Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.08.1982, Qupperneq 5

FRAMTÍÐARSKIPULAG ALMENNINGSVAGNA-
ÞJÓNUSTU Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU.
I upphafi þessa árs var ákveðið
að framtíðarskipulag almennings-
vagnaþjónustu yrði eitt megin-
verkefni Skipulagsstofunnar á
þessu ári. Vinna við þetta verkefni
er þegar komin töluvert áleiðis.
Gerð hefur verið athugun á nú-
verandi ástandi og framtíðarhorf-
um. I ljósi þessara athugana hafa
nú nýverið átt sér stað umræður
um markmið fyrir skipulag al-
menningsvagnaþjónustu. í þeim
umræðum hafa tekið þátt bæði
stjórnmálamenn og þeir aðilar, er
sjá um rekstur almenningsvagna á
svæðinu.
Skipulag almenningsvagna-
þjónustu verður ekki slitið úr
samhengi við aðra þætti sam-
göngumála, þannig að vel fari.
Þess vegna höfum við lagt til, að
mörkuð sé stefna í samgöngumál-
um fyrir höfuðborgarsvæðið, áður
en markmið fyrir skipulag al-
menningsvagnaþjónustu eru
endanlega ákveðin. í þessu
sambandi skiptir landnotkun einn-
ig tóluverðu máli. Við áframhald
þessa verkefnis mun því verða
fjallað a.m.k. í grófum dráttum um
þá þætti landnotkunar, sem hafa
mest áhrif á skipulag almennings-
vagnaþjónustu, s.s. íbúðarsvæði,
verslunarhverfi, atvinnusvæði,
þéttleika byggðar o.fl.
Mikilvægt er að koma á
samræmdu almenningsvagnakerfi
fyrir allt svæðið. Almennings-
vagnaþjónusta verður ekki skipu-
lögð alfarið innan vébanda ein-
stakra sveitarfélaga svo að vel sé.
Á vegum Reykjavíkurborgar er
hafin endurskoðun á leiðakerfi
SVR. Æskilegt er að sú endur-
skoðun verði þáttur í samræmdu
framtíðarskipulagi almennings-
vagnaþjónustu fyrir allt höfuð-
borgarsvæðið.
Hér á eftir verður gerð stutt
grein fyrir niðurstöðum fyrr-
greindra athugana á núverandi
ástandi og framtíðarhorfum fyrir
almenningsvagnaþjónustu á
svæðinu. Enn fremurverðurgreint
frá hugsanlegum markmiðum og
umræðum um þau. Að lokum
verða raktar ýmsar grófar hug-
myndir um það hvernig megi ná
þessum markmiðum.
II. Núverandi ástand
Þjónustugœdi:
Borgarskipulag Reykjavíkur
gerði árin 1979-80 athugun á nú-
verandi almenningsvagnakerfi á
höfuðborgarsvæðinu, byggða á
Almenningsvagnakönnun 1976.
Helstu niðurstöður í sambandi við
þjónustugæði urðu eftirfarandi:
1. Meðalferðatími með al-
menningsvögnum 1976 var 33
mínútur. Þar af fóru 44%
í akstur, 21% í gang til og frá
biðstöð og 35% í ýmiss konar
bið. Meðalferðalengd var áætl-
uð 6,2 km, þannig að meðal-
ferðahraði (ganga og bið innifal-
ið) var ca. 11 km/klst.
Meðalökuhraði almennings-
vagnanna var áætlaður 23 km/
klst.
2. Þjónusta almenningsvagna á
höfuðborgarsvæðinu er mjög
mismunandi eftir hverfum.
Byggðin norðan Fossvogslækj-
ar og vestan Elliðaáa nýtur
bestrar þjónustu. Fyrir byggð
utan þessa svæðis er ferðatím-
inn lengri, skiptihlutfall (hlut-
fall þeirra, sem skipta um vagn,
af heildarfjölda farþega) hærra
og ferðatíðni lægri. I grófum
dráttum giidir, að þjónustu-
gæðin eru lakari eftir því, sem
sveitarfélagið er minna og fjar-
lægð þess frá þungamiðju höf-
uðborgarsvæðisins er meiri. I
Kjalarneshreppi og Bessa-
staðahreppi er t.d. engin al-
menningsvagnaþjónusta.
Segja má, að þjónusta almenn-
ingsvagna á höfuðborgarsvæðinu
sé allgóð, þar sem um slíka
þjónustu er að ræða, í samanburði
við aðrar álíka fjölmennar borgir á
Norðurlöndunum, sérstaklega ef
tillit er tekið til aðstæðna (lengri
vegalengdir - minni þéttleiki
byggðar - meiri bílaeign á höfuð-
borgarsvæðinu).
Rekstur:
Samkvæmt almenningsvagna-
könnun 1976 var farþegafjöldi á
höfuðborgarsvæðinu 46.600 á virk-
um degi. Þetta jafngildir 0,4 far-
þegum pr. íbúa á dag. Þetta er
fremur lítið saman borið við aðrar
borgir á Norðurlöndum af svipaðri
stærð, sérstaklega þegar um er að
ræða borgir með svipað loftslag og
hnattstöðu.
Meðalfarþegafjöldi í almenn-
ingsvagni á ferð reyndist vera
u.þ.b. 17. Samkvæmt Nordkolt-at-
huguninni virðist þetta vera góð
nýting samanborið við aðrar borgir
á Norðurlöndum, en þar er sam-
svarandi tala nálægt 10.
Þrátt fyrir tiltölulega góða nýt-
ingu vagnakostsins er mikið tap á
rekstri almenningsvagna á höfuð-
borgarsvæðinu. Heildarútgjöld
munu nema um 100 milljónum
króna (verðlag 1/4 ’82) fyrir árið
1981. Hins vegar eru fargjaldatekj-
ur aðeins rúmlega 50 milljónir
króna, þannig að útlit er fyrir, að
halli verði tæplega 50 milljónir
króna á verðlagi 1/4 ’82 (eigna-
breytingar meðtaldar).
Ef eignabreytingar eru ekki
taldar með, þá standa fargjalda-
tekjur undir u.þ.b. 65% af
rekstrarkostnaði almenningsvagna
á höfuðborgarsvæðinu.
Fróðlegt er að bera þessa nið-
urstöðu saman við reynslu frá ýms-
um erlendum borgum:
Fargjaldatekjur sem hlutfall af
rekstrarkostnði (eignabreytingar
og fjármögnunarkostnaður ekki
með talinn).
Borg 1971 1979
Rotterdam 47% 28%
Brússel 56% 30%
Barcelona 101% 38%
Berlín 55% 39%
Stokkhólmur 62% 43%
París 65% 44%
Helsinki 52% 49%
Frankfurt 54% 50%
Stuttgart 72% 50%
Múnchen 87% 52%
Vín 52% 53%
Dublin 108% 58%
Lyons 94% 59%
Merseyside 108% 59%
Zúrich 88% 65%
Hamborg 81% 67%