Morgunblaðið - 16.03.1984, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. MARZ 1984
33
Að slíðra sverðið
- eftir Keneva Kunz
Á undanfornum misserum hefur
lítið eða ekkert verið mönnum tíðara
umrsðuefni en tortímingarhstta og
óskir manna um varanlegan frið f
heiminum. í fjölmiðlum, kaffistof-
um, kirkjum og svefnherbergjum
barna er spurt um hversu mikilli
framtíð við eigum von á. Því, þótt
ógnunin sé svo gífurleg og stað-
reyndirnar svo hryllilegar að okkur
sé allt að því um megn að horfast í
augu við þær, þá tekst okkur ekki
heldur að bægja óhugnaðinum alveg
frá. Hann birtist í draumum okkar, í
flótta okkar á vit vímugjafa margs-
konar og í þeirri upplausn mannfé-
lagsins sem kölluð hefur verið
„kjarnorkumenning**.
Við unum ekki þessu ástandi,
segja allflestir, því verður að
breyta. „Við krefjumst framtíðar"
var kjörorð friðarhátíðar sem
haldin var hér á landi sl. haust, og
„Lífið er þess virði", sögðu lista-
menn nokkru seinna, þegar þeir
stofnuðu Friðarsamtök lista-
manna. Og fjöldi annarra sam-
taka hefur endurtekið kröfuna. —
Við, hversdagslega fólkið, á vinnu-
stöðum, á götum úti, á spítölum, á
leiksviði eða á rannsóknarstofum,
viljum einfaldlega lifa. Með því er-
um við að segja, að við treystum
ekki lengur forráðamönnum,
stjórnmálamönnum og herforingj-
um til að hafa vit fyrir okkur, að
leiða okkur út úr ógöngunum sem
þeir hafa átt þátt í að skapa.
Framtíð alls lífs á jörðu er og
hlýtur að vera mál okkar allra.
Við verðum líka að gera okkur
grein fyrir því, að breytingar
munu vart koma af sjálfu sér, það
nægir ekki bara að tala um frið,
eða óska sér einhverskonar friðar
á silfurfati. Það eru of valdamiklir
aðilar bæði í austri og vestri sem
sjá sínum hagsmunum best borgið
með æ hraðara vopnakapphlaupi.
En með því að sameina fólk í sem
flestum löndum sem vill frið og er
virkilega tilbúið að leggja mál-
staðnum lið um ákveðnar, raun-
verulegar og markvissar kröfur,
gefst okkur meiri styrkur en ef við
væflumst hvert í sínu horni.
Og ætli það veiti af kröftum
okkar allra?
Hvernig getum við unnið saman
í sem flestum löndum, að sameig-
inlegum markmiðum: Að stöðva
vopnakapphlaup og ná varanleg-
um friði í heiminum? Hve mikið á
arsamstarfsnefndar (IPCC) í
Stokkhólmi núna í janúar.
Kröfurnar eru tvær:
STÖÐVUN: Á þróun og fram-
leiðslu kjarnorkuvopna í öllum
löndum strax, og
AFTURKÖLLUN: Allra kjarn-
orkuvopna frá erlendri grund.
Krafan um stöðvun er víðtækari
en fyrri stöðvunartillögurnar, þar
sem einungis var krafist að stór-
veldin, Bandaríkin og Sovétríkin,
stöðvi sína framleiðsu. En Bretar,
Frakkar og Kínverjar smiða líka
kjarnorkuvopn, og ef við gerum
kröfur um stöðvun kjarnorku-
vopnakapphlaups, þá er það bæði
sjálfsagt og nauðsynlegt að kröf-
urnar nái til allra sem ráða yfir
slíkum vopnum.
„Staösetning nýrra
eldflauga í Evrópu —
hvort sem þær eru
bandarískar eöa rússn-
eskar — er í senn gíf-
urleg ógnun viö líf
okkar allra og árás á
lýöræöi í viökomandi
löndum.“
Þessar hugmyndir kalla þannig
ekki aðeins á tvíhliða kjarnorku-
afvopnun, heldur alhliða, en hægt
væri að ná markmiðunum í mörg-
um skrefum, sem tekin verði eftir
ástæðum í hverju landi. Við það
skulu friðarhreyfingar miða sínar
aðgerðir. Og eins og t.d. fjöldi
breskra, bandarískra og þýskra
hershöfðingja hefur bent á, höfum
við vel efni á að losa okkur við
eitthvað af þessum óþverra.
Hugmyndir um kjarnorku-
vopnalaus svæði í Evrópu (á Norð-
uríöndum og á Balkanskaga) falla
að þessum tillögum. Sama mætti
segja um kröfur Breta um stöðvun
Trident-verkefnisins. Það er skoð-
un meirihluta manna í Bretlandi
að stöðva eigi breska kjarnorku-
vopnaframleiðslu og að allar
bandarískar eldflaugar eigi að
fjarlægja.
Krafan um afturköllun allra
kjarnorkuvopna frá erlendri
grund þýðir að bandarískar eld-
flaugar í Evrópu verði teknar
niður og komið verði í veg fyrir
staðsetningu nýrra rússneskra
vopna í Evrópu. Staðsetning nýrra
eldflauga í Evrópu — hvort sem
þær eru bandarískar eða rússn-
eskar — er í senn gífurleg ógnun
við líf okkar allra og árás á lýð-
ræði í viðkomandi löndum. Meiri-
hlutinn í Vestur-Evrópu vill ekki
hafa þessi vopn og sívaxandi
hættu á kjarnorkuátökum („tak-
mörkuðum" eða öðruvísi) sem þau
færa okkur. Jafnvel stórir stjórn-
málaflokkar, eins og þýskir sósíal-
demókratar, sem hafa aldrei verið
opinberlega ósammála NATO áð-
ur, hafna þessum darraðardansi.
Þannig munu þessar eldflaugar—
ekki styrkja bönd Atlantshafs-
bandalagsins, heldur hafa þær
þegar vakið tortryggni og ótta al-
mennings í Evrópu. Hvernig get-
um við trúað á lýðræði í löndum
Vestur-Evrópu þegar margítrekuð
mótmæli í þessum löndum eru ein-
faldlega hundsuð?
Við verðum að hafna áætlunum
stórveldanna að gera Evrópu að
tímasprengju hiaðinni kjarnorku-,
eiturefna- og „hefðbundnum"
vopnum. Nógu slæmt er, að þau
verði látin sitja uppi með sín lang-
drægu drápstól í eigin landi. Þess-
ar kröfur um stöðvun eru einfald-
ar, framkvæmanlegar og óumdeil-
anlega nauðsynlegar — sem
raunhæf byrjun. Við verðum að
gera kröfur til leiðtoga okkar að
þeir taki undir þær og þar með
fyikja okkur undir merki friðar-
sinna.
Möguleikar á að stöðva þessa
vitfirringu vekja upp mörg brýn
spursmál önnur, sem við verðum
að snúa okkur að. Til dæmis að
hreinsa kjarnorkuvopn úr höfun-
um og ræða um nýtingu auðlinda
t.d. á sjávarbotni. Við gætum
beint kröftum okkar að vandamál-
um stórfelldra framleiðsluskipta
— að breyta bókstaflega sverðum
í plóga — frá vopnaframleiðslu í
framleiðslu til friðsamlegra nota.
Við gætum unnið að vandamálum
þróunarlanda.
Samskipti ríkja verða að
grundvallast á gagnkvæmu
trausti og traustvekjandi sam-
starfi. Það stoðar ekki neitt að
hrópa að tiltekin ríki séu „af því
illa', eða að það sé ekki hægt að
ræða við þau. Bandaríkjamenn og
Rússar og öll við hin höfum rétt til
lífs á þessari jörðu. Og við verðum
annaðhvort að læra að lifa saman
— og það fljótlega — eða fara öll 4
sama veg.
að fara fram á í fyrsta áfangan-
um? Hvernig getum við samræmt
aðgerðir okkar og starfsemi? Til
að ræða þessar spurningar m.a.,
buðu Samtök um STÖÐVUN
kjarnorkuvopnakapphlaups í
Bandaríkjunum (e.t.v. þekktari
undir nafninu „Freeze“-hreyfing-
in) fulltrúum margra evrópskra
friðarsamtaka á ársfund sinn í des
sl. Unpu þeir þar að sameiginlegri
stefnu, og tillögurnar voru síðan
ræddar á fundi Alþjóðlegrar frið-
Sting II í
Laugarásbíói
Laugarásbíó hefur hafið sýn-
ingar á STING II sem er ný
bandarísk gamanmynd. Eins og
kunnugt er náði fyrri myndin
miklum vinsældum og sló öll að-
sóknarmet á sínum tíma.
í aðalhlutverkum eru Jackie
Gleason, Mac Davis, Teri Garr,
Karl Malden og Oliver Reed.
Bóka^
pakkar
á hagstæðu verði
VISA og
EUROCARD
Fjöldi bóka
í síðasta skipti
á hagstæðu
verði
tærsti bókamarkaður
”1 ársins 1984
MAGNvO;%
AFSLÁTTUR
Notið tækifærið...
AÐEINS 2 DAGAR EFTIR
Opið til kl. 19 í kvöld
SENDUM IPÓSTKRÖFU
UM ALLT LAND
Markaðshús Bókhlöðunnar
------v Laugavegi 39 j------