur um, hvort þessi breyting
væri til hins betra, en hún var í
takt við tíðina og tísku stundar-
innar.
Nú er Gunnar, hress og spræk-
ur, kominn með myndir gerðar í
vatnslitum, akrýlteikningar og
svokallaðar monotýpur (myndir
gerðar á gler eða málmplötu, síðan
þrykktar á pappír, og verður að-
eins ein mynd af hverri plötu, þar
af kemur nafnið). Ég er ekki frá
því að þessar myndir Gunnars
hafi persónulegri svip en olíumál-
verk hans í sama dúr. Það er eins
og hann hafi meira vald og þar af
leiðandi meira frelsi í þessari
myndgerð. Þarna er unnið af
miklum hraða og gengið út frá
mannlegum fyrirmýndum. Það
virðist nokkurt fljótabragð yfir
sumu, en þannig á það víst að vera
til að stíll haldist í hendur við það,
sem er að gerast í myndlist hjá
ungu fólki eins og er.
Eg hef áður sagt, að Gunnar
Örn hafi svo næmt auga fyrir
samunnu málverki, að það sé erf-
itt fyrir hann að ganga á vit hins
Úr pokahorninu
— eftir Grétu
Sigfúsdóttur
Þar eð Morgunblaðið lætur í
veðri vaka að það sé „frjálst dag-
blað“ leyfi ég mér að senda því
fáeinar línur til birtingar.
fslenzka þjóðin hefur af mörgu
að státa þó fámenn sé. Við eigum
föngulegan kvenforseta — þann
fyrsta í heimi — og fleiri ráðherra
og þingmenn en flestar þjóðir,
miðaö við fólksfjölda, ásamt
ráðgjöfum og óteljandi nefndum,
þ.á m. skólarannsóknarnefnd sem
meðan hún var og hét vakti yfir
andlegum þroska ungu kynslóðar-
innar, m.a. með því að gefa út
bækur eða bæklinga (þrátt fyrir
fjársvelti) með kennileitum sem
ví.sa til átta þótt ekki sé sagt til veg-
ar, eins og sagði í formálanum að
„Lesarkasafni grunnskóla" 1982.
Því miður var ekki fjallað opin-
berlega um þennan merka bækl-
ing meðan hann enn gegndi hlut-
verki sínu. Annaðhvort hefur Iáðst
að senda hann réttum aðiljum til
umfjöllunar eða þeir hafa ekki
treyst sér til að fjalla um hann án
þess að villast á áttum.
Nú er bæklingurinn sem sagt úr
sögunni og vígtennurnar dregnar
úr skólarannsóknarnefndinni,
a.m.k. í bili. En úlfurinn á sjálf-
sagt eftir að bregða sér í nýjan
ham til þess að gleypa Rauðhettu
litlu sem grunlaus leitar á fund
hans í þeirri sælu trú að það sé
bara hún amma. Þrætubókarlistin
í umsögnum um skólamál ber þess
nefnilega vitni að „Garmur" geyi
enn.
En hvar standa rithöfundar nú,
þ.e.a.s. þeir sem eru ekki verndað-
ir af ákveðinni klíku eða stjórn-
málaflokki? Þeir sem hafa ekki
lotið í lægra haldi fyrir úlfinum:
áróðursvél heimskommúnismans.
Þeir sem hvorki taka þátt í brölti
herstöðvaandstæðinga né nýtízku
friðarhreyfingum af ótta við að
verða ofurseldir einræði og skerð-
ingu á frjálsri hugsun?
Sjálfskipaða yfirstéttin finnur
þeim margt til foráttu. Því er bor-
ið við að þeir séu lítt menntaðir
(suma vanti gráðu úr H-deild), að
þeir fylgist ekki með tímanum, að
þeir leyfi sér að hafa aðrar skoð-
anir en almennt eru viðurkenndar.
Þeir eiga engan kost á að eiga við-
töl í forsetabústaðnum við erlenda
fréttamenn (sbr. sjónvarpsþátt í
Noregi sem mér bárust fréttir um
án þess að hans væri getið í ísl.
fjölmiðlum). Þeir eru útlagar
jafnt innanlands sem utan, með
öðrum orðum: óhreinu börnin
hennar Evu.
Og ef þeir halda á fund útgef-
enda með verk sín þjást þeir af
vanmetakennd af hræðslu við að
þeim verði hafnað, finna það
ósjálfrátt að fræ þeirra muni falla
í grýttan jarðveg, og gefast þar
með upp fyrir því ofurvaldi sem
kommúnistar hafa aflað sínum
fylgifiskum.
Af i.verju ekki að gerast þeirra
maður og skrifa samkvæmt for-
skrift? Þann leik hafa margir
samherjar leikið á undan þeim.
Hvílík dásemd og dýrð að sjá
nafnið sitt á prenti ásamt dýrling-
unum (óþarft að nefna nöfn). Nei
— það er eitthvað innra með þeim
sem segir: „Vertu sjálfum þér
trúr“!
Mér finnst sárgrætilegt að verk
manna eins og Bjarna Benedikts-
sonar og Gunnars skálds Gunn-
arssonar sé fótum troðið, en þeir
stofnuðu „Almenna bókafélagið" á
sínum tíma til mótvægis við „Mál
og mi nningu". Nú bítast þessi tvö
útgáfufyrirtæki um rauðliðana. Ef
til vill er hér um snobbisma eða
fjáröflunarmál að ræða: Það þykir
kannski fínna eða borgar sig betur
að gefa út höfunda sem þegar er
búið að auglýsa upp.
En þrátt fyrir alla auglýsinga-
Gréta Sigfúsdóttir
starfsemina virðist hafa komið
babb í bátinn. íslendingar (bóka-
þjóðin sjálf) eru að mestu hættir
að lesa ísl. bækur, að undanskild-
um fræðibókum og sjálfsfróunar-
ævisögum. ísl. nútímaskáldsögur
eru orðnar of einskorðaðar við úr-
elta hugmyndafræði og forskriftir
svo að hver sagan er annarri lík.
Og þessa þróun styður Rithöf-
undasamband íslands með sinni
meðvituðu stéttaskiptingu og
alræðisvaldi. Fjárveitingar til rit-
höfunda eru í höndum þess, þ.e.
stjórnarinnar sem er algerlega
einlit hvað viðvíkur stjórnmála-
skoðunum. Sambandið hleður
undir þá sera eru í náðinni. Það
vill t.d. viðhalda starfslaunum
handa gæðingunum, en afnema
listamannalaunin á þeim forsend-
um að þar sé um pólitíska úthlut-
un að ræða. En mér er spurn, er
ekki heilbrigðara að fleiri en einn
stjórnmálaflokkur standi að út-
hlutunum til listamanna en að Al-
þýðubandalagið eitt ráði ferðinni?
Einnig ber þess að gæta að rit-
höfundar af eldri kynslóðinni
(sem mest eru lesnir) hafa litla
sem enga umbun hlotið fyrir verk
sín, afnotagjald fyrir bækur í
söfnum er sára lítið og úr svoköll-
uðum Bókasafnssjóði (sem nú hef-
ur verið skírður upp og nefndur
Rithöfundasjóður) er að mestu út-
hlutað eftir geðþótta. Svo er og
um hina árlegu úthlutun úr Út-
varpssjóði. Með því að taka öll
fjármál rithöfunda í sínar hendur
hefur Rithöfundasambandið náð
undirtökunum á kostnað „frjálsra
rithöfunda“, aflað sér sjálfkjör-
inna atkvæða við stjórnarkosn-
ingar, sem auðvitað hefðu átt að
vera hlutfallskosningar svo að
aðrir en rauðliðar næðu kjöri.
Fundir Sambandsins eru illa
sóttir, að mestu einungis af hinum
útvöldu. Vegna þeirra einstreng-
ingslegu skoðana sem þar eru
látnar í ljós minna þeir einna
helzt á fundi í kommasellu, og þar
sem ég tel mig í hópi „óhreinu
barnanna hennar Evu“ segi ég mig
hér með úr Rithöfundasamband-
inu.
Þökk fyrir birtinguna.
Gréta Sigfúsdóttir