Lesbók Morgunblaðsins - 30.11.1958, Blaðsíða 6

622
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hvað verða
MARGiR foreldrar hafa áhyggjur
út af vexti barna sinna. Einkum
á þetta við, ef strákurinn er stutt-
ur og miklu minni en jafnaldrar
hans, eða ef telpan verður eins og
stöng og ber höfuð yfir jafnöldrur
sínar í skólanum. Ætla þau að
halda áfram þannig, eða er ein-
hver von um að þetta lagist með
aldrinum?
Hver er meðalvöxtur?
Einfaldasta regla til að vita
þetta er sú, meðan börnin eru
ó 2—14 ára aldri, að tvöfalda ára-
töluna og bæta 75 sm við. Tökum
t. d. 5 ára barn, þá er reikningur-
inn þannig: 2x5 = 10 + 75 = 85
sm. Annars má gera ráð fyrir því,
að börn á skólaaldri bæti við hæð
sína 5 sm á ári, eða heldur meira.
Foreldrar ættu þó ekki að kippa
sér upp við það, þótt þetta meðal-
tal eigi ekki við börn þeirra. Þau
geta verið stærri en þetta, en samt
um alveg eðlilegan vöxt að ræða
hjá þeim. Framfarir barna eru ekki
aðeins mældar eftir hæð, heldur
einnig eftir útliti, vöðvaþroska,
blóðsamsetningu og hvernig þau
hafa tekið út vöxt áður.
Telja má eðlilegt að tveggja ára
drengur hafi náð hálfri þeirri hæð
sem hann mun hafa þegar hann er
18 ára, en 18 mánaða telpubarn
verði helmingi hærra er það hefir
náð fullum þroska. Þegar drengur
er 6y2 árs og telpa 5 ára, hafa þau
náð % af fullri hæð sinni, og 9 ára
drengur og 7Vá árs telpa hafa náð
% af þeirri hæð er þau munu hafa
fullþroska.
Hvenær vaxa börn mest?
Venjulega á fyrsta ári. Þá bæta
þau vanalega um 20 sm við hæð
sína. Næst örasti vöxtur er hjá
börnin stór?
stúlkum rétt áður en þær verða
kynþroska og hjá drengjum í þann
mund er þeir verða kynþroska.
Þótt barn sé alltaf lágt og grann-
vaxið og nái ekki meðalvexti á
bernskuárunum, getur það verið
alveg heilbrigt. En ef það vex mik-
ið um skeið og hættir svo að vaxa,
þá er vissara að leita læknis.
Mismunur á piltum og stúlkum
Fyrstu 8—10 árin taka börn
nokkurn veginn jafnt út vöxt,
hvort sem það er piltur eða stúlka.
Þó eru drengir venjulega heldur
hærri og þyngri. En á aldrinum
10— 13 ára fara stúlkur að stækka
óðfluga, og geta þá bætt 10—12 sm
við hæð sína á ári. Á aldrinum
11— 13 ára er rúmlega önnur hvor
stúlka hærri en piltarnir, jafnaldr-
ar þeirra. En drengir fara venju-
lega að taka út vöxt þegar þeir
hafa náð 14 ára aldri, og hafa náð
fullri hæð þegar þeir eru 18—19
ára gamlir. En flestar stúlkur hafa
náð fullri hæð þegar þær eru 17
ára gamlar.
Þetta er þó ekki algild regla.
Sumir drerjgir fara ekki að taka út
vöxt fyr en þeir eru 16 ára gamlir.
Má tefja vöxt?
Þessa spyrja mæður oft þegar
þeim finnst dætur sínar vaxa of
ört og eru hræddar um að þær
verði óhæfilega langar. Nokkur
huggun ætti þeim að vera að vita,
að afturkippur kemur í vöxt telpn-
anna þegar þær verða kynþroska.
Margar telpur virðast alltof háar
þegar þær eru á 12 ára aldri, en
verða þó ekki meira en í meðallagi
þegar þær eru fullvaxta.
Yfirleitt eru læknar tregir á að
hefta vöxt barna. Þó getur komið
fyrir að um ofvöxt sé að ræða
vegna ruglaðrar kirtlastarfsemi.
Þá geta læknar tekið í taumana, en
þeir gera það ekki fyr en eftir ýtar-
lega rannsókn.
Kynstofnar hafa mikil áhrif á
vöxt barna. Ef báðir foreldrar eru
stórir, þá eru mestar líkur til þess
að afkvæmin verði eins. Og svo
auðvitað á hinn veginn. Þetta er þó
ekki algild regla, börnin taka einn-
ig arf eftir forfeður sína.
Uppeldi og viðurværi hafa einnig
mikil áhrif á vöxt barna. Nú er
unga kynslóðin yfirleitt hærri en
foreldrarnir, og stafar það af því að
hún hefir átt betra atlæti en gamla
kynslóðin, fengið meiri og betri
mat, alizt upp í betri húsakynnum,
og haft meiri og hollari útivist.
Misvöxtur
Ef misvöxtur er í börnum, þau
þrífast ekki, þá er eitthvað að
þeim, og læknir verður að finna
hvað það er, svo hægt sé að hjálpa
þeim.
En það er ekkert veikleikamerki
þótt strákurinn sé stuttur. Þetta
getur að vísu háð honum, vegna
þess að jafnaldrar hans dragi hann
sundur í háði fyrir það. En þá
skyldi móðirin hugga hann með
því, að hann muni ná þeim er
stundir líða og verða eins stór og
hinir strákarnir. Rætist það ekki,
ætti móðirin að láta hann finna að
sér þyki alveg eins vænt um hann
fyrir því, og forðast að bera hann
saman við aðra drengi.
— Það er enginn vandi að ráða bæt-
ur á atvinnuleysinu, sagði frambjóð-
andinn. Galdurinn er ekki annar en sá,
að setja alla atvinnulausa menn á eyði-
ey og atvinnulausar konur á aðra ey.
— Vitleysa, gall einhver við, hvaða
atvinnu ætti að vera að fá þar?
— Augljóst mál, sagði frambjóðand-
inn. Karlmennirnir verða allir að báta-
smiðum.