Lesbók Morgunblaðsins - 04.09.1960, Blaðsíða 8

420
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hættan af geislavirkum efnum
Uggur í Bandaríkjunum
HÆTTAN geislavirkum efnum magnast úr frá ári, eigi að-
eina í loftinu vegna sprenginga, heldur miklu fremur í hafinu,
vegna hinna geislavirku úrgangsefna, sem í það er fleygt. Hér
eiga íslendingar sem veiðiþjóð, mikið í hættunni. Vér erum um-
kringdir kjamorkuþjóðum, Rússum og Bretum í austri, Banda-
ríkjunum í vestri. Enginn veit hvemig Rússar fara með hin geisla-
virku úrgangsefni sín, en bæði í Englandi og Bandaríkjunum er
þeim kastað í sjóinn. Um hættuna, sem af þessu stafar, má lesa
í ettirfarandi útdrætti úr grein', eftir Bandaríkjamanninn Walter
Schneir, og birtist hún í „The Reporter" í vor.
Það er staðreynd, að kjarnorkan
verður ekki notuð, hvorki í stríði
né friði, án þess að þar verði geisi-
mikil geislavirk úrgangsefni.
Seinustu 15 árin hafa kjarnorku-
tilraunir farið fram, og sprenging-
amar hafa dreift út geislavirku
ryki, sem dreifzt hefir um allan
hnöttinn. Jafnhliða hefir svo úr-
gangi kjarnorkuofnanna verið
safnað í stálbenta steypugeyma og
þeir grafnir í jörð niður.
Aðalmunurinn á þessu tvennu er
sá, að geislavirka rykið berst upp
í háloftin og dreifist svo eftir því
sem vindar blása, án þess að menn
geti haft neinn hemil á því.
En úrgangsefnin koma fram við
brennslu í kjamaofnum, og menn
hafa það á valdi sínu hvað af þeim
skuli gert.
meira. Þeir hafa gert tvö smákot
að höfuðbóli og menningarmiðstöð.
Það er áberandi hvað vandað hefir
verið til allra verka, .og á ég þar
einkum við húsakostinn og þá
snyrtimennsku, sem þar er úti og
inni. Eg kynntist því sem sumar-
dvalargestur. Eg kynntist þar reglu
semi, góðum viðurgeming, kurteisi
og alúðlegu viðmóti.
Og þess ber að geta sem vel er
gert. — A. Ó.
Ekki eru öll úrgangsefni grafin
í jörð. Þeim, sem ekki em hlaðin
sterkum 'geislum ,er fleygt í ár eða
í sjóinn. Og það er þetta, sem vakið
hefir mestan ugg og umtal í Banda-
ríkjunum að undanförnu.
Það er nú nokkuð síðan að menn
fóru að tala um þá hættu sem af
þessu stafaði, en þó tók af skarið
vorið 1959, er birtar vom tillögur
og leiðbeiningar National Academy
of Science um það hvernig ætti að
losa sig við úrgangsefni, sem ekki
eru talin mjög hættuleg. Vísinda-
stofnunin benti á 28 staði með
ströndum fram, þar sem óhætt
væri að sökkva þessum úrgangs-
efnum. Þá kváðu við hávær mót-
mæli frá almenningi, viðskipta-
stofnunum, opinberum stofnunum,
ýmsum þingmönnum, baðstöðum
og fiskveiðafélögum. Og þeim mót-
mælum rignir enn yfir kjarnorku-
stjómina (AEC).
Því er haldið fram, að geisla-
virku úrgangsefnin sé miljón sinn-
um hættulegri en allt það eitur
sem berst í ár og vötn og hafið frá
verksmiðjum. Auk þess gæti eng-
inn maður Varað sig á því, vegna
þess að það er ósýnilegt, bragðlaust
og litlaust, og það eyðist ekki og
hjaðnar nema á löngum tíma,
máske svo öldum skiptir.
Þetta er sannarlega hættulegasta
efnið, sem maðurinn hefir nokkuru
sinni fengizt við. Það kom bezt í
ljós er smásprenging varð í kjarn-
orkustöð í Oak Ridge hinn 20. nóv.
sl. Sprenging þessi varð þar sem
verið var að vinna plútóníum úr
mjög geislavirku efni.
Sprengingin olli um 10.000 dollara
tjóni á vélum og áhöldum, og hún
dreifði svo sem 90 grömmum af
plútoníum yfir nærliggjandi svæði.
í næstu þrjá mánuði var unnið að
því sleitulaust að eyða áhrifum
þessa geislavirka efnis. öll hús í
nágrenninu voru máluð, þökin voru
tjörguð ,nýtt malbik var sett á alla