Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1991, Blaðsíða 27

Skólakennarinn varað verka
kjúkling í morgunsárið þegar
okkur bar að garði.
Þau eru svo ævintýraleg húsin
í frumskóginum.
við það og betra að bægja þeirri hugsun frá
sér, hvað langt sé til læknis.
Engin þörf á Lækni Eða
Tannlækni
Og við göngum inn í græna vítið, fetum
okkur eitt og eitt eftir þröngum skógarstíg-
um, yfir fallna tréstofna, gegnum runna-
flækjur. Dúnmjúkir laufbingir skelfa mig
mest. Kannski sekk ég allt í einu ofan í
snákaholu. Eða flækist og dett kylliflöt um
einhveija viðjuna sem teygja sig eins og
gildrur á móti mér.
Hér er Bíbí á heimaslóðum og kynnir
fyrir okkur hinar margvíslegu tijátegundir.
„Mólkurlitaði vökvinn sem drýpur úr trénu
þarna, er meðal gegn berklum.” Hún sker
tijábút af öðru tré og segir okkur að tyggja.
Bragðið er líkt meðali og gefur skrítna til-
finningu. „Vörn gegn malaríu,” segir hún.
„Við eigum alltaf tijábúta heima við til að
tyggja eða lögum te úr seiðinu. Þá fáum
við ekki kvef eða flensu. Ef við stingum
tijáflís ofan í skemmda tönn, hverfur sárs-
aukinn.”
Já, einn tijábútur getur verið allra meina
bót, en stöngull af næsta tré baneitraður,
eins gott að geta greint á milli. „Indíánar
þekktu nákvæmlega eitraðartegundir,” seg-
ir Bíbí. „Þeir söfnuðu þeim saman, skutu
dýrin með eitruðum spjótsoddum og hvers
vegna ekki að gefa óvinunum skammt líka?
Á einum stað leggur reyk upp úr laufinu.
Bíbí rótar í hrúgunni og dregur upp stóran,
hálfbrunninn snák. Einhver bóndinn greini-
Iega verið að eyða snákabúi. Við setjumst
niður hjá myndarlegum tijástofni. Bíbí
mundar eldspýtur og kveikir í tijábút. Ótrú-
lega góðan ilm leggur af loganum. „Ef við
höfum næturdvöl í skóginum, kveikjum við
bál úr þessum tijáviði. Ilmurinn svæfir okk-
ur,” segir frumskógarstúlkan.
Skógarstígur opnast inn i stærðar ijóður
sem hálfbrunnir tijástofnar girða af, en leir-
kennd, gróðurlítil mold inn á milli. Skógar-
bruni, eða erum við að horfa upp á umhverf-
isspjöll? „Hvorugt,” segir Bíbí ákveðin, „að-
eins saklausir bændur að rækta rótará-
vexti. Sjáið þið bara þetta tré sem hefur
vaxið upp úr mold fyrir þremur vikum. Við
verðum að brenna gróðurinn langt niður til
að fá hreina ræktun. Það er allt í lagi, því
hér vex yfir allt á örfáum vikum.
Umhverfissinnar ættu ekki að væna okk-
ur um eyðingu skógarins. Vita ekkert, hvað
þeir eru að tala um.” Og Bíbí heldur langan
fyrirlestur um umhverfisvernd, sérþekkingu
frumskógarbænda greinilega mikið hitamál
sem minnir um margt á hvalveiðideilur á
norðurslóðum. Og Norðurlandabúar leggja
orð í belg. Eyðing stærstu regnskóga heims
er vandamál alls mannkyns, ekki eingöngu
Brasilíu. Þörf er á stórvirku fjárframlagi til
að vernda þessa einstöku náttúruperlu.
Rakinn vex því meira sem skógurinn
þéttist. Ég væri orðin illa rifin eftir tijágrein-
ar eða bitin eftir flugur, ef ekki kæmi til
langerma skyrta og síðbuxur, en hvort-
tveggja er rennandi blautt.
Og tannlaus amman fylgist með morg-
unverkunum.
Ég veit ekki hvað margar bjórkollur fuku,
þegar við náðum aftur að frumskógarversl-
uninni. Kælikistan stóð tóm eftir. Ef græna
þykknið stæði opið öðru sinni, væri hugsana-
gangur annar. Kannski er búið að hræða
okkur Vesturlandabúa of mikið með hættum
frumskógarins. Þykknið leyndardómsfulla
heillar til sín aftur. Gaman væri að læra
stafróf tijánna, þekkja heilsulyfin sem það-
an spretta.
Skógarkrakkarnir bregða ófeimin á leik
við okkur. Stinga sér til sunds og elta bát-
ana langt út á fljót. Vilja sýna sig. En þau
fá óblíðar móttökur í landi. Gamli afinn elt-
ir þau uppi og rassskellir hvert af öðru á
beran bossann. Það er varasamt að synda
í fljótinu. Og elsti karlmaður stórfjölskyld-
unnar í skóginum er uppalandinn. „Allir
hafa gott af góðum rassskell, hann fékk
maður oft sem krakki,” segir Bíbí og horfí
brosandi á'aðfarirnar.

Græna þykknið teygir sig út í óravíddir, sundurskorið af árfarvegum.
Operuhús Og Lúxushótel
Einkennileg viðbrigði að stíga inn á lúxus-
hótel í Manaus eftir frumskógardvölina. Enn
undarlegara að skoða glæsilegt óperuhús í
frönsk-ítölskum stíl í miðri frumskógarborg.
Manaus var ríkasta borg í heimi, þegar
gúmmívinnslan blómstraði. Ríkidæmið var
með slíkum eindæmum, að auðjöfrar sendu
óhrein föt 'til Parísar, gáfu hesturn sínum
fínasta kampavín, þegar þeir þreyttust á
að drekka það sjálfir. Óperuhúsið var vigt
á sama tíma og gúmmíævintýrinu lauk, um
1897.
Nú eru japanskir auðjöfrar komnir á sjón-
arsvið viðskiptalífs í Manaus. Þar er að rísa
fríhafnarsvæði sem sérhæfir sig í gimsteina
og gullvinnslu og gæti veitt Hong Kong
harða samkeppni með tíð og tíma. Otrúlegt
að ganga um glæsilegri flughöfn í miðjum
frumskógi en í Ríó eða Sao Paulo. Hér er
margt á boðstólum til að heilla ferðamann-
inn. En töfrar frumskógarins halda mér
fastri og götumarkaður dregur mig til sín.
Þar eru á boðstólum tijábútar með lækn-
ingamátt og allskyns jurtalyf. Bara að
kunna betri skil á ævintýraríki náttúrunnar.
Þotan hefur sig á loft frá Amazon. Eftir
sitja myndbrot af stórkostlegu náttúruspili
og framandi mannlífi. Eftir fjögurra tíma
flug glampar á upplýst þotulíki á jörðu
niðri. Þar sitja stjórnmálamenn í stjómklefa
eins og vera ber, en íbúðabyggð í vænghafi
og miðbær teygir sig eftir flugvélarbúk.
Þotan er að lenda í Brasilíu, samnefndri
höfuðborg sem byggð er upp í líkingu við
flugvél. Framundan er hin ægifagra Ríó,
borg andstæðnanna, glæsilegar strendur
sorg og gleði ríkidæmi og fátækt. En um
það er önnur saga.
Höfundur er blaðamaður á Morgunblaðinu.
Brasilíska flugfélagið Varig i samvinnu við Flug-
leiði og ferðaskrifstofuna Walpax í Brasiliu býður
upp á samskonar dagskrá í hvatningarferðum fyr-
ir stofnanir sem vi\ja verðlauna starfsfólk sitt.
Frumskógarstúlkan og náttúrubarnið
Bíbí. „Ég ætla að byggja mér strákofa
í skóginum seinna,“ segir hún.
Ég staðnæmist við götumarkaðinn og
virði fyrir mér trjábúta með lækninga-
mætti ogjurtalyf úr frumskóginum.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. DESEMBER 1991 27