Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1991, Blaðsíða 21

þegar við bættist að hundurinn minn Crom-
well dó var fátt þar til að halda í mig.
Vinir mínir í Lambertviile sögðu mér að
tveir ungir menn hérna í þorpinu starfræktu
rammagerð sem héti „The Framers Gallery”
og að þeir væru að fara á hausinn. Þeir vildu
fá einhvern til að taka við rekstrinum og
þeim skuldabagga sem á honum hvíldi. Aleig-
an mín var aðeins um 65 þúsund krónur og
með þessa aura upp á vasann tók ég við
innrömmun þeirra félaga, nokkuð sem væri
algjörlega óhugsandi í dag. Þetta var á
Valentínusardaginn 14. febrúar 1978. Ég hef
aldrei verið hamingjusamari á ævinni. Mér„
var alveg sama hvort ég yrði rík eða ekki
svo fremi sem ég væri sjálfstæð. Róðurinn
var afar þungur í upphafi. Ég var alveg á
kúpunni. Ég leigði herbergi úti í bæ, borðaði
kartöflur i flest mál, vaknaði klukkan fjögur
á morgnana og fór í háttinn klukkan átta,
og bað til Guðs á hverjum degi að ég fengi
nógu mikinn pening til að eiga fyrir næstu
leigu.”
Listráðgjafi Sem Kaupir
INN PICASSO OG CHAGALL
Eitt það fyrst sem menn taka eftir í gallerí-
inu er hið mikla úrval af römmum. Þeir eru
hafðir til sýnis fyrir endaveggnum og stend-
ur kaupendum flest allt til boða: Rammar í
hollenskum 17. aldar stíl, amerískt Art Deco,
innlagðir ítalskir mahónírammar, mynd-
skreyttir rammar og svo að sjálfsögðu ramm-
ar húðaðir 24 karata gulli. Þó ég eigi bágt
með að trúa því spyr ég samt Hrefnu hvort
hún hafi erft svona hnoss þegar hún tók við
„útgerðinni”. Hún hristir höfuðið brosandi.
„Þeir hlupu í burtu frá öllu saman og skildu
mig eftir með lítið að spila úr. Þeir kenndu
mér meira að segja aldrei að ramma inn eins
og þeir höfðu lofað. Sem betur fer er ég góð
í höndunum og gat lært af sjálfri mér. Velt-
an á fyrsta árinu var heldur ekki mikil, svona
rétt rúm ein milljón íslenskra króna. Ég tók
síðan upp á þeirri nýbreytni, að í stað þess
að bjóða bara upp á innrömmun keypti ég
ódýr en flott plaköt, setti í umgjörð og hafði
til sýnis í salnum. Þetta lofaði góðu, en það
var ekki fyrr en í lok ársins að hjólin tóku
að snúast fyrir alvöru.”
„Það kom maður inn í galleríið og tjáði
mér að hann hefði áhuga á að kaupa fjögur
plaköt eftir Norman Rockwell nokkurn sem
voru til sýnis í glugganum. Hann bað mig
að geyma þau fyrir sig, sagðist myndi senda
mér ávísun síðar og láta ná í þau. Ég leit á
manninn og hugsaði með sjálfri mér „fat
chance” („góður þessi”). Ekki renndi mig í
grun að ég væri komin með stórlax á færið.
Þessi maður, Peter Scapari, reyndist þegar
öllu var á botninn hvolft enginn annar en
einn af toppunum hjá McNeil, arðbærasta
útibúinu hjá risafyrirtækinu Johnson & John-
son, sem þá var rétt að hefja framleiðslu á
Tylenol, einu vinsælasta verkjalyfi í Banda-
ríkjunum. Áður en ég vissi af var ég komin
með fimm sinnum hærri tekjur en ég hafði
haft hjá töskufyrirtækinu. Tylenol-fólkið hef-
ur alla tíð síðan verið einn minn besti kúnni,
stundum með næstum 50% af sölunni. Þeir
voru svo ánægðir með mig að þeir réðu mig
til sín sem ráðgjafa og fólu mér að kaupa
inn fyrir þá dýrmæt listaverk og koma upp
fyrsta flokks safni fyrir þá. Ég vinn fyrir
þá tvisvar sinnum í viku. Þetta gengur þann-
ig fyrir sig að þeir láta mig vita á hverju
þeir hafa áhuga og ég reyni síðan að verða
þeim úti um það. Til dæmis sögðust þeir einu
sinni vilja tvær myndir eftir Chagall. Ég fór
þá til New York til að kaupa verkin, eftir
að hafa ráðfært mig við sérfræðinga um
gildi þeirra. Safnið þeirra er í dag metið á
um 180 milljónir íslenskra króna.”
Hefur Haft Yfir 6o Millj-
ÓNIR KRÓNA í ÁRSVELTU
„í gegnum McNeil fékk ég alls konar til-
boð upp í hendurnar og núna er ég með átta
stórar stofnanir og hlutafélög á mínum veg-
um. Þar má nefna Fidelity Bank of Philadelp-
hia, Merck Co., stærsta lyfjafyrirtæki Banda-
ríkjanna, og ráðstefnumiðstöðina Scamticon
í Princeton, sem er dönsk að uppruna og
hefur keypt af mér meira en þúsund mynd-
ir. Nýjasti bitinn er svo Four Seasons í New
York-fylki, en það er ein að þessum stóru
ráðstefnumiðstöðvum sem risafyrirtæki eins
og Sony taka á leigu. Samningurinn hljóðar
upp á hundruð þúsunda dollara og er mér
ætlað að fegra forsalinn, sem er á þremur
hæðum, fundarsalina og öll gistiherbergin á
næstu tíu árum. Ég er einstaklega heppin
því að samkeppnin er eitilhörð og færri sem
komast að en vilja.
Þegar ég seldi hvað mest til fyrirtækjanna
var ársveltan hjá mér í kringum 60 milljónir
króna. Árið 1984 kom svo allt í einu smá
babb í bátinn. Einhver í Chicago laumaði
blásýru í Tylenol-glösin og drap með því átta
manns. Lyfin voru samstundis kölluð af
markaðinum og því spáð að McNeil væri
Helene Saschen hafa leitað á mið forna menn-
ingarsamfélaga, sérstaklega amerískra indí-
ána og asteka. Þótt að tækni þeirra sé í
sjálfu sér einföld'hefur enginn svo ég viti til
náð að stæla hana. Þau búa til sinn eigin
pappír úr alls konar afgöngum og lita hann
með litarefni sem þau kaupa frá hinum ýmsu
indíánaættbálkum. Til samanburðar styðst
Lisa Gladden töluvert við tákn í verkum sín-
um og leggur mikið upp úr áferðinni. Móðir
hennar, Suzanne Douglass, er aftur á móti
mest í kyrralífsmyndum, en þær eiga það
sameiginlegt að nota báðar mjög milda liti.
Margir listamennirnir mínir, eins og t.d. Ric-
hard Gatewood, koma frá Kalifomíu og eiga
það til að vera dálítið skreytigjamir, sem
þarf ekki að vera verra. Það fellur vel í kram-
ið hjá fyrirtækjunum sem skipta við mig, en
ég sýni náttúrlega aldrei neitt sem ég_get
ekki verið stolt af. Annars er ég opin fyrir
allri list, hvort sem það heitir abstrakt eða
realismi. Ég set það hins vegar sem skilyrði
að listamaðurinn kunni sitt fag og að hand-
bragðið sé afbragðsgott.”
VILL FARA AÐ SÝNA EFTIR
ÍSLENDINGA
Hvað er framundan? „Eins og ég drap á
stend ég núna á tímamótum og _er tilbúin
að fara að pmfa eitthvað nýtt. Árið 1988
hætti ég að vera með ódýrar myndir og tók
þess í stað að selja mun verðmeiri listaverk,
allt upp í 400-600 þúsund krónur. Með því
að gera þetta skipti ég í raun og vem um
viðskiptahóp. Millistéttin hefur varla efni á
að leyfa sér neitt lengur, en góð listaverk,
þó þau séu dýr, halda áfram jafnt sem áður
að renna út eins og heitar lummur. Ég er
vel þekkt og hef góð sambönd. Mínir prívat-
kúnnar em dreifðir um allar jarðir, en flestir
þeirra em þó staðsettir á Manhattan, í Fílad-
elfíu og eins hérna í kringum Lambertville.
Það em miklir peningar á þessum slóðum. í
í framhjáhlaupi eftir Katja Oxman,
endanlega búið að vera. Morðinginn hefur
aldrei fundist, en talið er að hann hafi viljað
koma einhvetjum fjölskyldumeðlimi fyrir
kattarnef og tekið til þess ráðs að hylma
yfír ódæðið á þennan máta. McNeil skuldaði
mér hátt á þriðju milljón og ég var sem von
var logandi hrædd um að ég mundi aldrei
sjá þessa peninga. Fyrirtækið rétti sem betur
fer fljótlega úr kútnum, varð sterkara en
nokkru sinni áður, og ég fékk mína aura.
Ég lærði góða lexíu og afréð í framtíðinni
að stóla ekki svona mikið á einn aðila. Þetta
eru samt góðir viðskiptavinir og ég ætla mér
ekki að sleppa af þeim liendinni þó ég gæti
bráðlega hugsað mér að fara að róa á önnur
mið. Það er kominn ákveðinn leiði í mig og
ég vil fara að prufa mig áfram með nýja
hluti. Ég myndi líta á það sem ævintýri, eitt-
hvað til að auka enn frekar minn hróður,
því að galleríið og rammaverkstæðið gengur
allt of vel til þess að ég fari að henda því
frá mér. Það er mitt lífsviðurværi.”
BÝÐUR BARA UPP Á ÞAÐ SEM
HÚN GETUR VERIÐ STOLT AF
Það er í mörg horn að líta og Hrefna verð-
ur að bregða sér frá stundarkorn til að sinna
einhveiju erindi. Á meðan virði ég skrifstof-
una betur fyrir mér. Henni er skipt í tvennt
með riffluðum súlum. í öðrum endanum er
setustofá en í hinum skrifstofa og út frá
henni snyrtiherbergi og lítið eldhús. Allt ber
vott um fágaðan smekk og snyrtimennsku.
Leðurstólar, parket og persnesk teppi á gólf-
inu; plöntur, skúlptúr og myndir í gullrömm-
um á veggjunum. Þegar hún kemur til baka
spyr ég hana hvort hún hafi breytt húsinu
mikið. „Heldur betur. Þar sem ég lagði allan
minn pening í að kaupa betri tæki, betri
ramma og betri list hafði ég ekki efni á að
Meðal verka í
búðinni I\já
Hrefnu er að
finna verk eft-
ir Peter Stanz-
iale.
kaupa þessa byggingu fyrr en 1982. Það var
síðan fyrir fjórum árum að ég tók til höndun-
um og gerði allt húsið rækilega upp. Fólki
fannst ég vera allt of flott á því og einum
of séi-vitur að vilja mála það kolbikasvart og
prýða með svona glannalegum litum — eld-
rauðum, skærbláum og snjóhvítum — til að
leggja áherslur á útskot og arkitektúrísk
ornament. Þar sem öll galleríin í Lambert-
ville einbeita sér að listamönnum frá þessum
slóðum ákvað ég að leita út fyrir svæðið og
sérhæfa mig í listaverkum sem unnin eru á
pappír. Ég komst í samband við listamennina
gegnum sýningar, auglýsingar og listatíma-
rit, hafði samband við þá og valdi úr. Maður
spyr síðan þá listamenn sem manni líkar við
hvort þeir þekki einhverja sem þeim finnst
vera góðir. Listaheimurinn er mjög lítill. Það
þekkja allir alla.”
Hrefnu setur hljóða og ég skýt að henni
hvort hún eigi sér einhvetja uppáhalds lista-
menn. „Já, já. Það má t.d. nefna hjónin
Douglas Zucco og Helenu Saychen, Katju
Oxman, Richard Gatewood, sem vinnur í
blandaðri tækni, og mæðgurnar Suzanne
Douglass og Lisu Gladden, en þær eru eina
undantekningin á þeirri ákvörðun minni að
sýna ekki eftir listamenn úr héraðinu. Katja
Oxman, sem er hollensk að uppruna, er und-
ir sterkum áhrifum frá japönskum prentsnill-
ingum eins og Hokusai, Hiroshige, Utamaro
og Moronobu, á meðan Douglas Zucco og
dag er ég með hátt í 4.000 manns á póst-
lista hjá mér, allt ágætis viðskiptavinir. Þar
af eru um 200 topp-kúnnar. Þetta fólk kem-
ur vanalega til mín á tveggja ára fresti og
gerir þá boð á undan sér. Við gerum allt
fyrir það, frá því að ramma inn til þess að
hengja verkin upp á heimilum þeirra. Stund-
um kaupir það 3-6 myndir á einu bretti.
Stundum ekki neitt. Svona fólk setur ekki
peninga fyrir sig og það er inn á slíka við-
skiptanauta sem ég mun stíla þegar ég færi
mig yfir í olíumálverkið.
Það er greinilega markaður fyrir því sem
mig langar til að gera. Ég ætla að sækja
alþjóðlegar samsýningar og þreifa mig
áfram. Það er mikill áhugi núna á listamönn-
um frá Austu,r-Evrópu og ég mun því veita
þeim sérstakan gaum. Eins hef ég mikinn
hug á að sýna myndlist frá Norðurlöndunum
og þá sér í lagi Islandi, enda er ég oft spurð
um listina heima. Ég er alveg rosaleg stolt
af að vera íslensk. Það má kannski líka taka
fram að þó að ég hafi komið víða við finnst
mér Vestmannaeyjar ennþá fallegasti staður
í heimi. Ég er þess vegna mjög opin fyrir
landanum og því sem hann er að gera í list-
inni. Það kæmi jafnvel til greina að sýna
verk eftir íslenska listamenn þó ég héldi að
þau myndu ekki seljast. Það nægir að ég
geti verið stolt.”
Höfundur býr í New York.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. DESEMBER 1991 21