Lesbók Morgunblaðsins - 30.11.1958, Blaðsíða 1
Jón Pálmason alþingismaður:
Spásagnir, álög og spekimál
ÞAÐ er kunnugt af fornsögum
okkar, að margir af landnáms-
mönnum íslands, konum og körl-
um, voru mikillar ættar. Margir
komnir af konungum, jörlum og
öðrum miklum höfðingjum í Nor-
egi, Svíþjóð, írlandi og Danmörk.
Margt af þeim voru hernaðar-
sinnar. Sumir yfirgangsfullir sjó-
ræningjar og ævintýramenn. Aðrir
spaklátir vitsmunamenn, framsýn-
ir og yfirburðamenn á andlegu
sviði.
Ljóðamálið var mörgum þeirra
fast að því eins tiltækt eins og
öðrum óbundið mál. Þótti það á
fyrri öldum eins og síðari tímum
merki mikilla vitsmuna og stund-
um svipað til áhrifa, eins og það,
sem annars er kallað galdur.
í öllum fornsögum okkar kemur
það greinilega fram, að margir
hinna vitrari manna voru drauma-
menn miklir og höfðu til að bera
áhrifamikil dulmögnuð einkenni.
Sáu fyrir óorðna hluti, reiknuðu
út fyrirfram hver áhrif þetta og
hitt mundi hafa á komandi tíð og
gátu jafnvel lagt á menn alls kon-
Jón Pálmason
ar óhamingju eða tryggt þeim gæði
sem ella voru óviss eða óhugsandi.
Öll þessi einkenni hafa verið til
í fari íslendinga á öllum öldum
og svo mun enn. Þau virðast ekki
nema mjög takmarkað bundin því
hvort menn hafa verið Ásatrúar
eða kristnir, kaþólskir eða Lútersk-
ir. —
Hin persónulegu andflegu dul-
aröfl hafa þrifizt á öllum öldum.
Hvort íslendingum hefir hrakað
að þessu leyti á síðari tímum er
ekki gott að fullyrða. Vissulega
lítur þó svo út, sem svo sé. En sög-
ur íslendinga hafa á síðari tím-
um eigi verið skrifaðar af svo mik-
illi hreinskilni, sem hinar fornu
sögur. Atburðirnir eigi heldur eins
stórfenglegir eins og fyr á tímum
þegar vopnaburður, vígaferli og
blóðhefndir áttu sér stað í hverju
héraði. Það er því allt eins líklegt,
að dularöflin séu til eins og áður
meðal íslendinga. En að þeim sé
minna hreyft. Liggi meira falin og
ókunnari öðrum mónnum en áður
var.
Það má segja, að í hverri einustu
af íslendingasögunum megi finna
fjölmörg dæmi til sönnunar því
sem hér hefir verið að vikið. Er
þar um að ræða mikið og lítt tæm-
andi rannsóknarefni fyrir sagn-
fræðinga okkar. Gætu þær rann-