Lesbók Morgunblaðsins - 04.09.1960, Blaðsíða 14

428
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
DÆGURFLUGU R
eru furðulegar lífverur
ekkl annaö eftir en lausakaup. En
svo var það kallað er hönd seldi
hendi. Við höfðum sérstakan mann
til þess að annast lausakaupin, svo
að þau töfðu ekki fyrir öðrum við-
skiftum.
Nú var farið að leggja varning-
inn í klyf jar og binda þær. Vel varð
frá öllu að ganga, svo að vörurnar
skemmdust ekki á leiðinni heim.
Um kvöldið báðum við hrossa-
gæzlumenn að koma með hesta
okkar um dagmál næsta dag. Þá
varð allt að vera tilbúið, svo að þeir
þyrftu ekki að híma lengi í sand-
inum berum.
Við lögðum á stað heimleiðis um
hádegi og fórum sömu leið og við
komum, nema hvað við urðum að
velja önnur vöð á vötnunum, því
að þau voru síbreytileg frá degi til
dags.
o—o
Hér hefi eg þá sagt frá einni
kaupstaðarferð, sem eg fór sjálfur
nokkru fyrir aldamót, ferð sem
gekk tafa- og slysalaust, og er því
ekki ævintýraleg á neinn hátt.
Að lokum skal eg geta þess, að á
þessari leið voru nokkrir lög-
ákveðnir áfangastaðir. Er nokkurra
þeirra getið hér að framan. En
þar sem þeir munu nú flestum
gleymdir, skal ég til gamans nefna
þá og tel þá frá Eyrarbakka: Baugs-
staðaklöpp, Nesbakki, Sandhóla-
ferja í Holtum, Rauðalækjarbakk-
ar í sömu sveit, hjá Varmalæk á
Rangárvöllum, í Þverárbringu í
Hvolhreppi, hjá Voðmúlastaðaselj-
um í Landeyum, Holtsoddi undir
Eyjafjöllum, Steigardalur í Mýr-
dal og Fall í sömu sveit, og loks
Bugakrókur í Meðallandi. Hér við
bætast svo áningarstaðir okkar á
leiðinni að austan sem eg hefi
nefnt. Þessir staðir voru ieyfðir
ferðamönnum og hestum þeirra, og
út af því mátti ekki breyta.
Á. Ó. skráði.
AF ÖLLUM lífverum jarðar eru
dægurflugurnar furðulegastar. —
Fullskapaðar hefja þær tilveru
sína á fögru vorkvöldi, dansa og
leika alla nóttina, en eru venjuleg-
ast dauðar áður en dagur rennur.
Þess vegna eru þær kallaðar dæg-
urflugur (Ephemeriadae)
Ef menn vilja fylgjast með ævi-
ferli þeirra, verða þeir að vera vel
á verði, því að ekki er að vita hvert
kvöldið þær koma. Menn verða að
vaka hjá ám eða vötnum og gefa
nákvæmar gætur að því, sem þar
gerist. Lirfur flugnanna felast í
slýi og eðju á vatnsbotninum. En
svo er eins og þær finni allar á sér
í senn, að nú sé stundin komin að
ganga inn í endumýungu lífsins.
Miljónum saman skríða þær
upp úr grugginu og koma upp á
yfirborðið. Þessar lirfur eru ófrýni-
legar ásýndum. Þær eru með sex
sterkar lappir, þrefaldan og langan
hala og á skrokknum eru tálkn,
sem þær hafa notað eins og fisk-
arnir til þess að afla sér súrefnis í
vatninu. En um leið og þær koma
upp á yfirborðið, skeður hið furðu-
lega. Belgurinn rifnar á bakinu og
út um rifuna brýzt vængjuð vera,
sem andar að sér lofti og er jafn
ólík lirfunni og fugl er ólíkur snák.
Með þunglamalegu vængjataki
flögra þessar nýu verur upp á
grein eða strá og sitja þar rnn
stund. Endurfæðingunni er ekki
lokið. Öðru sinni hefir veran ham-
skifti. Hún kastar af sér hinu þung-
lamalega fluggervi sínu, og út úr
því kemur hin fagra og fislétta
dægurfluga og hefur sig til flugs
á skínandi vængjum.
Á þennan hátt fæðast á sömu
stund miljónir annara flugna og
svífa upp 1 loftið svo að þar mynd-
ast eins og iðandi ský. Þar er ástar-
dansinn hafinn, því að þessi stund
er kærleiksstund dægurflugunnar.
Hún er örstutt, því að henni lok-
inni flögra karlflugurnar á brott og
liggja hrönnum saman dauðar
næsta morgun. En kvenflugumar
leita niður að vatninu, verpa þar
500—600 eggjum og falla svo í
vatnið og drukkna.
Þetta eru sögulokin. Og svo hefst
ný saga. Eggin þroskast ótrúlega
fljótt í vatninu, og eftir stuttan
tíma skríða örsmáar flatvaxnar
verur úr þeim. Þær eru glitkennd-
ar, en með sex sterka fætur og gin
með sterkum kjálkum, svo að þær
byrja undir eins að afla sér fæðu
og lifa eingöngu á rótum og öðmm
efnum, sem þær fá úr jurtaríkinu.
Þessar verur vaxa mjög fljótt, en
vegna þess að hamurinn getur ekki
þanist út óendanlega, hafa þær
hamskifti svo að segja mánaðar-
lega. En kjarninn verður alltaf sá
sami. Það er dægurflugan sem er
að smávaxa. Eins og áður er sagt,
þurfa þær ekki að anda, því að þær
vinna súrefni úr vatninu. Ekki
þurfa þær heldur að vera í sífeldri
leit að æti. Þær liggja kyrrar í
eðjunni og hafa þar nóg í munn
og maga.
Dægurflugurnar eiga marga ó-
vini. Margir fiskar eta eggin og
lirfurnar, og sumar fiskategundir
lifa nær eingöngu á þeim. En aðal-
óvinur þeirra er þó lirfa „dreka-
flugunnar“. Þessar lirfur eru fljót-
ar í ferðum. Þær ferðast með sama
»