Lesbók Morgunblaðsins - 30.11.1958, Blaðsíða 8
04
LESBOK MORGUN BLAÐSINS
Úr ríki náttúrunnar:
Breiðnefir á ferðalagi
Breiðneíur getur
vel hringaff sig í
lófa manns.
BREIÐNEFURINN (ornithorhync-
hus anatynus) er eitt af undarleg-
ustu dýrum jarðar. Hann telzt til
spendýra, en hefir þó ýmis ein-
kenni skordýra og fugla. Hann er
með nef, sem mest líkist nefi á
önd, og hann verpir eggjum eins
og fugl, liggur á þeim og ungar
þeim út. En svo leggur hann ung-
ana á brjóst, eins og spendýr, og
hefir þó enga spena, heldur flóir
mjólkin út í gegnum húðina. Nef-
ið á honum er ekki hart eins og á
önd, heldur líkast því sem það sé
úr togleðri, og þó ákaflega við-
kvæmt. Það er eitt margfléttað
taugakerfi.
Breiðnefurinn er hvergi til nema
á austurströnd Ástralíu og eynni
Tasmaníu. Þar heldur hann til í
lækjum og ám. Hann er ágæta
vel syndur, því að hann hefir víða
fit milli klónna, svo að þær eru
líkastar hreyfum. Þegar hann
stingur sér til þess að leita fæðu,
þá lokast ósjálfrátt bæði augu og
eyru, svo hann hvorki sér né heyr-
ir. En nefið vísar honum á bráð,
því að næmleikans vegna nemur
það hverja minnstu hræringu í
vatninu og finnur á þann hátt
hvar lifandi kvikindi eru á sveimi.
Þegar varptíminn nálgast grefur
maddaman löng göng, allt að 80
fetum, framan í þéttum og brött-
um vatnsbakka. Innst í þessum
göngum gerir hún sér svo hreiður
úr grasi eða sefi og þar verpur
hún svo. Venjulega eru eggin tvö,
stundum ekki nema eitt, en stund-
um þrjú. Eru þau á stærð við spör-
fuglsegg. Ekki er skurn á þeim,
heldur líkt og þunn húð. Hún
geymir svo eggin við snöggan blett
á kviðnum á sér, og heldur þeim
að sér með breiðu skottinu. Þannig
liggur hún á, og eftir 12 daga
skríða ungarnir úr eggjunum og
eru heldur óburðugir, blindir og
hárlausir. Fyrstu dagana fá þeir
enga næringu, en þá fer mjólkin
að flæða úr móðurinni, og kemur
út um skinnið líkt og sviti.
Áður en móðirin leggst á eggin,
hleður hún upp í göngin á nokkr-
um stöðum. En þegar hún hefir
ungað út, þarf hún að fá sér mat.
Rífur hún þá niður þessi skilrúm,
en endurnýjar þau svo aftur þegar
hún skríður inn í holuna. í þessari
holu hefst hún þó ekki við lengur
en þar til ungamir eru rólfærir.
Karldýrið kemur aldrei nærri þess-
ari holu. Það heldur til í sinni eig-