Lesbók Morgunblaðsins - 30.11.1958, Blaðsíða 2

618
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
sóknir og birting þeirra stutt að
því, að nútímamenn gæfu meiri
gaum en ella að hliðstæðum ein-
kennum, sem arfgeng hafa verið
mann fram af manni og enn eru til.
Eg ætla nú hér, svona til gam-
ans, að minna á nokkur atriði úr
einni af okkar kunnustu fornsög-
um, Laxdæla sögu, sem öll eru
sannanir fyrir því, sem hér hefir
verið að vikið. Ekki dettur mér í
hug, að það verði tæmandi upptaln-
ing úr þessari einu sögu. En nokk-
ur kunn atriði samt. Mun eg geta
atburðanna í þeirri röð sem þeir
koma fyrir í sögunni:
1. Þegar Ólafur Pá var í íslands-
ferð sinni lá við hafvillu og deildu
menn um hvert halda skyldi. Var
til ráða Ólafs skotið. Hann segir
þá: „Það vil eg, að þeir ráði sem
hyggnari eru; því verr þykir mér,
sem oss muni duga heimskra
manna ráð, er þau xoma fleiri sam-
an“. Þetta spekimál gilti þá og allt-
af síðan.
2. Þá er Höskuldur Dala Kolls-
son bjóst við dauða sínum og und-
irbjó skipti á fé sínu, þá gaf hann
Ólafi Pá gullhringinn Hákonar-
naut, hann vá mörk, og sverðið
konungsnaut er til kom hálf mörk
gulls, og þar með giftu sína og
þeirra frænda. Lýsti um leið þeirri
trú, að þar hefði hún staðar num-
ið. Mun það og sannast hafa.
3. Norðmaðurinn Geirmundur
fékk Þuríðar dóttur Ólafs Pá og
átti með henni dóttur, er Gróa hét.
En þau skildu heldur illa. Ætlaði
Geirmundur að skilja eftir barnið,
er hann fór á leið til Noregs. En
Þuríður flutti það á skip hans og
tók um leið sverðið „Fótbít“ að
Geirmundi sofandi. Þá er hann
vaknaði heimtaði hann sverðið, en
vildi skila barninu Var Þuríður þá
komin svo langt frá skipi, að eigi
gat hann til náð. Hún hafði líka
látið bora gat á skipsbátinn. Að
lokum segir Geirmundur í mikilli
reiði: „Það læt eg þá um mælt,
að þetta sverð verði þeim manni
að bana í yðvarri ætt, sem mestur
skaði er að og óskaplegast komi
við“. Þetta voru álög og komu fram
þá er Bolli drap Kjartan, sem var
eitthvert allra hörmulegasta mann-
dráp, sem um getur í fornsögum
okkar.
4. Gestur Oddleifsson bóndi í
Haga á Barðaströnd var einhver
mesti spekingur að viti sem um
getur í sögum vorum. Er hans og
við getið í mörgum sögum. í Lax-
dælu er þess fyrst minnst er hann
réði drauma Guðrúnar Ósvífurs-
dóttur. Hann sagði á þessa leið þá
er hún hafði draumana sagt:
Glögt fæ eg séð hvað draumar þess-
ir eru, en mjög mun þér samstaft
þykja, því að eg mun næsta einn
veg alla ráða: Bændur muntu eiga
fjóra og væntir mig, þá er þú ert
hinum fyrsta gift, að það sé þér
ekki girndarráð. Þar er þú þóttist
hafa fald mikinn á höfði, og þótti
þér illa sóma, þar muntu lítið unna
honum, og þar þú tókst af höfði
þér faldinn og kastaðir á vatnið,
þar muntu ganga frá honum. Því
kalla menn á sæ kastað, er maður
lætur eigu sína og tekur ekki í
mót.
Sá var draumur þinn annar, að
þú þóttist hafa silfurhring á hendi,
þar muntu vera gift öðrum manni
ágætum; þeim muntu unna mikið
og njóta skamma stund; kemur
mér það ekki að óvörum þóttu miss
-ir þann mann með drukknun, og
eigi geri eg þann draum lengri.
Sá var hinn þriðji draumur þinn,
að þú þóttist hafa gullhring á
hendi. Þar muntu eiga enn þriðja
bónda. Ekki mun sá þó meira verð-
ur, sem þér þótti sá málmur tor-
gætari og dýrri, en nær er það mínu
hugboði, að í það mund muni orðið
siðaskipti, og mun sá þinn bóndi
hafa tekið við þeim sið er vér
hyggjum, að miklu sé háleitari.
Enn þar er þér þótti hringurinn
í sundur stökkva, nokkuð af þinni
vangeymslu, og sást blóð koma úr
hlutunum, þá mun þinn bóndi vera
veginn; muntu þá þykjast glögt sjá
þá þverbresti er á þeim ráðhag hafa
verið“.
Og enn mælti Gestur: „Sá er
enn fjórði draumur þinn, að þú
þóttist hafa hjálm á höfði af gulli
og settur gimsteinum, og var þér
þungbær; þar munt þú eiga enn
fjórða bónda. Sá mun vera mestur
höfðingi og mun bera heldur ægis-
hjálm yfir þér. Og þar sem þér
þótti hann steypast út á Hvamms-
fjörð, þá mun hann þann sama
fjörð fyrir hitta á efsta degi síns
lífs. Geri eg nú þann draum eigi
lengri“. Guðrúnu setti dreyrrauða
meðan draumarnir voru ráðnir, en
engin hafði hún orð um, fyr en
Gestur lauk sínu máli. Þá segir
Guðrún: „Hitta mundir þú • fegri
spár í þessu máli, ef svo væri í
hendur þér búið af mér, en haf þó
þökk fyrir, að þú hefir ráðið draum-
ana. Enn mikið er til að hyggja,
ef þetta allt skal eftir ganga“.
Og þessir draumar og spásagnir
Gests kom allt fram, eins og kunn-
ugt er.
5. Eftir draumaráðninguna
bauð Guðrún, Gesti gistingu, en
hann neitaði. En sagði: „Enn segja
skaltu föður sínum kveðju mína,
og seg honum þau mín orð, að koma
mun þar, að skemra mun á milli
bústaða okkarra Ósvífurs, og mun
okkur þá hægt um tal, ef okkur er
þá leyft að talast vdð“.
Þessi merkilega spásögn kom
fram á þann veg, að þeir Gestur
og Ósvífur dóu um sama leyti og
voru jarðaðir í sömu gröf á Helga-
felli. Þar vildi Gestur helst liggja.
6. í hinni sömu ferð kom Gest-
ur við hjá Ólafi Pá í Hjarðarholti
og komu þeir Ólafur þar að, er
margir ungir menn komu af sundi
úr Laxá. Segir sagan svo frá: „Gest-